Zobacz 15 najważniejszych inicjatyw historycznych 2014 r. i wybierz najlepsze

Jurorzy plebiscytu na Wydarzenie Historyczne Roku spośród 200 zgłoszeń z całej Polski wybrali ich zdanim 15 najważniejszych inicjatyw historycznych 2014 r. Jednak o ostatecznych wynikach zdecydują internauci, którzy na swoich faworytów mogą głosować do 20 maja 2015 r.

Zagłosować możesz tutaj. Poniżej prezentujemy wszystkich finalistów i zachęcamy do oddawania na nich głosów.

Kategoria Wydarzenie

1000 lat historii Żydów polskich – wystawa stała Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN (organizator: Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny w Polsce i Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN)

Wystawa stała Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN pt. „1000 lat historii Żydów polskich„ to narracyjna, multimedialna, interaktywna wystawa prezentująca dzieje Żydów na ziemiach polskich od X wieku do współczesności. To właśnie na tych terenach Żydzi stworzyli bogatą kulturę, która wyróżniała i do dziś wyróżnia ich spośród społeczności żydowskich zamieszkujących inne części świata. Ukazane na wystawie dzieje polskich Żydów są integralną częścią historii Polski, a dzieje Polski – integralną częścią historii Żydów. To opowieść o współistnieniu i konfliktach, współpracy i rywalizacji, separacji i integracji. Wystawa prezentuje bogatą kulturę, którą Żydzi tu stworzyli – kulturę „zdecydowanie żydowską, wyraziście polską„, by ująć to słowami historyka Moshe Rosmana. Utrzymana w konwencji „teatru historii” wystawa zajmuje 4200 m kw. i podzielona jest na osiem galerii, z których każda dotyczy innego okresu w dziejach polskich Żydów. Te galerie to: Las (prolog wprowadzający zwiedzających w świat legend związanych z przybyciem Żydów na ziemie polskie), Pierwsze spotkania (960-1500), Paradisus Iudaeorum (1569-1648), Miasteczko (1648-1772), Wyzwania nowoczesności (1772-1914), Na żydowskiej ulicy (1918-1939), Zagłada (1939-1945), Powojnie (1944 do dziś). Każda galeria charakteryzuje się indywidualną oprawą plastyczną inspirowaną ikonografią danej epoki oraz doborem cytatów z materiałów źródłowych pochodzących z danego okresu. Pozawalają one na poznanie poglądów ich autorów ”z pierwszej ręki”. Cytaty są przytoczone w oryginalnych językach – arabskim, hebrajskim, łacinie, czeskim, polskim, jidysz, niemieckim, francuskim, rosyjskim – i zapisane czcionką typową dla danej epoki. Różnorodność języków na wystawie jest jednym z wielu świadectw bogatego dziedzictwa historyczno-kulturowego tych ziem. Zgodnie z żydowską tradycją tekstu i komentarza, na wystawie cytatom towarzyszą komentarze napisane przez naukowców, wyróżniające się odmienną czcionką oraz formą tabliczek. Spełniają one funkcję łącznika między głosami z epoki, obrazami, dokumentami, obiektami, filmami i dźwiękami, składającymi się na opowieść przekazywaną zwiedzającym. Na wystawie zainstalowano 73 multimedialne stanowiska interaktywne i 120 pasywnych (projekcje filmowe i dźwiękowe) oraz 138 obiektów dotykowych. W gablotach znalazło się 150 oryginalnych obiektów i 156 kopii, modeli i faksymiliów. Jednocześnie na wystawie może przebywać do 500 osób. Wystawa stała Muzeum POLIN została uroczyście otwarta 28 października 2014 r. w obecności prezydentów Polski i Izraela oraz 2100 międzynarodowych gości. Wydarzenie relacjonowało 650 dziennikarzy z całego świata. W ciągu pierwszych dwóch miesięcy, tj. do końca 2014 r. wystawę odwiedziło ponad 100 000 gości.

