„Korona i krzyż. Kościół na straży polskiej wolności” - K. Ożóg - recenzja

Korona i krzyż to kompleksowe przedstawienie historii Kościoła na ziemiach polskich. Znajdziemy w nim najważniejsze informacje tyczące się różnych aspektów rozwoju katolicyzmu w kraju nad Wisłą, począwszy od polityki, przez naukę, aż po życie monastyczne.

Krzysztof Ożóg analizuje dzieje polskiego Kościoła w okresie od X do XVI wieku. Książka stanowi pierwszą część czterotomowego cyklu (następne to: J. Szaniawski, Przedmurze chrześcijaństwa. Czas królów elekcyjnych, M. Deszczyńska, Naród bez państwa. Czas zaborów oraz A. Nowak, Czas walki z Bogiem). Praca jest wzbogacona licznymi, kolorowymi fotografiami, dzięki czemu może być bardzo dobrą pomocą dydaktyczną.

Ważnym tematem książki są oczywiście relacje między władzą a Kościołem, jednak autor sporo uwagi poświęca również budowie struktur kościelnych i wkładowi duchowieństwa w rozwój nauki. Podejmuje także próbę charakterystyki życia duchowego na ziemiach polskich. W książce znajdziemy też informacje o najważniejszych zabytkach architektury czy piśmiennictwa tego okresu. Warto zwrócić uwagę na sposób, w jaki autor poradził sobie z okresem rozbicia dzielnicowego. Nie wgłębiając się w partykularne interesy poszczególnych księstw i ich polityki wobec Kościoła, skupił się na przedstawieniu rozwoju życia monastycznego oraz pokrótce przedstawił sylwetki i kult osób kanonizowanych w XIII wieku. Znajdziemy tu takie osoby jak św. Jadwiga Śląska, błogosławiona Salomea czy św. Kinga (biografie są konkretne, zwięzłe i nienużące). Ten zabieg stanowi pewną odskocznię dla czytelnika przyzwyczajonego do patrzenia na historię raczej od strony królewskiego miecza, niż księżej stuły.

W opisie panowania ostatnich Piastów na plan pierwszy wysuwa się ponownie polityka oraz związki Kościoła ze sprawowaniem władzy (w dziedzinie dyplomacji, regulacji prawnych i szeroko pojętego doradztwa osobie władcy). Autor analizuje sytuację polityczną w Królestwie po śmierci ostatniego z Piastów oraz rosnące znaczenie hierarchów Kościoła w Polsce (głównie w zakresie podejmowania decyzji ważnych dla losu państwa). W okresie panowania Władysława Jagiełły i Jadwigi zwraca uwagę na chrystianizację Litwy, odnowienie Akademii Krakowskiej, monarsze projekty fundacyjne oraz oczywiście na życie i  duchowość królowej oraz wpływ jaki wywierała ona na swoje otoczenie .

Jeśli chodzi o pozostałych Jagiellonów opisana została pokrótce sytuacja polityczna za czasu ich panowania (autor wspomina tu również o rodzącej się demokracji szlacheckiej), a następnie dokonano analizy wkładu duchownych w naukę. Książkę kończy przedstawienie informacji o świętych żyjących głównie w XV wieku (wspomniane są tu zarówno osoby kanonizowane, beatyfikowane, jak również te, wobec których rozpoczął się proces beatyfikacyjny, a także zmarli w opinii świętości). W ostatnich rozdziałach znajdziemy również wzmiankę o ruchu reformacyjnym wraz z krótką  informacją na temat podstaw wolności religijnej  na terenie Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Korona i krzyż to książka o zasługach Kościoła dla rozwoju polskiej państwowości, czytelnik nie znajdzie w niej cieni tej posługi (jednak, jak można wywnioskować, jest to zamysł całego cyklu). Autor podszedł do tematu rzetelnie, starał się naświetlić go z wielu stron, poruszył sporo istotnych wątków. W książce występuje kilka uogólnień1. Praca nie jest jednak skierowana na szczegółową analizę tematu, jest to raczej zarys historii Kościoła oraz zachęta do pogłębiania wiedzy z tego zakresu.

Pozycja ta może być ciekawym materiałem dydaktycznym, zawarte jest w niej sporo tekstów źródłowych oraz wysokiej jakości zdjęć. Polecałabym ją do użytku zwłaszcza w szkole podstawowej i gimnazjum. Wraz z resztą cyklu może stanowić wygodny, podręczny katalog dziejów Kościoła na ziemiach polskich. Książka jest pięknie wydana, opatrzona licznymi kolorowymi fotografiami, znakomicie prezentuje się w domowej biblioteczce (twarda oprawa z obwolutą), choć niestety wiąże się to z dość wysoką ceną.

Plus minus:
Na plus:
+ piękne wydanie (twarda oprawa, obwoluta, liczne ilustracje)
+ wieloaspektowe podejście do tematu
+ zastosowanie dydaktyczne
Na minus:
- ukazanie jedynie zasług Kościoła
- uogólnienia
- cena

Tytuł: Korona i krzyż. Kościół na straży polskiej wolności
Autor: Krzysztof Ożóg
Wydawnictwo: Biały Kruk
Rok wydania: 2012
ISBN: 978-83-7553-130-5
Liczba stron: 216
Oprawa: twarda
Cena: 89 zł
Ocena recenzenta: 6.5/10

1. Jak paralele między św. Stanisławem a instytucją Kościoła w podsumowaniu rozdziału, czy też stwierdzenie, że św. Idzi przyczynił się do narodzin Bolesława Krzywoustego (w tekście zabrakło wyraźnego zaznaczenia, że było to powszechne przekonanie w tamtych czasach). [↩]