„List z Polski” – M. Pilis, A. Dmochowski – recenzja

„9 sierpnia 2010 r. Kraków. Witajcie Przyjaciele! Piszę do Was ten list z Krakowa, z Polski. Najprawdopodobniej, po tym jak przeczytacie mój list, dojdziecie do wniosku, że jestem szalony, albo, przynajmniej, że wszystko w tym liście jest niedorzeczne. I wiecie co? Mam nawet nadzieję, że macie rację, a wszystko w tym liście jest halucynacją, lub, w najgorszym przypadku, koszmarem. Mimo to, obecnie, ja sam oraz większość moich rodaków jesteśmy głęboko zaniepokojeni i niepewni. Może historia udowodni, że nasze obawy są fałszywe. Ale my mamy naturalną tendencję do paranoi, która jest częścią naszej polskiej duszy. Może. Mam taką nadzieję. Ale teraz pozwólcie mi powiedzieć o moich obawach. Zaczęły się 10 kwietnia.”

Tak zaczyna się film dokumentalny zatytułowany List z Polski. Należy to na wstępie podkreślić – na początku był film.

Dokument w reżyserii Mariusza Pilisa wyprodukowany został przez holenderską stację VPRO, a swą premierę miał w październiku 2010 r. Zadając niewygodne pytania oraz ujawniając niektóre aspekty, film wywołał burzę, bijąc rekordy popularności w Internecie. Tę produkcję  można obejrzeć wyłącznie w sieci (do marca 2011 r. ponad 700 tysięcy odsłon na serwisie internetowym YouTube) lub na płycie zakupionej wcześniej z „Gazetą Polską”. Żadna polska stacja telewizyjna do momentu gdy piszę te słowa (tj. 8 lutego 2013 r.) nie nadała tego dokumentu na swej antenie, ciekaw jestem dlaczego...

Film opowiada o katastrofie smoleńskiej oraz o toczącym się śledztwie. Tłem głównego wątku są stosunki polsko-rosyjskie, wykorzystano w nim wywiady przeprowadzone ze znanymi osobami na temat samej katastrofy, jak i wspomnianej ekspansyjnej polityki współczesnej Rosji. W związku z tym, iż w filmie wykorzystano tylko niewielkie fragmenty nagranych rozmów – recenzowana książka jest zapisem pełnych wywiadów, które zostały przeprowadzone na potrzeby produkcji.

Autorzy1

Mariusz Pilis – dziennikarz, korespondent wojenny, redaktor programów telewizyjnych, reżyser. Stworzył ponad 20 filmów dokumentalnych na Kaukazie, w Rosji, w Azji Centralnej, na Bliskim Wschodzie. Współpracował z wieloma telewizjami m. in. z BBC, Hennel 4, duńską TV2, holenderską VPRO, TVP i TVN. Rozpoczynał jako reporter i prezenter programów informacyjnych. Był korespondentem TVP na Ukrainie. Jest pomysłodawcą i był pierwszym dyrektorem TVP INFO. Otrzymał m. in. Grand Prix Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich w kategorii Najlepsze Dziennikarstwo Międzynarodowe. Tłumacząc swe motywy, którymi się kierował tworząc film, Mariusz Pilis napisał: „Postrzegam Katastrofę Smoleńską jako jeden z najważniejszych momentów w historii Polski. Trzeba o niej wiedzieć wszystko, mówić o niej wszystko i wszystkim, i pamiętać o nakazie dojścia do prawdy. Tak rozumiem swój obywatelski obowiązek. Niektórzy mogą sądzić, że szkoda na to czasu2.”

Artur Dmochowski – dziennikarz, dyplomata, historyk. Stworzył kanał TVP Historia. Był redaktorem nowojorskiego „Nowego Dziennika„. Brał udział, jako przedstawiciel Polski, w misjach pokojowych podczas wojen w Gruzji i Bośni. Napisał pierwszą biografię Józefa Kurasia ”Ognia” pt. Zginął za Polskę bez komunistów (1986) i bestsellerową historię wojny wietnamskiej pt. Wojna bez zwycięzców. Za działalność dziennikarską i wydawniczą w podziemiu w stanie wojennym otrzymał medal „Niezłomny w Słowie”.

Książka

Na 240 stronach książki autorzy zamieścili przeprowadzone wywiady z piętnastoma osobami. Wywiady dotyczą m. in. wspomnień o tragicznie zmarłych w katastrofie smoleńskiej, rozważania na temat polityki zagranicznej Rzeczypospolitej i bezpieczeństwa współczesnej Polski w ramach struktur NATO i UE. Mowa jest o amerykańskiej tarczy antyrakietowej zainstalowanej w Polsce, o polityce gazowej Rosji, o postępach i zaniedbaniach przy prowadzeniu śledztwa w sprawie katastrofy.

W recenzowanej książce umieszczono zapisy rozmów z następującymi osobami: Joanna Kurtyka3, Paweł Kurtyka4, prof. Andrzej Nowak5, Bronisław Wildstein6, prof. Jacek Trznadel7,  Joanna Potocka i Marcin Roszkowski8, kpt. Janusz Więckowski9, Tomasz Sakiewicz10, Witold Waszczykowski11,  Wiktor Juszczenko12, Piotr Naimski13, dr Przemysław Żurawski vel Grajewski14, Edward Lucas15, Władimir Bukowski16.

Recenzowaną książkę czyta się bardzo dobrze. Nie nużą wykłady o polityce i stosunkach międzynarodowych, a treści np. o próbie otrucia W. Juszczenki, czy też rozmowa z W. Bukowskim wciągają bez reszty. Ten ostatni stwierdził zresztą bardzo szczerze: „Nie mam najmniejszych wątpliwości co do faktu, że Zachód znów was sprzedaje17.”