Otwarcie nowej siedziby Cricoteki (organizator: Ośrodek Dokumentacji Sztuki Tadeusza Kantora – Cricoteka)

12 września 2014 roku, w krakowskim Podgórzu otwarta została nowa siedziba Cricoteki. Nowe przestrzenie, zgodnie z założeniami ambitnego projektu architektonicznego, odmienią funkcjonowanie instytucji, pozwalając na przygotowanie i przyjmowanie zakrojonych na szeroką skalę wydarzeń kulturalnych, które dotąd Cricoteka realizowała głównie poza swymi siedzibami. Spełniony został postulat samego Tadeusza Kantora zakładający stworzenie miejsca na żywe wydarzenie artystyczne. W obecnym momencie swojej ponad trzydziestoletniej historii, Cricoteka staje przed wyjątkową szansą na wielokierunkowy rozwój i usytuowanie instytucji w obszarze kultury, zarówno polskiej jak i światowej. Forma budynku stanowi wyraz architektonicznego hołdu składanego artyście, którego sztuka zyskała sobie międzynarodowy rozgłos, a nowoczesny obiekt jest zarazem twórczą adaptacją dawnej Elektrowni Podgórskiej. W nowej siedzibie zaplanowano dwie przestrzenie wystawiennicze usytuowane w spektakularnie zaprojektowanym przęśle budynku, wiszącym nad dawną Elektrownią Podgórską. Punktem wyjścia dla wystawy stałej Tadeusza Kantora prezentowanej w jednej z dwóch przestrzeni wystawienniczych, jest stworzona przez artystę kolekcja Cricoteki. W drugiej przestrzeni prezentowane są wystawy czasowe. Ponadto, w budynku znajduje się Sala teatralna, Archiwum wraz Czytelnią oraz sala edukacyjna.

Otwarcie Galerii Faras im. Profesora Kazimierza Michałowskiego w Muzeum Narodowym w Warszawie (organizator: Muzeum Narodowe w Warszawie)

18 października 2014 r. w Muzeum Narodowym w Warszawie została otwarta po gruntownej przebudowie nowa Galeria Faras im. Profesora Kazimierza Michałowskiego. Jest to jedyna w Europie i wyjątkowa w skali światowej stała ekspozycja zabytków kultury i sztuki nubijskiej z okresu chrześcijańskiego (ok. poł. VI–XIV w.). Unikatowa na skalę światową kolekcja trafiła do zbiorów muzealnych dzięki polskim archeologom uczestniczącym w objętej patronatem UNESCO wielkiej międzynarodowej akcji ratowania pozostałości dawnych kultur Doliny Nilu rozwijających się na południe od I katarakty. Na terenie starożytnego ośrodka miejskiego Faras w pobliżu granicy sudańsko-egipskiej badacze pod kierunkiem prof. Kazimierza Michałowskiego odkryli dobrze zachowane ruiny kościoła katedralnego z VIII wieku. Jego ściany zdobiły wspaniałe malowidła o tematyce religijnej pochodzące z VIII–XIV wieku. Odkrycie Polaków zostało wówczas okrzyknięte „cudem w Faras”. Udało się uratować ponad 120 przedstawień malarskich, z których 67 znajduje się dziś w MNW. Zbiór ten uzupełniają inne faraskie znaleziska. Stanowią największy i najcenniejszy zespół zabytków archeologicznych pochodzących z wykopalisk prowadzonych za granicą, jaki kiedykolwiek udało się pozyskać do polskich zbiorów muzealnych. W części ekspozycji przypominającej wnętrze sakralnej budowli znajdują się malowidła rozmieszczone podobnie jak w faraskiej świątyni. Oglądając je, można posłuchać oryginalnych koptyjskich śpiewów liturgicznych. Dzięki multimediom, dla których przeznaczona została specjalna przestrzeń, zwiedzający – także z dysfunkcjami wzroku i słuchu – zapoznają się z dziejami Nubii chrześcijańskiej, architekturą, malowidłami katedry, a także z ich ciekawą ikonografią. Faras 3D – prezentowana w ramach ekspozycji cyfrowa rekonstrukcja wnętrza katedry w technologii stereoskopowej – pozwala po raz pierwszy od ponad tysiąca lat wejść do nubijskiej świątyni. Otwarciu Galerii Faras towarzyszył bogaty program wydarzeń edukacyjnych: wieczorne spotkania czwartkowe, warsztaty familijne i pokazy filmowe. Uroczyste otwarcie Galerii zostało objęte honorowym patronatem UNESCO.

