„Masz synów w lasach Polsko…” - red. D. Golik - recenzja

W marcu 2013 r. w Nowym Sączu odbyła się konferencja historyczna, pod nazwą W hołdzie wyklętym… Podziemie niepodległościowe i opór społeczny na Sądecczyźnie 1945-1956. Niniejsza recenzowana publikacja jest zapisem referatów (częstokroć rozszerzonych na potrzeby książki), które wygłosili ich autorzy podczas wspomnianego spotkania.

Książka

Zebrane referaty dotyczące podziemia antykomunistycznego i oporu społecznego na Ziemi Nowosądeckiej ukazały się pod redakcją znanego historyka z krakowskiego oddziału IPN – Dawida Golika, które jest również autorem lub współautorem kilku rozdziałów.

Książkę otwiera wstęp prezydenta Nowego Sącza – Ryszarda Nowaka, która napisał m. in.: „Zaletą przedstawionych materiałów jest także ich oszczędna, naukowa forma, gdzie treści przedstawione są z pozycji badacza, który odkrywając dokumenty i zawarte w nich fakty, waży słowa, nie osądza, nie rysuje zdarzeń i postaci w czarno-białym kontrapunkcie, a stara się pokazać całą ich złożoność”.

W pierwszym rozdziale Paweł Sadowski opisuje historię przetoczenia się frontu radziecko-niemieckiego przez obszar Sądecczyzny i zaciętych walk toczonych o Grybów i Nowy Sącz. Autor wyjaśnia np. kontrowersje dotyczące wcześniej wyliczanych radzieckich strat podczas tych starć oraz udziału w walkach sowieckiej 76 Dywizji Artylerii Przeciwlotniczej i jej wyolbrzymianej roli.

Następny, bardzo interesujący, tekst D. Golika opowiada o oddziale samoobrony AK kpr. Jana Wąchały ps. „Łazik„. Poznając materiał krakowskiego historyka, możemy prześledzić drogę, jaką przebył ”Łazik” od odważnego konspiratora i żołnierza AK za niemieckiej okupacji, przez bojownika podziemia antykomunistycznego, do szefa zwyczajnej bandyckiej szajki.

Kolejne materiały odsłaniają kulisy działalności organizacji „Wyzwolenie„ (autor: M. Wenklar), oddziału „Huragan„ (M. Kasprzycki), oddziału ”Wojsko Polskie” (D. Golik i T. Kosecki) oraz bliższe życiorysy kuriera Jana Freislera (W. Frazik), księdza Władysława Gurgacza (D. Golik i F. Musiał) i profesora Mariana Mordarskiego (M. Korkuć).

Zawiłe i nie do końca jasne losy wiecznego uciekiniera z komunistycznych aresztów – Mieczysława Bulandy, przedstawia czytelnikom Elżbieta Pietrzyk. Ale i tak autorka nie rozstrzyga (pozostawia to nam) do końca jak sklasyfikować działalność młodego Mietka: czy jako zwykłego złodziejaszka i przestępcę, czy jako swego rodzaju „Janosika” który zabiera bogatym i pomaga biednym, czy też samodzielnego bojownika ruchu antykomunistycznego co grabi wyłącznie komunistyczne spółdzielnie a sięga po broń tylko w obronie własnej.

Kolejne odsłony publikacji przynoszą następne interesujące teksty Marcina Chorązki (konfrontacja pamięci jednostek z dokumentami UB), Roksany Szczypty-Szczęch (o Stanisławie Wałachu z sądeckiej bezpieki), Mateusza Szpytmy (ZSL) oraz Leszka Zakrzewskiego (pomnik Armii Czerwonej w Nowym Sączu). Jeszcze inaczej, jako rodzaj publicystyki, należy sklasyfikować materiał przygotowany przez Pawła Terebkę, opowiadający o inscenizacji historycznej Rozbicie ubeckiej katowni, przeprowadzonej w Nowym Sączu w marcu 2012 roku. Po tym tekście, zawierającym kilka zdjęć ze wspomnianej inscenizacji, książkę kończy wykaz skrótów, indeks osób i pseudonimów oraz indeks miejscowości.

Recenzowana pozycja książkowa zawiera wiele zdjęć czarno-białych przedstawiających bohaterów omawianych tematów oraz skany dokumentów. Książkę Masz synów w lasach Polsko… charakteryzuje staranne wydanie i druk na śnieżnobiałym papierze. Całość liczącą 414 stron sklejono i oprawiono w miękką okładkę. Moim zdaniem wybrano bardzo ładne zdjęcie na okładkę, na którym widnieją dwaj uzbrojeni leśni żołnierze. Praca redakcji i korekta pozostaje bez zarzutu – ja nie znalazłem błędów w tekście.

Uwagi

Jedna uwaga jako nasuwa się po przeczytaniu książki, to taka, że taki bogaty materiał naukowy i popularno-naukowy lepiej było by oprawić w twardą okładkę, gwarantującą większą trwałość publikacji.

Podsumowanie

W związku z tym, że książka przedstawia działania na Sądecczyźnie, z całą pewnością można ją polecić mieszkańcom tego obszaru zainteresowanym historią swego regionu. Oprócz tego, po książkę warto sięgnąć, by poznać historię lokalnych walk podziemia antykomunistycznego, często nieznanego w szerszym kontekście ogólnopolskich dziejów Żołnierzy Wyklętych. Zresztą każdy, kto choć troszkę interesuje się historią naszego kraju, mógłby sięgnąć po publikację i przeczytać recenzowaną książkę. Na zakończenie nasuwa się myśl, że taka publikacja powinna się ukazać o każdym regionie naszego kraju.
Polecam.

Plus minus:
Na plus:
+ temat książki - podziemie antykomunistyczne
+ różnorodność tematów i autorów
+ wartość merytoryczna
+ pomysł by opublikować referaty z konferencji
+ ładne wydanie
+ cena
Na minus:
- miękka okładka

Tytuł: „Masz synów w lasach Polsko…” Podziemie niepodległościowe i opór społeczny na Sądecczyźnie w latach 1945-1956
Autorzy: Dawid Golik, Piotr Sadowski, Michał Wenklar, Marcin Kasprzycki, Tomasz Kosecki, Wojciech Frazik, Filip Musiał, Maciej Korkuć, Elżbieta Pietrzyk, Marcin Chorązki, Roksana Szczypta-Szczęch, Mateusz Szczytma, Leszek Zakrzewski i Paweł Terebka.
Wydawca: IPN Kraków / Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu
Data wydania: 2014
ISBN: 978-83-89989-63-5
Strony: 414
Oprawa: miękka
Cena: 30 zł
Ocena recenzenta: 7,5/10