Książkę uzupełniają kalendaria zdarzeń (począwszy od roku 2004), umiejętnie wplecione w tekst pomiędzy kolejnymi wywiadami oraz umieszczone na końcu książki. Tekst zamykają podziękowania autorów, skierowane m. in. do redaktorów holenderskiej telewizji VPRO, do wydawnictwa Zysk i S-ka, do swych rodzin oraz – przede wszystkim – do rozmówców. Bardzo udanym pomysłem jest zamieszczenie w recenzowanej książce wyłącznie zdjęć w kolorze sepii, który bardzo lubię jeśli chodzi o fotografię.

Książka została wydana w miękkiej oprawie ze skrzydełkami. Nie mam zastrzeżeń do pracy redakcyjnej, nie znalazłem błędów w tekście.

Uwagi

Jedną sprawą, którą chciałbym zasygnalizować jest to, iż moim zdaniem chyba lepiej najpierw obejrzeć film dokumentalny List z Polski, a dopiero później przeczytać książkę – jako uzupełnienie.

Podsumowanie

Przedstawiona książka powinna stać się lekturą obowiązkową dla osób interesujących się najnowszą historią Polski, Rosji, czy ogólnie Europy. Przeczytać książkę powinni też bez wątpienia Polacy próbujący znaleźć odpowiedzi na trudne pytania dotyczące katastrofy prezydenckiego samolotu z 10 kwietnia 2010 r. Tym bardziej wszyscy, którzy obejrzeli już film Mariusza Pilisa powinni koniecznie sięgnąć po recenzowaną książkę. Ja osobiście bardzo polecam.

Plus minus:
Na plus:
+ temat książki: katastrofa smoleńska
+ uzupełnienie filmu dokumentalnego
+ wywiady z interesującymi postaciami
+ ogrom informacji przekazanych w książce
+ pomysł na film i książkę
Na minus:
- proponuję najpierw obejrzeć film, a dopiero potem sięgnąć po książkę

Tytuł: List z Polski
Autor: Mariusz Pilis, Artur Dmochowski
Wydawca: Zysk i S-ka
Data wydania: 2011
ISBN: 978-83-7506-811-5
Strony: 240
Oprawa: miękka ze skrzydełkami
Cena: około 25 zł
Ocena recenzenta: 9/10

1. Według notatek zamieszczonych w książce. [↩]
2. M. Pilis, A. Dmochowski, List z Polski, s.8; [↩]
3. Żona Janusza Kurtyki – prezesa IPN, który zginął w katastrofie smoleńskiej. Pani doktor kieruje oddziałem chorób płuc Wojewódzkiego Specjalistycznego Szpitala Dziecięcego im. św. Ludwika w Krakowie. Mieszka z dwoma synami koło Wieliczki. [↩]
4. Syn J. Kurtyki, studiuje archeologię [↩]
5. Historyk i sowietolog. Profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, kieruje pracownią Dziejów Rosji i ZSRR w PAN. Jest autorem wydanej w roku 2012 książki Strachy i Lachy. Przemiany polskiej pamięci 1982-2012. [↩]
6. Publicysta, pisarz, dziennikarz prasowy i telewizyjny. Ostatnio związany z tygodnikiem „Do Rzeczy”. [↩]
7. Pisarz i poeta. W roku 1990 był jednym z inicjatorów założenia Niezależnego Komitetu Badania Zbrodni Katyńskiej. 19 kwietnia 2010 r. w liście otwartym do premiera RP D. Tuska apelował o powołanie międzynarodowej komisji do zbadania przyczyn katastrofy smoleńskiej. Autor m. in. wydanej w roku 2012 książki Wokół zamachu smoleńskiego. [↩]
8. Jedni z założycieli Ruchu 10 Kwietnia. [↩]
9. Pilot, ponad dwadzieścia lat latał m. in. na samolotach Tu-154. [↩]
10. Dziennikarz i publicysta, redaktor naczelny „Gazety Polskiej”. [↩]
11. Dyplomata, były ambasador RP w Iranie, w rządach PiS był wiceministrem spraw zagranicznych, przy prezydencie L. Kaczyńskim pracował w Biurze Bezpieczeństwa Narodowego Kancelarii Prezydenta. [↩]
12. Bohater ukraińskiej pomarańczowej rewolucji, były prezydent Ukrainy. [↩]
13. Działacz opozycji w PRL, założyciel KOR, kierował UOP w rządzie J. Olszewskiego, a w rządzie PiS był wiceministrem gospodarki, odpowiedzialnym za bezpieczeństwo dostaw surowców energetycznych do Polski. [↩]
14. Pracował w MON, był ekspertem w Parlamencie Europejskim, odpowiedzialnym za monitorowanie polityki wschodniej UE. [↩]
15. Brytyjski dziennikarz, pracuje jako korespondent wschodnio-środkowoeuropejski m. in. dla dziennika „The Independent” i BBC. [↩]
16. Rosyjski dysydent, pisarz i obrońca praw człowieka w ZSRR. Spędził łącznie 12 lat w sowieckich więzieniach, obozach karnych i zakładach psychiatrycznych. Autor (wraz czterema innymi dysydentami rosyjskimi) apelu do Polaków, w którym napisał, że Polsce zagraża niebezpieczeństwo utraty niepodległości. [↩]
17. M. Pilis, A. Dmochowski, List z Polski, s.223. [↩]