„Ocaleni z Gułagu” – S. F. Cohen – recenzja |
O zrujnowanym życiu ofiar niemieckich obozów koncentracyjnych napisano już wiele. Jednak nikt nigdy nie zadał sobie pytania, co działo się z tymi, którzy po śmierci Stalina opuścili Gułag i próbowali posklejać swoje życie prywatne i zawodowe. O ludziach, którzy po dzień dzisiejszy boją się głośno mówić o tym, co przeżyli oni i ich rodziny w okresie stalinowskim. A także o tym, że Rosja nadal ma problem z uporaniem się z własną historią.
Stephen F. Cohen, amerykański badacz, przez ponad trzydzieści lat zbierał relacje ocalonych z Gułagu. Podczas każdej wizyty w Moskwie spotykał się potajemnie z byłymi „zekami”. Nazwisk wielu osób, które pomagały mu w organizowaniu tych spotkań, woli nie ujawniać po dzień dzisiejszy. Rosja wciąż nie jest bowiem państwem, które lubi, gdy niewygodne tajemnice zostają w końcu ujawnione. Bardzo często dochodzi także do sytuacji gdy losy byłych katów i byłych ofiar zupełnie przypadkowo krzyżują się w zupełnie nieoczekiwanych sytuacjach.
Dzięki opisowi losów byłych „zeków„ autor konstruuje rosyjski świat przed i po Stalinie. Świat głęboko schizofreniczny, gdzie Chruszczow okazuje się największym sprzymierzeńcem łagierników, a ocaleni z Gułagu stają się na nowo członkami partii i doradcami przywódców Związku Sowieckiego. To również świat, gdzie mówienie o zbrodniach Gułagu po dziś dzień nie jest całkowicie możliwe. Pomimo obarczenia Stalina odpowiedzialnością za wszystkie ludobójstwa mające miejsce w ZSRS, w tym też Główny Zarząd Wychowawczych Obozów Pracy i nieludzkie metody przesłuchań „wrogów ustroju„, Rosjanie wciąż zmagają się z rozbieżnymi opowieściami na temat losów ”zeków”.
Książka Stephen F. Cohena nie jest po prostu kolejnym opracowaniem historycznym. Nie jest także kolejnym zbiorem wspomnień byłych łagierników. Jest książką, która ma swoją własną historię, na którą składają się nieustająca (pomimo przemian ustrojowych w Rosji) konspiracja, chęć opowiedzenia o tym, co się widziało, a także niewątpliwa solidarność działaczy komunistycznych, którzy za różne, mniej lub bardziej świadome, odchylenia od wytyczonej linii partyjnej zostali osadzeni w Gułagu. Czytelnik poznaje los łagierników, ale także ich rodzin, dzieci „wrogów ludu”, rozbitych w proch marzeń o przeszłości. A także dowiaduje się co było po uwolnieniu, z jakim samozaparciem starano się posklejać to, co już dawno się rozpadło, o nieustannym poczuciu zagrożenia, beznadziei i utraconych dzieciach. Ale przede wszystkim o niezrozumieniu i napiętnowaniu społecznemu, które trwa po dzień dzisiejszy.
Dzięki zajmującej narracji czytelnik wręcz nie może oderwać się od książki. Czuje się niemal uczestnikiem potajemnych spotkań Cohena z łagiernikami. Dowiaduje się także dużo o życiu po łagrze, o tym, że opuszczenie zony nie oznaczało końca walki o przetrwanie. Również kwestia „zeków Chruszczowa„ i osobistego zaangażowania tego przywódcy w rehabilitację byłych ”wrogów ludu” nie są powszechnie znane, szczególnie w Polsce.
Jednostkowe losy, osobiste przypadki (choć tak podobne do innych) są chyba najważniejszym punktem odniesienia dla Cohena. Nie ocenia on postępowania łagierników, a wszelkie nieprzychylne opinie o pewnych postawach wśród osadzonych w Gułagu, są zawsze zacytowaniem opinii, tych którzy przeżyli łagry. Choć niejeden fakt może zadziwić czytelnika i wydać się niemal fantastyczny (jak można po 10 latach łagru syberyjskiego chcieć nadal budować komunizm!) to jednak są pierwszym tego typu głosem. Głosem tych, którym udało się wygrać z Gułagiem, ale najczęściej przegrać z bliskimi. I z prawem do pamięci.
Recenzowana pozycja niewątpliwie należy do prac, po które sięgnąć powinien każdy. Problem z Gułagiem jest wciąż obecny w świadomości rosyjskiej i, kto wie?, może determinuje też jej przyszłość. Jedna z najbardziej potrzebnych książek tego roku.
Plus minus:
Na plus:
+ sposób prowadzenia narracji
+ przedstawienie historii książki
+ pionierskie ujęcie problemu
Na minus:
- przypisy znajdują się na końcu książki
Tytuł: Ocaleni z Gułagu
Autor: Stephan F. Cohen
Wydawnictwo: Wydawnictwo REPLIKA
Rok wydania: 2015
ISBN: 978-83-7674-424-7
Liczba stron: 302
Oprawa: miękka
Cena: ok. 35 zł
Ocena recenzenta: 8/10
Te artykuły również mogą Cię zainteresować:
Opinie i ocena zawarte w recenzji wyrażają wyłącznie zdanie recenzenta, nie musi być ono zgodne ze stanowiskiem redakcji. Z naszą skalę ocen i sposobem oceny możesz zapoznać się tutaj. Zachęcamy do dyskusji nad treścią przeczytanej recenzji, by to zrobić wystarczy podać swój nick i e-mail. O naszych recenzjach możesz także porozmawiać na naszym forum. Na profilu "historia.org.pl" na Facebooku na bieżąco informujemy o nowych recenzjach. Możesz także napisać własną recenzję i wysłać ją na adres naszej redakcji.
