Relacja z II Krakowskiej Konferencji Judaistycznej

9 i 10 maja 2014 roku budynek Instytutu Judaistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego gościł w swoich murach uczestników drugiej edycji międzynarodowej konferencji naukowej, która w zamyśle organizatorów skierowana była do studentów i doktorantów zajmujących się badaniem szeroko pojętej historii i kultury Żydów. Konferencja stała się platformą wymiany poglądów, doświadczeń i pomysłów dla młodych badaczy zainteresowanych problematyką żydowską.

Pierwszy dzień konferencji przewidziany był na wykłady i referaty w języku angielskim. Prelegenci pochodzili z takich ośrodków jak na przykład: Tel Aviv University, Vilnius University, Central European University in Budapest, University of Postdam, Charles University in Prague, University of Latvia, National Research University HSE in Moscow i innych. Na samym początku wykład pt. The Jews of Krakow and Jagiellonian University. Remarks on Coexistence on the 650th Anniversary of the University’s foundation wygłosiła dr Edyta Gawron z UJ. Potem odbyły się obrady w czterech panelach tematycznych: Jewish History, Jewish Contemporary History, Jewish Culture and Literature i Cultural and Literary Aspects of Judaism. A po zakończeniu obrad miał miejsce uroczysty bankiet dla uczestników.

Dzień drugi był o wiele bardziej intensywny z uwagi na większą ilość paneli, których nie będę szczegółowo opisywał i zwrócę jedynie uwagę na najciekawsze, moim zdaniem wystąpienia. Tradycyjnie na samym początku był wykład plenarny dr hab. Stefana Gąsiorowskiego, prof. PAN pod tytułem Studia żydowskie na Akademii Krakowskiej od XVI do XXI wieku. Następnie w dwóch salach trwały równoległe obrady. W sali nr 6 pierwszy panel dotyczył Judaizmu, a referat, na który zwróciłem szczególną uwagę wygłoszony został przez Łukasza Krzyszczuka reprezentującego Uniwersytet Wrocławski. Identyfikował on zwierzęta na podstawie ksiąg prawnych Starego Testamentu. Najwięcej czasu poświęcił rozważaniom na temat kretów i wyjaśniał, czy autor miał na myśli to, czy inne zwierzę. Drugi panel poświęcony został Holokaustowi, a referaty dotyczyły takich tematów jak: portrety Żydów w narracji Adolfa Hitlera, ucieczek więźniów z KL Auschwitz - Birkenau czy historii zakochanych w sobie Żydów w getcie białostockim. Na panelu poświęconym literaturze żydowskiej Małgorzata Lipska z Uniwersytetu Warszawskiego zaprezentowała referat Żydowskie misterium? O spektaklu „Saddam Husajn - misterium” Yonatana Levy’ego urozmaicony filmowym fragmentem sztuki. Kolejny panel poświęcony był ważnemu tematowi, jakimi były relacje żydowsko-chrześcijańskie. Wygłosiłem na nim swój referat dotyczący przechodzenia warszawskich Żydów na religię chrześcijańską w XIX wieku, skupiając się głównie na wyznaniach, które o wiele skuteczniej prowadziły misje niż Kościół rzymskokatolicki. Następnie można było, dzięki referatowi Dominiki Oliwy z UJ dowiedzieć się o potajemnym wyznawaniu Judaizmu na Półwyspie Iberyjskim od końca XIV wieku. Dwa kolejne referaty poświęcone były dyskursowi antytalmudycznemu oraz kwestii żydowskiej na łamach Przeglądu Wszechpolskiego. Ostatni panel w sali nr 6 poświęcony był obecności Żydów w najnowszej historii Polski na przykładzie debaty publicznej po 1989 roku, muzeum na Majdanku w świetle prasy polskiej czy Filmowemu sztetlowi.

W sali nr 16 po godzinie 10 rozpoczął się panel Izrael, w którym referaty poświęcone były takim zagadnieniom jak: statystyki dotyczące sądów rabinackich, żydowskiemu porządkowi prawnemu czy traumatycznej pamięci, jako wyznacznikowi tożsamości żydowskich emigrantów z Birobidżanu w Izraelu. Kolejne, bardzo ciekawe referaty skupiły się na temacie szeroko pojętej historii Żydów. Aleksandra Jakubczak z Uniwersytetu Warszawskiego mówiąc o kobietach w kontekście antyburżuazyjnego dyskursu żydowskich socjalistów wspomniała o żydowskiej prostytucji i tzw. pogromie lupanarów w Warszawie 1905 roku. Anna Rosner zaprezentowała Warunki mieszkaniowe i sytuację na rynku pracy żydowskich imigrantów w Londynie w drugiej połowie XIX wieku podkreślając wpływ żydowskiej mniejszości w stolicy Wielkiej Brytanii, którą było bardzo trudno zbadać, z uwagi na niepełne statystyki sporządzane przez brytyjskich urzędników. Po niej Mikołaj Andrzejewski z Uniwersytety Adama Mickiewicza w Poznaniu wygłosił referat pt. Miejsce Bundu na rosyjskiej scenie politycznej w okresie Rewolucji 1905-1907. Skądinąt bardzo ciekawy temat zaprezentowała przedstawicielka Uniwersytetu Wrocławskiego, Anna Rambiert, dzięki której uczestnicy dowiedzieli się o życiu Żydów w epoce hellenizmu: popularność greckich imion, pierwsze zabiegi mające na celu ukrycie braku napletka, treningi gimnastyki nago oraz księgi machabejskie. Dwa ostatnie panele poświęcono referatom na temat materialnej kultury Żydów: tradycji chasydzkiej na przykładzie cmentarza w Jarosławiu, żydowskim tłokom pieczętnym w polskich kolekcjach prywatnych, inskrypcjach z cmentarza w Błażowej czy legendzie mordu rytualnego.

O II Krakowskiej Konferencji Judaistycznej można powiedzieć wiele, a na pewno nie można stwierdzić, że była źle zorganizowana. Miała ona charakter bliski interdyscyplinarnemu, a jej uczestnicy byli nie tylko historykami, ale przede wszystkim judaistami. Dyskusje były bardzo merytoryczne i dużo wnosiły oraz pomagały we własnej pracy badawczej, na przykład poprzez omówienie stanu badań i przytoczenia ważniejszych opracowań. Uczestnicy mogli wymienić się własnymi uwagami podczas licznych przerw, w tym kilku obiadowych.

Druga konferencja judaistyczna w Krakowie była na tyle profesjonalna, że zdecydowana większość prelegentów nie wygłaszała swoich referatów na podstawie wydruku, lecz z pamięci i prezentacji. Natomiast specyficzny klimat krakowskiego Kazimierza, gdzie zlokalizowany jest budynek Instytutu Judaistyki UJ nadał jej szczególnego uroku. Na sam koniec należy pochwalić organizatorów.