„Kosmasa Kronika Czechów” - M. Wojciechowska - recenzja

Nie jest łatwo pisać recenzję tekstu źródłowego. Skąd zatem pomysł, by w ogóle zabierać się za jego wydanie? Otóż Kosmasa Kronika Czechów jest źródłem nie tylko potrzebnym do poznawania dziejów naszego południowego sąsiada, ale także do zgłębiania naszej historii. Dowiedzieć się z niej można również wiele o życiu i zwyczajach dawnych Słowian. Na szczęście wydanie jest w pełni naukowe i czytelnik ma do czynienia z bogatym wstępem oraz cennymi komentarzami.

W roku 2012 kolejny raz na rynku pojawiła się Kronika Kosmasa. Jest to już trzecie jej wydanie (poprzednie: w 1968 roku nakładem Państwowego Instytutu Wydawniczego oraz w 2006 roku, w serii Skarby Biblioteki Narodowej). Autorką edycji jest Maria Wojciechowska, która wydanie trzecie uzupełniła i poprawiła.

Kosmas żył w XI wieku. Według niego samego w roku 1125 miał 75 lat, co pozwala nam przypuszczać, że urodził się gdzieś około roku 1045. Jako młodzieniec otrzymał gruntowne wykształcenie i co więcej, przebywał wśród znakomitego środowiska intelektualnego słynnej leodyjskiej (dzisiejsze Liège) szkoły katedralnej. Nie wiadomo kiedy skończył studia i osiadł w kościele św. Wita w Pradze, ani kiedy ożenił się z Bożeciechą. Osobistością był ważną, gdyż towarzyszył biskupom w podróżach zagranicznych. Kronikę zaczął pisać po roku 1110, a uzupełniał ją aż do śmierci w 1125 roku. Tekst jego Kroniki trzeba czytać uważnie i z dużą dozą krytycyzmu, gdyż Kosmas opisywał wszystko z narodowej perspektywy i negatywnie odnosił się do krajów ościennych, przede wszystkim do Niemiec oraz Polski. Dlatego uważam, że Marii Wojciechowskiej należą się szczere podziękowania za tak solidną, żmudną pracę, ponieważ oprócz przełożenia kroniki na język polski, napisała do niej również komentarze, bez których ciężko byłoby laikowi znaleźć w tekście błędy czy nieścisłości historyczne.

Najnowsze wydanie poprzedza obszerny i wyczerpujący, bo czterdziestostronicowy Wstęp. Jego autorka przybliżyła w nim życie i działalność kanonika praskiego, omówiła jego „stosunek do współczesnych mu spraw i osobistości” oraz pozycję Kosmasa jako nadwornego kronikarza (I). Zajmuje się także samą kroniką, rozpoczynając od tego Jak i kiedy powstawała Kronika Czechów (II.1), by przejść do oceny jej wartości jako źródła historycznego (II.2), ale też jako utworu literackiego (II.3). Analizuje również wszystkie rękopisy i wydania kroniki (II.3). Ta część jest bardzo bogata, jest w niej pełen wykaz źródeł. Na koniec wstęp opisuje zasady wydania Kroniki.

Cały tekst zawiera wiele cennych komentarzy, które w tej edycji umieszczone zostały bezpośrednio pod tekstem, co w porównaniu ze starszymi wydaniami znacznie ułatwia poruszanie się po kronice oraz czytanie przypisów na bieżąco. Są one uaktualnione w stosunku do wersji poprzednich, niekiedy dodane bywają nowe.

Niestety, moim zdaniem, w publikacji jest jeden dość istotny minus. Otóż zdecydowano się na ograniczenie bibliografii do zaledwie jednej niepełnej strony z wykazem najważniejszych publikacji. Utrudnia to pracę komuś, kto szuka w edycji ważnych opracowań. Więcej pozycji bibliograficznych można znaleźć we Wstępie. Bez zarzutu jest natomiast indeks stworzony przez Klaudię Dróżdż na podstawie indeksu autorki edycji.

Jak zwykle „Templum” mnie nie zawiodło. Przede wszystkim należy pochwalić wydawnictwo za chęć porządnego wydawania źródeł. Kosmasa kronika Czechów została wydana w serii zatytułowanej Źródła Średniowieczne. Wydanie jest solidne, aczkolwiek obwoluta nie jest tradycyjną oprawą, co nie umniejsza w żadnym stopniu estetyce. Uważam, że cena jest adekwatna do treści i rozsądna.

Plus minus:
Na plus:
+ wstęp
+ komentarze
+ bogaty indeks
+ wydanie
Na minus:
- bibliografia (wykaz ważniejszych opracowań)

Tytuł: Kosmasa Kronika Czechów
Autor: Maria Wojciechowska
Wydawca: Templum
Rok wydania: 2012
ISBN: 978-83-932793-9-5
Liczba stron: 237
Cena: ok 29,99 zł
Ocena recenzenta: 9/10