„Josef Mengele doktor z Auschwitz” – U. Völklein – recenzja

Znamienne jest, że najbardziej fascynują w historii dyktatorzy, zdobywcy, władcy imperiów i zbrodniarze. Może to naturalna ciekawość człowieka do tego, co zakazane? W każdym razie historia Josefa Mengele przeraża, ale i fascynuje.

Josef Mengele, pochodzący z przedsiębiorczej rodziny fabrykantów, wcale nie zapowiadał się na mordercę mas. Pilny student, następnie obiecujący doktor filozofii i nauk medycznych Uniwersytetu Monachijskiego miał przed sobą świetlaną karierę naukową. Okoliczności chciały jednak inaczej. Dla rozwoju kariery, a nie z racji przekonań, wstępuje do NSDAP i zaczyna oddawać się badaniom z zakresu sterylizacji i przynależności rasowej (swój doktorat opatrzył tytułem „Badania rasowo-morfologiczne żuchwy u czterech grup rasowych”). Pracował w Instytucie Dziedziczności, Biologii i Czystości Rasowej Trzeciej Rzeszy na Uniwersytecie Frankfurckim, gdzie dołączył do grona najwybitniejszych genetyków. Naukową sielankę przerywa wybuch II wojny światowej.

Znów oportunistycznie zaciąga się do SS, gdzie szybko awansuje do stopnia SS-Untersturmführera, jako wojskowy lekarz bada mieszkańców podbitych terenów pod względem przydatności rasowej. Czynnie walczy też na froncie, wbrew konwencji genewskiej (personel medyczny nie mógł uczestniczyć w walkach). Niejednokrotnie przechwalał się, jak obsługiwał karabin maszynowy. Na froncie wschodnim wykazał się bohaterstwem, np. ratując żołnierzy z płonącego czołgu. Brawura popłaciła, dostał się do elitarnej dywizji Waffen-SS Viking, a po kolejnym awansie do stopnia Hauptsturmführera SS (odpowiednik kapitana) został skierowany do obozu koncentracyjnego Auschwitz, by zastąpić chorego lekarza.

W KL Auschwitz Mengele dostrzegł swoją niebywałą szansę na kontynuowanie przerwanych badań genetyczno-antropologicznych. Tylko tu miał szanse przebadać tysiące osobliwych przypadków, które w „normalnej” rzeczywistości nie miałyby racji bytu. Nominowany na Lagerarzta (lekarza obozowego) stał się panem życia i śmierci dziesiątek tysięcy więźniów. To tu zaczął dokonywać zbrodniczych eksperymentów, przymusowej sterylizacji np. kwasem i rentgenem kobiet i mężczyzn, a następnie resterylizacji. Szukał też możliwości na genetyczne warunkowanie cech aryjskich u dzieci i zwiększenie ilości ciąż mnogich. W tym celu wybierał z transportów bliźniaków, których wprawdzie lepiej traktował i zapewniał pożywniejsze jedzenie, lecz często po przeprowadzeniu eksperymentu uśmiercał własnoręcznie (często strzykawką z powietrzem lub fenolem) albo wysyłając do komory gazowej. Podobnie eksperymentował na karłach, których anomalia wzrostu go fascynowała. Amputacje, zakażenie krwi, zarażania tyfusem, zakażenia ran, transfuzje krwi, zmiany kolorów tęczówki oka to tylko niektóre z zabiegów (w większości bez znieczulenia, gdy pacjent był przytomny), jakie Mengele przeprowadzał na swoich bezbronnych ofiarach. Wielokrotnie i chętnie uczestniczył w selekcjach przybyłych więźniów, dzieląc tych zdolnych do pracy, od przeznaczonych do natychmiastowej eksterminacji w komorze gazowej. Zawsze nienagannie ubrany, w białych rękawiczkach, opanowany i pozbawiony emocji budził grozę wśród wszystkich. Jedynie nowi bliźniacy i karły do badań wywoływały jego radość. Wyniki badań, wobec likwidacji obozu i zbliżającej się Armii Czerwonej wywiózł, a następnie ukrył lub zniszczył. Sam przez wiele lat kpił ze sprawiedliwości, uciekł z pomocą nazistowskich przyjaciół i rodziny do Ameryki Południowej, prowadził dostatnie życie w Argentynie, Paragwaju i Brazylii. Tam też dokonał żywota.

Biografia pióra Ulricha Völkleina jest pierwszą całościową pozycją poświęconą jednej z najbardziej upiornych postaci II wojny światowej. Völklein przekopuje się przez stosy akt Śledztwa w sprawie przeciwko Mengelemu, zeznań ofiar, Akt poszukiwań Josefa Mengele czy również odręcznym dziennikom samego Mengele, prowadzonym skrupulatnie przed i po II wojnie światowej. Wybiera najtrafniejsze teksty charakteryzujące Lagerarzta Auschwitz-Birkenau z materiałów, których obfitość starczyłaby na kilkanaście książek. Szalenie skrupulatnie nakreśla rodzinne tło, młodość, dorastanie i karierę naukową. Dokładnie rekonstruuje okres II wojny światowej, a zwłaszcza warunki KL Auschwitz, niczego nie ukrywając, ani nie przemilczając. Powojenne losy Josefa Mengele przypominają sensacyjne śledztwo, które urywa się wraz ze śmiercią poszukiwanego.

Ulrich Völklein mimo znakomitego aparatu naukowego, kieruje czytelnika przez gąszcz zeznań jak najlepszy przewodnik. Bardzo dobre tłumaczenie, niezłe wydanie i redakcja sprawiają, że książkę czyta się jednym tchem. Autor napisał naprawdę dobrą biografię. Tylko w paru momentach wygłasza swoje zdanie. Ocenę pozostawia czytelnikowi.

Plus minus

Na plus:

+ pierwsza całościowa pozycja poświęcona J. Mengele

+ znakomity aparat naukowy

+ wciągająca

+ wartość badawcza

+ tematyka

+ niezłe wydanie i redakcja

+ bardzo dobre tłumaczenie Artura Kucia

Na minus:

– nieliczne literówki

Tytuł: Josef Mengele doktor z Auschwitz

Autor: Ulrich Völklein

Wydanie: 2011

Wydawca: Prószyński i S-ka

ISBN: 978-83-7648-713-7

Stron: 320

Oprawa: miękka

Cena: ok. 25 zł

Ocena recenzenta: 8,5/10