Od kiedy świętujemy Boże Narodzenie i ile w nim świąt pogańskich, a ile tradycji chrześcijańskiej? Relacja z promocji książki pt. Prawdziwe początki Bożego Narodzenia

Powyższe pytania pojawiają bardzo często się w dyskusji akademickiej. Świętowanie tego ważnego wydarzenia utrudnia nieznajomość dokładnej daty przyjścia na świat Jezusa Chrystusa, a powszechne skojarzenia ze starożytnymi pogańskimi świętami solarnymi stawiają dodatkowe znaki zapytania. Wielu odpowiedzi może udzielić najnowsza książka autorstwa ks. Józefa Naumowicza pt. Prawdziwe początki Bożego Narodzenia, której promocja miała miejsce 18 grudnia 2014 roku w siedzibie Sekretariatu Episkopatu Polski w Warszawie.

Wydana przez Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego pozycja jest pierwszym opracowaniem historyczno-teologicznym, które dotyka tego tematu i przenosi czytelnika do pierwszych wieków chrześcijaństwa, kiedy kształtowała się nie tylko doktryna i teologia, ale również i kalendarz liturgiczny.

Dyskusja panelowa z udziałem ks. prof. Józefa Naumowicza, prof. Ewy Wipszyckiej i bp. Rafała Markowskiego.
Fot. Grzegorz Michalak

W spotkaniu promującym wzięli udział ponadto: prof. Ewa Wipszycka i bp. Rafał Markowski (biskup pomocniczy archidiecezji warszawskiej), którzy w trakcie dyskusji panelowej starali się odpowiedzieć na następujące pytanie: czy można coś nowego powiedzieć o Bożym Narodzeniu?

Na początku prof. Ewa Wipszycka opowiedziała o pewnej swojej podróży do Egiptu w okresie bożonarodzeniowym. Działające wówczas kościoły chrześcijańskie zawarły porozumienie, że będą wspólnie świętować Boże Narodzenie - oczywiście co rok zmieniać się miał kalendarz liturgiczny. Było to spowodowane nie tylko chęcią współpracy pomiędzy chrześcijanami z tego rejonu, ale głównie tym, że tradycja chrześcijańska święci to wydarzenie nie jako konkretny dzień, ale jako fakt, jakim było przyjście na świat Jezusa Chrystusa. Dodatkowo prof. Wipszycka wskazała na okoliczność, że początki świętowania tego wydarzenia miały miejsce dopiero w IV wieku, a w Piśmie Świętym nie ma wielu precyzyjnych wzmianek o tym fakcie (Biblia skupia się głównie na okolicznościach śmierci i zmartwychwstania Jezusa Chrystusa). Kościół wówczas powoli budował swój rok liturgiczny i dokonywał klasyfikacji świąt. Mimo wszystko świętowanie tego faktu było traktowane bardzo swawolnie przez różne społeczności chrześcijańskie.

Ks. Józef Naumowicz wspomniał, że według przyjętego poglądu Święto Bożego Narodzenia ma swoje początki w świętach pogańskich. Mimo wszystko w swoich badaniach wykazał, że początków należy szukać w Betlejem, gdzie było miejsce kultu, do którego przybywały pielgrzymki z różnych stron świata. Po 325 roku w Betlejem powstała bazylika ku czci Narodzenia Pańskiego, a Święto to przeniesione zostało stosunkowo szybko na zachód (w 340 roku obchodzono je w Rzymie). Przypadało mniej więcej w okresie letnio-jesiennym, a potem datę jego obchodzenia określono względem kalendarza astronomicznego - bliżej przesilenia zimowego. Związane to było z biblijnym motywem światłości.

Ewa Wipszycka dodała, że uważano, iż Zbawiciel przyszedł na świat w doniosłym momencie astronomicznym, a ten wymóg dobrze spełniało przesilenie zimowe.

Tradycja kościelna mówi także o innych okolicznościach związanych z narodzinami Jezusa. Ewangelia wspomina magów ze wschodu, którymi mogli być kapłani perscy lub astronomowie babilońscy. Możliwość bycia nimi mieli jednak także bliżej nieokreśleni przybysze ze wschodu. W I tysiącleciu pojawia się także symbolika zwierząt, wołu i źrebięcia - symbolika dwóch ludów wchodzących w skład chrześcijaństwa (poganie i Żydzi).

Na sam koniec głos zabrał bp. Rafał Markowski, który był wdzięczny autorowi za przedstawienie problemu pochodzenia Święta Bożego Narodzenia i zaznaczył, że przytoczone w opracowaniu tezy są podparte naukowo. Naturalnie rolą hierarchy było również krótkie przedstawienie tego wydarzenia z teologicznego punktu widzenia.

Omawianą pozycję można zamówić na stronie Wydawnictwa UKSW