„Zamki Pomorza, Warmii i Mazur” - Z. Szczepanek - recenzja

Nakładem wydawnictwa „Bernardinum” w 2011 roku ukazało się uzupełnione i poprawione drugie wydanie albumu Zamki Pomorza, Warmii i Mazur. Stanowi ono część czterotomowej serii Zamki Polskie autorstwa Zbigniewa Szczepanka. Ze względu na zawartość, jak i jakość estetyczną, cykl ten plasuje się na znaczącym miejscu wśród podobnych tematycznie pozycji.

Zawartość albumu

Autor to ceniony malarz akwarelista. Jest twórcą zarówno warstwy graficznej książki, jak i opisów zamków. Wspomniana seria w całości ukazała się już na rynku księgarskim1. Jak wspomniano we wstępie, recenzowana publikacja jest poprawionym wznowieniem części pierwszej, cieszącej się niemałym zainteresowaniem czytelników. W stosunku do pierwotnego wydania albumu z 2004 roku pracę poszerzono o zamki w Człuchowie, Działdowie, Gdańsku i Przezmarku. Dodatkowo przedstawiono też rekonstrukcje budowli obronnych w Ostródzie i Dybowie. Łącznie zaprezentowano więc aż 45 warowni północnej Polski.

Każdy zamek opatrzono krótkim przedstawieniem jego historii, z uwzględnieniem najistotniejszych epizodów dziejowych, w których brał udział. Podano również dane dotyczące kolejnych właścicieli, nierzadko informując o współczesnym stanie prawnym. Uwypuklono też rolę i znaczenie fortecy w historii Rzeczpospolitej. Fundamentalną częścią publikacji są jednak obrazy, wykonane w technice akwareli i rysunku. Każdy zamek został zaprezentowany w formie kilku reprodukcji. Malborską warownię ukazano wyjątkowo aż na dwunastu ilustracjach. Większość z nich przedstawia obecny wygląd budowli lub jej charakterystycznych elementów2. Dodatkowo zamieszczono rekonstrukcje wyglądu prawie wszystkich zamków - zaprezentowano poszczególne fortyfikacje w okresie ich świetności.

Zalety publikacji

Prace malarskie poprzedziły poglądowe badania terenowe oraz studia nad źródłowym materiałem ikonograficznym, dlatego obrazy rekonstruujące dawny stan warowni nie są wyłącznie autorską wizją. Jak we wszystkich albumach serii, akwarele i rysunki urzekają swoim pięknem. Pokazują urodę dawnych budowli obronnych w różnych porach roku. Zachwyca operowanie kolorem i uchwycenie wielu detali fortyfikacji. Dużą wartość estetyczną posiadają również szkice ołówkiem. Dopracowano każdy element pracy – także ozdobne inicjały.

W stosunku do ostatniego wydania z serii (Zamki na Kresach) znacząco poprawiono warstwę językową opisów zamków3. Większość tekstów jest podobnej długości, tylko warowniom o największym znaczeniu poświęcono nieco więcej miejsca, rozszerzając nieznacznie kwestie historyczne. Objaśnienia są o tyle ciekawe, że autor nie stroni od informacji dotyczących kultury, nawiązań do literatury, przytaczania różnych ciekawostek, a także danych związanych z turystyką w prezentowanych obiektach.

Ponadto w albumie brak większych pomyłek merytorycznych, które pojawiały się we wcześniejszych wydaniach. Występują drobne nieścisłości, jak choćby przy okazji opisu zamku w Krokowej, gdzie wymieniono hotel i restaurację, pomijając jednak fakt istnienia muzeum regionalnego4.

Jakość wydania

Na uznanie zasługuje strona techniczna publikacji. Na trwałość książki wpływa na pewno solidna twarda oprawa oraz obwoluta. Czytelnika z pewnością zachwycą prezentowane akwarele, rysunki i inne elementy graficzne albumu. Poszczególnych ilustracji nie opatrzono podpisami, jednak na końcu pracy znalazł się ich obszerny spis. Dodatkowo zamieszczono w nim dane informujące o wielkości i technice wykonania prezentowanych obrazów. Cieszy dobra jakość korekty wydawniczej (m.in. niewielka ilość błędów graficznych), którą zdecydowanie poprawiono w stosunku do poprzedniego albumu – Zamki na Kresach.

Wartościową cechą publikacji jest jej trójjęzyczność. Oprócz języka polskiego i angielskiego dodano także równoległe tłumaczenie w języku niemieckim, co jest niewątpliwie ważne w przypadku podjętej tematyki, obejmującej nierzadko budowle obronne o proweniencji krzyżackiej. Forma i zawartość pracy mają jednak swoją niemałą cenę. Warto więc spojrzeć na niniejszą publikację, mając na uwadze ukazujące się masowo na rynku coraz to nowe albumy, będące w istocie zwykłymi zbiorami współczesnych fotografii. Wówczas efekt pracy Z. Szczepanka nabiera sporo wartości i walorów, których inne podobne książki nie posiadają.

Podsumowując...

Publikacja Zamki Pomorza, Warmii i Mazur jest zdecydowanie warta uwagi. Kolejne karty albumu będą z zaciekawieniem przeglądać miłośnicy dziejów warowni zlokalizowanych na polskich terenach, a także osoby zainteresowane obecnym stanem dawnych obiektów obronnych. Coś dla siebie znajdą w końcu również amatorzy sztuki, gdyż akwarele oraz rysunki zamków posiadają niecodzienny urok.

Plus minus:
Na plus:
+ wznowienie i uzupełnienie albumu o interesującej tematyce
+ akwarele i rysunki, w części stanowiące historyczne rekonstrukcje zamków
+ jakość wydania, graficzne dopracowanie wszystkich elementów
+ trójjęzyczność
Na minus:
- nieco wysoka cena, poza tym nic znaczącego

Tytuł: Zamki Pomorza, Warmii i Mazur
Autor: Zbigniew Szczepanek
Wydawca: Wydawnictwo „Bernardinum”
ISBN: 978-83-7380-939-0
Liczba stron: 248
Oprawa: twarda z obwolutą
Cena: ok. 90-130 zł
Ocena recenzenta: 9/10

1. Z. Szczepanek, Zamki Pomorza, Warmii i Mazur, Gdańsk 2004 (t. 1.); idem, Zamki Śląska, Gdańsk 2005 (t. 2); idem, Zamki Wielkopolski, Małopolski i Mazowsza, Pelplin 2007 (t. 3); idem, Zamki na Kresach, Pelplin 2008 (t. 4). [↩]
2. Stan fortyfikacji na lata ok. 2000-2003. [↩]
3. Zamki na Kresach – Z. Szczepanek – recenzja (P. Nastrożny), 7 kwietnia 2011 r., https://historia.org.pl/2011/04/07/zamki-na-kresach-z-szczepanek-recenzja/, [dostęp z dnia 17.03.2013 r.]. [↩]
4. http://zamekkrokowa.pl/muzeum/, [dostęp z dnia 13.04.2013 r.]. [↩]