„Odwaga i pojednanie” w Krzyżowej – wystawa plenerowa Muzeum Historii Polski

„Odwaga i pojednanie„ to tytuł stałej wystawy plenerowej w Krzyżowej k. Świdnicy przygotowanej przez Muzeum Historii Polski we współpracy z Fundacją ”Krzyżowa” dla Porozumienia Europejskiego. 20 listopada ekspozycję uroczyście otworzyły Premier Ewa Kopacz oraz Kanclerz Angela Merkel.

Wystawa powstała z okazji 25. rocznicy Mszy Pojednania, która odbyła się 12 listopada 1989 r. na terenie byłego majątku rodziny von Moltke w Krzyżowej. Przekazany sobie podczas Mszy Pojednania znak pokoju – przez Tadeusza Mazowieckiego, pierwszego niekomunistycznego premiera Polski oraz Helmuta Kohla, kanclerza wchodzących na drogę zjednoczenia Niemiec – stał się symbolicznym zamknięciem najtragiczniejszego rozdziału w historii stosunków polsko-niemieckich.

Wystawa ma charakter plenerowy i znajduje się na terenie odnowionego zespołu pałacowego w Krzyżowej, siedziby Fundacji „Krzyżowa” dla Porozumienia Europejskiego. Ma formę labiryntu zakończonego amfiteatralną przestrzenią z symbolicznym stołem na środku. Obrazy prowadzą nas przez dzieje relacji polsko-niemieckich od 1 września 1939 r. do 12 listopada 1989 r.

Pierwszy etap to horror II wojny światowej, niemieckie zbrodnie na Polakach i krzywdy, jakich doznała w wyniku wojny ludność niemiecka. Następnie wystawa pokazuje czas wrogości w stosunkach polsko-niemieckich, trwający do połowy lat 60. Druga część to dzieje pojednania. Przełom związany był z inicjatywami chrześcijańskimi w Polsce i w Niemczech, w tym przede wszystkim z listem biskupów polskich do niemieckich z 1965 r. Tu mowa jest m.in. o Bensberger Kreis, o Akcji Znaków Pokuty i o dialogu prowadzonym przez środowiska Znak i Klub Inteligencji Katolickiej. Następnie poruszony jest temat normalizacji stosunków polsko-niemieckich i współpracy środowisk opozycyjnych Polski i NRD w latach 70. i 80., o roli Solidarności i niemieckiej pomocy w stanie wojennym. W trzeciej części prezentowane są portrety wybitnych postaci, które miały szczególne znaczenie w procesie pojednanie polsko-niemieckiego (abp Bolesław Kominek, Tadeusz Mazowiecki, Stanisław Stomma, teolog i twórca Znaków Pokuty Günter Särchen oraz opozycjonista z NRD Ludwik Mehlhorn). Czwarta część to amfiteatralna przestrzeń, gdzie na zewnętrznej ścianie przedstawione są wydarzenia 1989 r., a na wewnętrznej obraz Tadeusza Mazowieckiego i kanclerza Helmuta Kohla z Mszy Pojednania 12 listopada 1989 r. oraz wydarzenia, które nastąpiły później, w tym przemówienie Władysława Bartoszewskiego, jako polskiego ministra spraw zagranicznych w Bundestagu. Na ścianach mamy tu również szereg haseł i tytułów odnoszących się do wyzwań i problemów, jakie napotykamy dzisiaj w stosunkach polsko-niemieckich. Tu jest miejsce na dyskusję o trudnej przeszłości i perspektywach na przyszłość polsko-niemieckich relacji i naszego miejsca w Europie.

Wszystkie części ekspozycji złożone są z blaszanych elementów (pokrytej rdzą stali), na które naniesione są obrazy i graffiti. We wnękach ekspozycji znajdują się zdjęcia i opisy wystawy, czołówki gazet (np. artykuły prasy partyjnej ostro krytykujące list polskich biskupów do biskupów niemieckich w 1965 r.), plakaty polityczne i schemat organizacyjny Polskiego Państwa Podziemnego. Ważnym elementem ekspozycji są liczne cytaty
z wypowiedzi znanych osób.

O rocznicy pojednania i jego znaczeniu oraz wystawie Muzeum Historii Polski w Krzyżowej mówią:

Robert Kostro, dyrektor Muzeum Historii Polski:
Proces polsko-niemieckiego pojednania nie był aktem działania pięknoduchów. Ludzie, którzy myśleli o wartościach, ale też o polityce w kategoriach długoterminowych, tacy jak arcybiskup Kominek, kardynał Wyszyński, ludzie środowiska Znak, a także Tadeusz Mazowiecki, wiedzieli, że bez procesu pojednania nie będzie niepodległej Polski ani zjednoczonych Niemiec. Obok pojednania między Niemcami i Francuzami, pojednanie polsko-niemieckie jest drugim filarem współczesnej Europy. Dzięki pojednaniu możliwe było rozszerzenie Unii Europejskiej i NATO oraz stworzenie nowego pokojowego ładu.

Dr Kazimierz Wóycicki i dr hab. Waldemar Czachur, kuratorzy wystawy:
Zasadniczą osią wystawy jest przeciwstawienie bierności, ulegania złu, masy – woli jednostki, jej moralnej motywacji, zindywidualizowanej postawie. Bierność prowadzi do ulegania ideologiom, dzielącym ludzi stereotypom, prowadzi do podziałów między społeczeństwami, a przez to w ostatecznym rozrachunku do rozwiązywania wszelkich konfliktów za pomocą przemocy, zaś w dalszej konsekwencji – do wojny. Człowiek w masie staje się anonimowy i łatwo może przemienić się w sprawcę zła – lub też na nie zezwalać. Między społeczeństwami i narodami narastają bariery, niezrozumienie i nienawiść. Aby sytuację tę przezwyciężyć, potrzebne jest pojawienie się jednostek, które stwarzają zaczyn do myślenia w nowy sposób, które potrafią zwrócić się do podobnie myślących z drugiej strony – jak Stanisław Stomma, Mieczysław Pszon, Anna Morawska, kardynał Bolesław Kominek, Günter Särchen, Manfred Seidler, Marion Dönhoff czy też społeczność Klubów Inteligencji Katolickiej, wschodnioniemieckiej Akcji Znaków Pokuty czy członków Kręgu z Bensbergu z Niemiec Zachodnich. Osoby te swą postawą i działaniem przełamywały granice mentalne i polityczne w społeczeństwach Polski i Niemiec. Nie zapominały przy tym, że warunkiem pojednania jest rzetelny dialogu o przeszłości i wspólne szukanie lepszej przyszłości. Msza Pojednania w Krzyżowej – to zatem wynik zwycięstwa i siły społeczeństwa obywatelskiego, pojedynczych odważnych ludzi z Polski i Niemiec.

Wystawa zrealizowana została ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Wystawa czynna jest codziennie w godzinach 9-19. Szczegółowe informacje o wystawie wraz z dodatkowymi materiałami, w tym nagraniami video świadków historii będą dostępne od 20 listopada na stronie www.odwagaipojednanie.pl.

Kuratorzy wystawy: Waldemar Czachur, Kazimierz Wóycicki
Współpraca przy koncepcji wystawy: Robert Żurek
Koordynacja: Jadwiga Emilewicz
Komisariat wystawy: Waldemar Czachur, Kazimierz Wóycicki, Jadwiga Emilewicz, Piotr Podgórski, Maria Prokop, Maria Drozd, Kirsten Gerland
Recenzja naukowa: Jacek Młynarczyk
Projekt i aranżacja plastyczna: Sowa-Szenk pracownia projektowa

/fot. materiały prasowe