Otwarcie Muzeum Powstań Śląskich w Świętochłowicach (organizator: Muzeum Powstań Śląskich w Świętochłowicach)

Muzeum Powstań Śląskich w Świętochłowicach zostało powołane uchwałą Rady Miejskiej w Świętochłowicach nr XXI/257/12 z 18 lipca 2012 r. Placówka powstała zgodnie z najnowszymi trendami muzealnictwa, jako muzeum narracyjne, prezentujące zarówno oryginalne eksponaty, jak i repliki i reprodukcje, pozwalające na bezpośredni kontakt z przedmiotami. Otwarcie odbyło się w dniach 17-18 października 2014 r. Muzeum Powstań Śląskich w Świętochłowicach mieści się w zrewitalizowanym obiekcie wg projektu braci Zillmanów, gdzie utworzona została stała ekspozycja mająca nowoczesny, multimedialny charakter. Ekspozycja rozlokowana jest na czterech kondygnacjach: od parteru, gdzie znajduje się sala „Świętochłowice A. D. 1919„, której wystrój nawiązuje w luźnej formie do wyglądu głównej ulicy w okresie Powstań, do antresoli skąd można podziwiać posiedzenia sztabu. Ścieżką wiodącą jest prezentacja filmowa o Powstaniach Śląskich „w pigułce„, podzielona na sześć krótkich aktów, z których każdy następny, wyświetlany jest w kolejnym pomieszczeniu. Elementem łączącym akty w jedną całość jest postać narratora, przemieszczającego się płynnie pomiędzy scenami. Poza ścieżką wiodącą goście spotkają postać narratora również w niektórych materiałach dodatkowych. Rozwiązanie to pozwala na błyskawiczną zmianę scenografii muzealnej – w mgnieniu oka akcja przeniesie się z Reichstagu, w którym zobaczymy słynne wystąpienie Wojciecha Korfantego, do Sali Lustrzanej pałacu wersalskiego, gdzie podpisano powojenny Traktat, ale również do domu rodzinnego świętochłowickiego powstańca, czy drukarni wytwarzającej ulotki plebiscytowe. Rozszerzeniem ścieżki wiodącej są rozmieszczone w salach materiały dodatkowe, posegregowane tematycznie i prezentowane w nietuzinkowej, często multimedialnej formie: - plansze merytoryczne zawierające skrótowe, najważniejsze informacje o prezentowanym w danej sali okresie, ilustrowane fotografiami i mapami; - prezentacje interaktywne zawierające rozszerzenie treści plansz merytorycznych. Znajdą się w nich reprodukcje dokumentów, fotografie, wspomnienia, odznaczenia itp. Zwiedzający znajdą w nich szeroki rys historyczny, biografie postaci, kalendarium wydarzeń; - tematyczne aplikacje interaktywne prezentujące określony wycinek wiedzy, np. biogramy, broń powstańczą czy przebieg Bitwy o Górę Św. Anny; - interaktywne zabawy pogłębiające wiedzę np. głosowanie plebiscytowe, budowanie samochodu pancernego czy dobieranie ekwipunku powstańca, - atrakcje niemultimedialne, jak zagadki ”czy wiesz, że?”, możliwość odbicia odznaki powstańczej czy przeglądnięcia szuflady z eksponatami.

