„Bazylika Archikatedralna w Poznaniu” — K.K. Czapliński — recenzja

Poznańska Bazylika Archikatedralna, położona na wyspie zwanej Ostrów Tumski w Poznaniu, otoczonej korytem Warty i Cybiny, sięga samych początków chrześcijaństwa w Polsce, II połowy X wieku. Fotografik Konrad Kazimierz Czapliński dzięki swoim obrazom przenosi nas do najstarszej polskiej katedry.

Konrad Kazimierz Czapliński należy do najbardziej płodnych autorów albumów fotograficznych. Studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, choć nigdy nie zrobił albumu o podwawelskim mieście. Twierdzi, że to królestwo Adama Bujaka. Przygotował za to albumy chyba ze wszystkich pozostałych miast Polski. Uwielbia fotografować obiekty sakralne i skarby znajdujące się w świątyniach.

Zatrzymał w kadrze m.in. Madonny polskie, Madonny Ziemi Kłodzkiej, Madonny wielkopolskie, Sanktuaria w Polsce, Skarby katedr i kościołów w Polsce. Jest autorem albumów Ziemia Lubuska, Poznań, Cystersi Dziedzictwo kulturowe czy Perły przyrody Ziemi Lubuskiej. Ponadto ma w swoim dorobku fotograficznym 320 kalendarzy z motywami kocimi, psimi, zabytkami.

Jego album o poznańskiej archikatedrze zawiera ponad dwieście dużych, kolorowych fotografii kościoła i jego najbliższych okolic. Przeważająca część to zdjęcia wnętrza, naw, ołtarzy, detali, często w dużym zbliżeniu.

Poznańska katedra to wyborny obiekt do fotografii, nie tylko ze względu na swoje wyposażenia, ale i historię. Jest ona miejscem pochówku pierwszych władców Polski - Mieszka I, Bolesława Chrobrego, Mieszka II, Kazimierza Odnowiciela, Przemysła II, ale i przypuszczalnym miejscem chrztu Mieszka I. Była siedzibą pierwszego misyjnego biskupa i przez niemal cztery wieki – sercem Polski.

Katedra była świadkiem najważniejszych wydarzeń w dziejach naszego kraju. Przez stulecia rozbudowywana, swój początek zawdzięcza fundacji kaplicy przez Mieszka I dla czeskiej księżniczki Dąbrówki. Trójnawową bazylikę przedromańską zaczęto budować po 968 roku wraz z powstaniem pierwszego biskupstwa. Zniszczona została niestety w czasie reakcji pogańskiej i najazdu Brzetysława. Nową, dwunawową bazylikę romańską budowano od 1039 roku po 1058 rok. Około 1243 roku postawiono wczesnogotyckie prezbiterium, na miejsce rozebranej wschodniej części świątyni. XIV wiek przyniósł nowy gotycki korpus nawowy, a pod jego koniec – nowe gotyckie prezbiterium. Wybudowano także otaczające katedrę kaplice. Uszkodził ją pożar z 1622 roku, m.in. spłonął dach i hełmy wież. Barokizacja katedry nastała w latach 1636-1650. Koleiny pożar z 1772 roku zniszczył wnętrze. Po nim odnowiona budowla nabrała cech klasycystycznych. W czasie walk o Poznań w 1945 roku, katedra została w dużej mierze zniszczona i spalona. Na szczęście ostały się kaplice otaczające prezbiterium i nawy. Zburzenie katedry odsłoniło w 76% zachowane dawne formy gotyckie, co przyczyniło się do podjęcia decyzji o odbudowie jej w stylu z przełomu XIV i XV.

Album rozpoczyna list metropolity poznańskiego oraz krótki wstęp przedstawiający rys historyczny budowli autorstwa księdza Michała Maciołka wraz ze skróconym kalendarium.

