„Moda w przedwojennej Polsce...” – A. Sieradzka – recenzja

W ubiegłym roku nakładem Domu Wydawniczego PWN ukazała się książka autorstwa Anny Sieradzkiej zatytułowana Moda w przedwojennej Polsce. Codzienna, sportowa, wieczorowa, ślubna, dziecięca, bielizna. To nie pierwsza tego typu publikacja „na koncie” warszawskiego Wydawnictwa. Wcześniej pojawiły się pod jej egidą książki poruszające tematykę kulinariów, świąt i zabaw ziemiańskich, życia codziennego arystokracji1 czy choćby dziejów przestępczości w II RP.

Anna Sieradzka to ceniony historyk sztuki i kostiumologii i profesor w Instytucie Historii Sztuki UW. Jej zainteresowania badawcze obejmują gównie dzieje mody w drugiej połowie XIX i początku XX w. Jest też autorką wielu artykułów i książek z tej dziedziny. W tym miejscu należy wspomnieć kilka wybranych tytułów jej publikacji: Artyści i krawcy. Moda Art Deco (1993), Żony modne. Historia mody kobiecej od starożytności do współczesności (1993), Tysiąc lat ubiorów w Polsce (2003), Kostiumologia jako nauka pomocnicza historii (2013).

Recenzowana publikacja chronologicznie, jak to zresztą wynika z tytułu, ulokowana została w dwudziestoleciu międzywojennym, a więc w okresie, którym Anna Sieradzka zajmuje się badawczo. Z punktu widzenia czytelnika to bardzo dobra wiadomość, gdyż spodziewać się można rzetelnie wyłożonego tematu. Praca podzielona została na sześć rozdziałów, które poprzedza spore, bo prawie trzydziestostronicowe, wprowadzenie, a finalizuje wybrana literatura do omawianego w książce zagadnienia i spis ilustracji.

Należy w pierwszej kolejności zasygnalizować, iż książka zbudowana jest z tekstu i obrazu. To żaden frazes i nad wyraz wspominanie tego faktu, bowiem jak tu przedstawić problem mody bez rycin, fotografii, obrazów czy plakatów? Fakt występowania w tej publikacji części „wizualnej” winien być specjalnie wyróżniony, bowiem jej poziom ocenić należy bardzo wysoko. Czytelnik będzie miał do dyspozycji cały szereg unikatowych fotografii reklamowych, fotosów i kadrów z filmów, które w tamtym czasie były na topie, a w których role otrzymywały ówczesne ikony stylu modowego. Zdjęcia z balów, rauszów i innych imprez okolicznościowych, pokazów mody czy nawet sesji modowych, plakaty, fotografie obiektów muzealnych, to wszystko widoczne jest już na samym początku, czyli w tekście wprowadzającym do książki.

Autorka rozprawia się z tematem modowym, powiedzieć można – od podszewki (krążąc wokół terminologii tkaninowej) – a pierwszy rozdział Jej pracy, zarazem najdłuższy, zarezerwowany został na modę codzienną. Rozdział następny traktuje o modzie sportowej, kolejny o wieczorowej, a czwarty o kanonach ślubnych. Rozdział piąty poświęcony jest modzie dziecięcej, a ostatni szósty tkaninom najbliższym ciału człowieka – bieliźnie. Spis bibliograficzny, o czym już wspominano, jest tylko wyborem, ale za to podzielony został na czasopisma, opracowania o tematyce kostiumologicznej, a dalej na opracowania, pamiętniki i poradniki. Z punktu widzenia metodologii, lepszym rozwiązaniem byłoby umieszczenia publikacji pamiętnikarskich na samym początku spisu, gdyż są to źródła historyczne, następnie powinny być czasopisma, poradniki, opracowania kostiumologiczne, a na końcu opracowania, które traktują w sposób ogólny o temacie głównym, a także o epoce w ogóle.

Po lekturze niniejszej książki ma się dwa nieodparte wrażenia. Pierwszy to odczucie rzetelnie omówionego tematu mody, dbałość o szczegóły tak terminologiczne jak i problematyczne, a także „interdyscyplinarne” omówienie mody dwudziestolecia na bogatej płaszczyźnie, począwszy od życia codziennego na bardziej szczegółowych niuansach kończąc. Drugim odczuciem po skończeniu (również w trakcie czytania) pracy Anny Sieradzkiej, jest zarysowe potraktowanie problematyki mody w kontekście kultury oraz społecznym omawianego w niej okresu. Można pokusić się też o stwierdzenie, że przez to praca nie posiada głębszej analizy tematu i jest niekompletna. Szkoda, bo jest to znakomity materiał badawczy, dzięki któremu poznać możemy jeszcze lepiej mentalność obywateli II RP, kraju podnoszącego się po zaborach i I wojnie światowej i rozwijającego się na różnych szczeblach. Przydałby się też słowniczek terminologiczny, bowiem ilość padających haseł w książce jest spora.

Słowo o stronie edytorskiej książki. Wielkość czcionki oraz układ tekstu nie sprawiają kłopotu przy czytaniu. Inaczej można powiedzieć o swojego rodzaju modzie na podkreślanie istotnych terminów tudzież problemów, które omawiane są na łamach książki. Wydaje się to niepotrzebne, a i wygląda nie najlepiej. Analogiczna uwaga odnosi się do spisu bibliograficznego, gdzie podkreślano imiona i nazwiska autorów publikacji, a w część „Czasopisma” całe tytuły periodyków. Identycznie sprawa się ma spisie ilustracji. Uwagi te skonfrontować należy z ogólnym wydaniem pracy, który ocenić należy na bardzo wysokim poziomie (dobrej jakości papier, czytelnia czcionka, solidne szycie a całość zamknięte w imponującą twardą oprawę).

Na sam koniec jeszcze o tytule książki. Jakkolwiek pierwsza jej część przedstawia się nieźle, to już druga, to znaczy podtytuły, niespecjalnie. Wydaje się, że nie było potrzeby wymieniania dziedzin modowych, tym bardziej, że omówione one zostały w samej publikacji i są wszak jej rozdziałami.

Reasumując, praca Anny Sieradzkiej jest warta polecenia, choćby z faktu samej tematyki jakiej jest poświęcona. Ładne wydanie powinno przyciągać czytelników. Należy też wyróżnić Dom Wydawniczy PWN, że zdecydował się wydawać publikacje traktujące o rzadko spotykanych dziedzinach życia, które przedstawiane metodami historycznymi, stają się bardziej czytelne. W końcu to ludzie tworzą historię.

Plus minus:
Na plus:
+ tematyka
+ rzetelne opisy kanonów mody
+ ilustracje o bardzo dobrej jakości
+ wydanie
Na minus:
- temat bez szerszej refleksji zmierzającej na płaszczyznę kultury i społeczeństwa omawianej epoki.
- strona edytorska
- niepotrzebny podtytuł
- brak słowniczka terminologicznego
- bibliografia choć imponująca (zarys) mogła by być nieco inaczej ułożona

Tytuł: Moda w przedwojennej Polsce. Codzienna, sportowa, wieczorowa, ślubna, dziecięca, bielizna
Autor: Anna Sieradzka
Wydawnictwo: Dom Wydawniczy PWN
Rok wydania: 2013
ISBN: 978-83-01-17101-8
Liczba stron: 341
Cena: 89 zł
Ocena recenzenta: 6.5/10

1. https://historia.org.pl/2013/12/17/zycie-codzienne-arystokracji-m-i-j-lozinscy-recenzja/ [↩]