Żywioł szaleje w archiwach FBI

Choć z pozoru praca archiwisty jawi się zwykłemu człowiekowi jako niespecjalnie pasjonująca (lub wręcz jako nudne zajęcie) to rzeczywistość nie jeden raz potrafi zaskoczyć. O ile cykliczne spustoszenia archiwów na Bałkanach1 mogą wydawać się w miarę zrozumiałe, o tyle jednak podobne sytuacje mające miejsce w światowym supermocarstwie są dość zaskakujące.  

COINTELPRO - Jean Seberg, fot. Richard W. Held, CC BY-SA 3.0

Huragan Sandy, który dwa lata temu spustoszył Karaiby i amerykańskie Południe, pochłonął ponad ćwierć tysiąca żywotów (ponad połowę ofiar stanowili amerykańscy obywatele) oraz spowodował straty materialne sięgające 20 miliardów dolarów2. Z perspektywy historyka szczególnie dotkliwe jest zniszczenie archiwów Federalnego Biura Śledczego (FBI) w Aleksandrii w Stanie Wirginia oraz w Moonachie w New Jersey. W samej tylko Aleksandrii zniszczeniu, jak się po ostatniej inwentaryzacji okazało, uległo 76 000 woluminów, podczas gdy straty w Moonachie sięgają 3000 stóp sześciennych dokumentów3.

Wśród najistotniejszych strat należy wymienić następujące zespoły danych:

1. 41 woluminów (8000 stron) tyczących się działalności National Negro Labor Council. Organizacji reprezentującej Czarnych związkowców walczących o równouprawnienie robotników o ich kolorze skóry. Organizacja ta działała w latach 1950-1955 i przez wielu (oczywiście Białych) związkowców zrzeszonych w AFL-CIO była uznawana za organizację komunistyczną.

2. 24 woluminy (5000 stron) dotyczących działalności prominentnego czarnego komunistycznego Claude’a Lightfoota (1910-1991).

3. 19 woluminów (4000 stron) dotyczących radykalnego murzyńskiego ruchu - Narodu Islamu. Ten powstały w latach 30 ruch stanowił syntezę czarnego rasizmu z religijnymi hasłami Islamu4.

4. 8 woluminów (1500 stron) poświęconych ruchowi praw obywatelskich w Detroit w latach 1940-1960. Dokumenty te tyczyły się m.in. niesławnych zamieszek na tle rasowym z 1943 i 1967.

5. 1500 stron materiałów zebranych o skrajnie lewicowym sympatyzującym z ruchem komunistycznym związku zawodowym National Labor Federation.

6. 3000 stron tyczących się pacyfistycznego działacza David Dellinger (1915-2004). Dellinger jako osoba aktywnie głosząca hasła progresywne (co w amerykańskim systemie nazewnictwa oznacza socjalistyczne lub socjaldemokratyczne) znalazł się pod obserwacją służb.

7. 62 000 stron o działalności tzw. trzeciego Ku Klux Klanu. FBI infiltrując tą organizację umieściło w jej szeregach 600 informatorów (sam Klan liczył w latach 50-tych jedynie 10000 członków) pozyskując rozbudowane źródło informacji.

Inwigilacja Ku Klux Klanu i innych antysystemowych organizacji możliwa była dzięki programowi COINTELPRO (Counter Intelligence Program). Program ten działał w latach 1955-1975 i koncentrował się na obserwowaniu (i ewentualnym przeciwdziałaniu) organizacji komunistycznych i antyrządowych. Pod obserwacją FBI prócz Komunistycznej Partii Stanów - CPUSA, znalazły się organizacje Czarnych Panter, Naród Islamu, Ku Klux Klan i związki zawodowe a nawet kierowana przez Martina Luthera Kinga Południowa Konferencja Przywódców Chrześcijańskich (Southern Christian Leadership Conference, SCLC). Pod koniec działania programu pod obserwacją znajdowały się głównie cieszące się sympatią ruchu Hipisowskiego organizacje Maoistowskie i pacyfistyczne. W sumie przez dwie dekady działalności udało się stworzyć zespół archiwaliów liczących przeszło sześć i pół miliona akt. Szkoda tylko, że na niszczycielskim żywiole, jakim był huragan Sandy, liczba ta nie zrobiła wrażenia i znaczna część istotnych danych tyczących się amerykańskiej polityki wewnętrznej została bezpowrotnie zniszczona.

Źródła: A. Bartnicki, D. T. Critchlow, Historia Stanów Zjednoczonych Ameryki. Tom V: 1945-1990, Warszawa 1995; Archival Neglect: Flooding of FBI Archives Destroyed Hundreds of Thousands of Pages of Files Related to Civil Rights Movement History

1. https://historia.org.pl/2014/08/21/na-ratunek-bosniackiemu-dziedzictwu/ [↩]
2. http://www.rp.pl/artykul/947676.html [↩]
3. http://www.thecrimereport.org/news/inside-criminal-justice/2013-10-sandys-unwritten-toll [↩]
4. A. Peck, W poszukiwaniu tożsamości, rasizm w amerykańskich koncepcjach religijnych, Kraków 2007, s. 168-191. [↩]