Pierwsze zdjęcia ukazują Ostrów Tumski i okolice: kościół Najświętszej Marii Panny, kościół św. Małgorzaty, Akademię Lubrańskiego, późnogotycką psałterię, prepozytówkę i inne pobliskie budowle. Każde z nich jest skrótowo opisane.

Przeważająca część zdjęć skupia się na wnętrzu. Szczególnie duże wrażenie robi prezbiterium i wielki ołtarz – poliptyk, dzieło wybitnych mistrzów śląskich z przełomu XIV i XV wieku. Jest on prawdziwym klejnotem katedry. Pochodzi z kościoła farnego z Góry Śląskiej i przedstawia w centrum Matkę Boską w otoczeniu św. Katarzyny i św. Barbary oraz 12 innych świętych niewiast. Na zewnętrznych skrzydłach ołtarza jest osiem obrazów ukazujących Mękę Pańską. Fotografie obrazują nastawę ołtarzową ze złożonymi i rozłożonymi skrzydłami, zbliżenia na szafki, skrzydła, predellę ze sceną Ostatniej Wieczerzy, kwatery ze świętymi. Trzeba przyznać, że jedynie cztery zdjęcia (święte niewiasty z nastawy głównej ołtarza) pozostają nieostre. Reszta zdjęć prezentuje się zadawalająco lub bardzo dobrze.

Następnie oglądamy wyposażenie katedry (spora jego część trafiła tu po 1945 roku). Wyposażenia w nawie głównej dopełniają wybitne dzieła baroku: ambona z 1720 roku i chrzcielnica, a także gotyckie stalle w prezbiterium. Dużo miejsca autor poświęca Złotej Kaplicy, która została urządzona w stylu bizantyjskim jako Mauzoleum Królewskie pierwszych władców Polski. W dalszej części zwiedzamy na fotografiach pozostałe kaplice: Najświętszego Sakramentu, św. Marcina, Serca Jezusowego, Matki Boskiej Anielskiej, św. Trójcy i inne.

Niezwykłe wrażenie robi dawna Kaplica Królewska, ufundowana w XIII wieku przez Przemysła II, którą przeznaczył dla swojej żony Rychezy pochowanej w tej w kaplicy w 1293 roku. Trzy lata później pochowana w niej króla Przemysła II.

Dużo miejsca zajmują nagrobki, epitafia i rzeźby nagrobne np. Andrzeja Górki, kasztelana poznańskiego, biskupa Wawrzyńca Gasińskiego i innych.

W albumie znajdują się także zdjęcia podziemi. Relikty najstarszych budowli znajdują się w krypcie pod korpusem nawowym. Obok najwcześniejszego grobowca Mieszka I i Bolesława Chrobrego zachowała się tam prawie połowa wapiennej misy chrzcielnej o średnicy ok. 5 m z X wieku. Przyjmuje się, że w 966 roku właśnie w Poznaniu na Ostrowie Tumskim Mieszko I przyjął chrzest.

Album prezentuje współczesny obraz bazyliki archikatedralnej, łączy harmonijnie zarówno aspekt artystyczny jak i religijny. Zaciekawi nie tylko historyków sztuki, ale i każdego, kogo ciekawią dzieje Ostrowa Tumskiego, kolebki Kościoła i Państwa Polskiego.

Plus minus:
Na plus:
+ wartość artystyczna
+ piękna zdjęcia
+ tematyka
+ dobry papier i jakość zdjęć
+ przystępna cena
+ staranne, bogate wydanie

Na minus:
– parę niewyraźnych zdjęć
– wydanie „nie do transportu”

Tytuł: Bazylika Archikatedralna w Poznaniu
Autor: Konrad Kazimierz Czapliński
Wydanie: 2014
Wydawca: Zysk i S-ka
ISBN: 978-83-7785-330-6
Liczba stron: 132
Oprawa: twarda z obwolutą
Cena: ok. 40-45 zł
Ocena recenzenta: 8/10