Oryginalne dokumenty KGB o sowieckim wywiadzie ogólnodostępne

Oryginalne dokumenty z jednego z największych w historii przecieków szpiegowskich (o tym, kto jest kim w rosyjskim wywiadzie) od zeszłego poniedziałku są ogólnodostępne do wglądu dla zainteresowanych w Archiwum Churchilla.

Zbiór Mitrochina w Archiwum Churchilla, http://www.chu.cam.ac.uk/news/2014/jul/7/Mitrochins-kgb-archive-opens/

Foldery, które były przemycone z terenów Rosji w 1992 roku przez starszego urzędnika KGB Wasilija Mitrochina, opisują spiski sabotażowe, kryjówki broni typu „bomba pułapka„ oraz armie agentów działających pod przykryciem na Zachodzie, co było inspiracją do stworzenia fikcyjnych sowieckich donosicieli w serialu telewizyjnym ”The Americans”.

Mitrochin był starszym archiwistą działającym w zagranicznych siedzibach inteligencji KGB, a także tajnym dysydentem. Przez ponad dekadę w tajemnicy zabierał dokumenty do domu, przepisywał je ręcznie, następnie na maszynie, po czym układał je tomami. Ukrywał akta w swoim wiejskim domku, niektóre z nich do kany na mleko, a inne zakopywał.

Po upadku Rosji Radzieckiej w 1991 roku Mitrochin wyjechał do jednego z krajów Bałtyckich (nie jest potwierdzone do którego), gdzie został odprawiony po tym, jak w Ambasadzie Amerykańskiej pokazał próbkę jednego z dokumentów. Po niepowodzeniu, spróbował szczęścia z Ambasadą Brytyjską, gdzie zyskał zainteresowanie pewnego młodego dyplomaty. To był moment, który, jak twierdzi, zmienił jego życie. Mitrochin spędził resztę swojego życia w Wielkim Brytanii, gdzie ukrywał się pod fałszywym nazwiskiem i z pomocą ochrony policyjnej. Zmarł w 2008 roku, w wieku 81 lat.

Świat nie wiedział o Mitrochinie do czasu kiedy Christopher Andrew, historyk służb wywiadowczych, wydał książki oparte na jego dokumentach (1992 i 2005). Andrew, oznajmił, że wiele z akt ujawnionych przez Centrum Archiwizacji Churchilla na Uniwersytecie Cambridge było uważanych przez władze amerykańskie i brytyjskie jako „najważniejsze źródła wywiadowcze wszech czasów”.

Ujawnienie tożsamości agentów KGB, w tym 87 letniej Melity Norwood („prababci szpiega„), która przez lata przekazywała Związkowi Radzieckiemu brytyjskie sekrety dotyczące broni nuklearnej, wywołało ogromną sensację. Dokumenty Mitrochina opisują ją jako „lojalną, godną zaufania zdyscyplinowaną agentkę„. Za swoją działalność została odznaczona Orderem Czerwonego Sztandaru Pracy. Była bardziej godna zaufania niż sławni „szpiedzy Cambridge„, wysoko postawieni brytyjscy urzędnicy wywiadu, którzy potajemnie pracowali dla Związku Radzieckiego. Akta opisują na przykład Guy’a Burgessa jako osobę ”w ciągłym stanie nietrzeźwości”, podczas gdy Donald Maclean ”nie był zbyt dobry w dotrzymywaniu tajemnic”.

Przedstawione ostatnio dokumenty zawierają listę agentów KGB w Ameryce sprzed paru dekad, którą ciągnie się przez 40 stron, ujawniając około tysiąca nazwisk. Jak się okazuje, szpiegów z najwyższej półki ciężko było pozyskać. Dokumenty ujawniają, że niektórzy z nich byli obdarowywani przez wdzięczny Związek Radziedzki komunistycznymi odznakami i pensjami. Z drugiej strony część zwerbowanych nie nadawała się do współpracy z powodu osobistych przywar albo nałogów.

Jednym z agentów był Robert Lipka, działający pod pseudonimem „Dan”. Jako pracownik Narodowej Agencji Bezpieczeństwa zarabiał 27,000 dolarów za przekazywanie Rosji sekretów w latach sześćdziesiątych. Po tym jak informacje Mitrochina zostały przekazane przez Wielką Brytanię do służb wywiadowczych Stanów Zjednoczonych, Lipka został aresztowany i skazany na 18 lat więzienia.

Tomy ujawniają także to, że sowieccy agenci przechowywali broń i sprzęt komunikacyjny w ukrytych lokalizacjach w obrębie państw NATO. Załączona jest też mapa Rzymu pokazująca trzy kryjówki wraz z instrukcjami jak do nich dotrzeć. Nie jest jednak jasne jak dużo takich składowisk broni zostało namierzonych przez władze zachodnie.

Podczas gdy niektórzy agenci zajmowali się Zachodem, inni byli ulokowani w centrum bloku sowieckiego. Foldery zawierają listę tajnych agentów wysłanych do ówczesnej Czechosłowacji w celu infiltracji dysydentów związanych z praską wiosną z 1968 roku. Jeszcze inni mieli na celowniku środowisko polskiego duchownego Karola Wojtyły. KGB z nieprzychylnością określiło jego przyszły pontyfikat jako „z nadzwyczajnie antykomunistycznymi poglądami”.

Archiwum Churchilla daje badaczom dostęp do dziewiętnastu pudełek zawierających tysiące rosyjskojęzycznych folderów napisanych przez Mitrochina. W tytułach, jakie Mitrochin nadał tomom, pojawiają się jego przemyślenia, w tym „Przeklęty reżim„ lub ”Pułapka na myszy”.

Christopher Andrew uważa, że Mitrochin podjął wielkie ryzyko wiedząc, że gdy zostanie złapany jego przeznaczeniem może być tylko „pojedyncza kula w tył głowy„. ”Materiał był dla niego na tyle ważny, że był w stanie zaryzykować nawet swoje życie”, powiedział Andrew.

Źródła: KGB Documents Detailing Who’s Who In Soviet Spying Have Finally Been Published; Mitrokhin’s KGB archive opens to public: 7th July 2014 in Archives Centre; Mitrokhin Archive