„Era lotnictwa wojskowego” - M. van Creveld - recenzja

W 2011 r. znany badacz wojskowości i wojen, profesor Martin van Creveld opublikował swoje obszerne dzieło The Age of Airpower. Zaledwie po dwóch latach, dzięki wysiłkom Instytutu Wydawniczego Erica oraz Wydawnictwa TETRAGON książka ta ukazała się w języku polskim.

Autor rzuca szerokie spojrzenie na przemiany lotnictwa wojskowego od jego powstania po dzień dzisiejszy, formułując przy tym trafne wnioski i śmiałe hipotezy. Z tego względu nie można przejść obok tej książki obojętnie!

Co ta cegła kryje w środku – czyli zarys treści

Książka od pierwszego wejrzenia zaczyna robić dobre wrażenie. Solidna, twarda oprawa z dobrze dobranymi kolorami i imponującym bombowcem B-2 „Spirit” skutecznie zachęciła mnie do tego, by zajrzeć do środka. Tam również od strony wydawniczej wszystko prezentuje się bardzo estetycznie – od wybranej czcionki po interesujące ilustracje i dobrze zrobione rozgraniczenia poszczególnych części i rozdziałów.

Martin van Creveld swoje dzieło podzielił na na pięć części, rozmieszczonych w układzie mieszanym (chronologiczno-problemowym). Pierwsza z nich „W przestworza 1900-1939„ obejmuje początki lotnictwa, a także jego użycie bojowe w czasie I wojny światowej i rozwój w okresie międzywojennym. Część druga, „Największa z wojen 1939-1945„ została przeznaczona na omówienie roli lotnictwa w II wojnie światowej. Trzecia natomiast, zatytułowana „Wojna, której nie było 1946-1991„ przedstawia zagadnienia związane z „zimną wojną” i możliwym konfliktem amerykańsko-sowieckim. W kolejnej, „Małe wojny” Martin van Creveld omówił użycie lotnictwa w konfliktach lokalnych po II wojnie światowej, z naciskiem na walki izraelsko-arabskie. Ostatnia część nosi tytuł ”Wojny wewnętrzne 1898-2010” i przedstawia rolę lotnictwa w zmaganiach sił rządowych z rebeliantami wszelkiej maści na przestrzeni ponad ostatnich stu lat. Pracę wieńczą wnioski, noszące znamienny tytuł ”Upadek. 1945 - ?”.

Dlaczego warto poświęcić na tę książkę nie tylko pieniądze, ale i czas?

Książka jest stosunkowo obszerna, ale należy pamiętać także o tym, że temat, którego dotyczy, jest ogromny. Książka Martina van Crevelda siłą rzeczy zawiera pewne uproszczenia, ale dzięki temu otrzymujemy kompendium zawierające opis najistotniejszych wydarzeń i procesów wychwyconych przez autora, uzupełnionych jego wnioskami i hipotezami.

W ten sposób czytelnik nie tylko dostaje streszczenie roli i rozwoju lotnictwa od jego powstania po dzień dzisiejszy, ale także i dobrą bazę do dalszych własnych badań, gdyż w książce podano przypisy, wskazujące najważniejsze zdaniem autora publikacje poświęcone poszczególnym zagadnieniom

Tłumacz również stanął na wysokości zadania – książka jest przetłumaczona poprawnie, język jest przyjemny i łatwy w odbiorze. Lektura potrafi naprawdę wciągnąć! Pewne kwestie zostały przez tłumacza również sprostowane bądź rozszerzone w przypisach.

W tym szaleństwie jest metoda!

Wspomniałem już o śmiałych hipotezach autora. Na pierwszy rzut oka jest ona tak śmiała, że ktoś mógłby pomyśleć, iż profesor Creveld oszalał. Otóż uważa on, iż era lotnictwa dobiega właśnie końca.

Jakie ma argumenty? Podaje choćby liczbę samolotów w poszczególnych wojnach – widać wyraźnie, iż szczyt możliwości to II wojna światowa, później zaś maszyny stawały się coraz droższe, a przy tym coraz mniej efektywne. Koszty użycia lotnictwa rosną drastycznie, a skuteczność już nie. Autor wskazuje, że np. w wypadku wojen wewnętrznych lotnictwo nigdy nie potrafiło przynieść rozstrzygnięcia. Do tego prof. Creveld podkreśla, iż rola pocisków manewrujących oraz bezzałogowych aparatów latających wciąż rośnie. Stają się one coraz bardziej wyrafinowane i mogą spełniać na polu walki coraz więcej zadań.

Należy zwrócić uwagę, że podobne procesy mają miejsce we wszystkich rodzajach broni – stają się one coraz droższe, bardziej skomplikowane i mniej liczne.

Garść uwag krytycznych

Książka ta ideałem nie jest, choć jest mu bardzo bliska. Jako wady wskazałbym przede wszystkim brak bibliografii – może nawet nie ułożonej alfabetycznie, a problemowo. Wtedy korzystanie z książki jako przewodnika we własnych badaniach byłoby dużo łatwiejsze.

Autor orientuje się nieco mniej w kwestiach dotyczących bloku sowieckiego, ale wynikające z tego nieścisłości na szczęście zostały wyprostowane przez tłumacza.

Prof. Creveldowi zdarza się też gubić w liczbach – zdarza się, że przytoczone dane nie są w sposób jednoznaczny spójne z tymi podanymi kilka stron dalej.

Wszystkie przytoczone ułomności to jednak drobiazgi, które nie są w stanie zaburzyć jednoznacznie pozytywnego odbioru tej książki.

Podsumowanie – kto powinien sięgnąć po „Erę lotnictwa wojskowego”?

Książka jest, jak już wspomniano, kompendium dotyczącym działań i rozwoju lotnictwa. Jako takie przyda się każdemu zainteresowanemu historią wojskową ostatniego stulecia. Zresztą nie tylko wojskową, bo autor tłumaczy również skutki polityczne rozwoju militarnego, a przede wszystkim rozprzestrzeniania się broni jądrowej.

Osoba zainteresowana pierwszą czy drugą wojną światową, konfliktem w Wietnamie czy wojną koreańską bądź konfliktem arabsko-izraelskim zapewne nie dowie się zbyt wielu nowych faktów, ale dla niej wartość pracy prof. Crevelda będzie polegała przede wszystkim na usystematyzowaniu tych faktów i wskazaniu związków przyczynowo-skutkowych.

Książka jest również krytycznym spojrzeniem na obie wojny w Zatoce Perskiej czy na sowiecką, a później i amerykańską agresję na Afganistan.

Plus minus:
Na plus:
+ jasny i logiczny wywód
+ ukazanie związków przyczynowo-skutkowych w dziejach lotnictwa
+ przyjemny styl
+ bardzo estetyczne i solidne wydanie
+ przystępna cena
Na minus:
- brak bibliografii
- pewne drobne potknięcia w szczegółach

Tytuł: Era lotnictwa wojskowego
Autor: Martin van Creveld
Wydawca: TETRAGON/IW Erica
Rok wydania: 2013
ISBN/EAN: 978-83-11-12505-6
Liczba stron: 615
Oprawa: twarda
Cena: 69,00 zł
Ocena recenzenta: 9,5/10