Otwarcie Centrum Techniki i Rozwoju Regionu - Muzeum Nowoczesności w Olsztynie (organizator: Miejski Ośrodek Kultury w Olsztynie)

Centrum Techniki i Rozwoju Regionu - Muzeum Nowoczesności w Olsztynie powstało w wyremontowanym tartaku, zbudowanym przez miejscowego przedsiębiorcę Louisa Raphaelsohna w 1884 roku. Tartak jest ostatnią pamiątką po dzielnicy przemysłowej, która rozwijała się w zakolu rzeki Łyny w drugiej połowie XIX wieku . To dwukondygnacyjny budynek fabryczny, wzniesiony w konstrukcji ryglowej z wypełnieniem z czerwonej cegły ceramicznej. Obecnie po gruntownym remoncie budynek tartaku stanowi część ekspozycji związanej z rozwojem cywilizacyjnym regionu. Remont został wykonany przy możliwie minimalnej ingerencji w substancję zabytkową. Zrewitalizowany obiekt uświadamia odwiedzającym przemysłową rolę jaką w dawnych czasach pełnił kwartał zabudowy w zakolu Łyny, przypomina o zasadach funkcjonowania dawnych zakładów przemysłowych, jak również o skali ówczesnej zabudowy tego miejsca. Goście przekraczając próg Centrum Techniki i Rozwoju Regionu Muzeum Nowoczesności mogą również poznać fakty z historii miasta i regionu, a także stosowane tu niegdyś rozwiązania techniczne, w takich obszarach jak przemysł, budownictwo, zaopatrzenie w wodę, kanalizacja, system komunikacyjny (drogowy, wodny, kolejowy i lotniczy). W tartaku Raphaelsohnów zwiedzający poznają również początki wynalazków związanych z utrwalaniem i odtwarzaniem obrazu i dźwięku, organizację dawnej poczty, czy rozwój radia. Przez urządzenie stereoskopowe mogą zajrzeć do trójwymiarowych wnętrz mieszkania i restauracji z początków XX wieku. Plansze wystawiennicze zawierające informacje i ikonografię przybliżającą wymienione tematy wzbogacone są o urządzenia multimedialne oraz eksponaty. Dla tych, którzy chcą pogłębić wiedzę przygotowane zostały kioski multimedialne przedstawiające: mapę z zabytkami techniki w regionie, historię oświetlenia gazowego i elektrycznego miasta, rozwój miast w regionie. Na wystawie zaprezentowane zostały oryginalne eksponaty związane z regionem. Są wśród nich butelki z regionalnych browarów, olsztyńskie gazomierze, kinkiet latarni gazowej, historyczne rury wodociągowe, rury kanalizacyjne, pokrywa studzienki kanalizacyjnej, taran wodny, żeton tramwajowy, aparat fotograficzny, projektor filmowy, gramofon, fonograf, aparat telefoniczny, radioodbiornik, a nawet kabina dawnej windy. Żeby przybliżyć niełatwe zagadnienia przygotowano również modele, w tym pokazujący budowę obiektu w konstrukcji ryglowej model spichlerza, model komory eżektorowej systemu kanalizacji pneumatycznej stosowanej w Olsztynie od końca XIX wieku, czy model pierwszego tramwaju, który wyruszył na ulice miasta w 1907 roku. Duże wrażenie na zwiedzających robi pokaz zdjęć mieszkańców Olsztyna wykonanych w zakładach fotograficznych funkcjonujących na terenie miasta. Na filmach można zobaczyć pracę lokomobili, traka, taranu wodnego czy sposób polowego wypalania cegieł itp.

Kategoria Wystawa

Wystawa „MADE IN POLAND” (organizator: Muzeum Regionalne w Stalowej Woli)

Anglicy chwalą się nie tylko Big Benem, ale i charakterystycznymi, czerwonymi budkami telefonicznymi, Francja kojarzy się z Wieżą Eiffla, ale i z buteleczką Chanel n°5, Włochy to nie sam Rzym, ale także marka Fiat, Czesi słyną z Mostu Karola, ale również z piwa Pilsner oraz butów Bata. Polska również ma repertuar podobnych produktów - wystarczy wspomnieć porcelanę z Ćmielowa, pralkę Polar, płyn Ludwik, kosmetyki Miraculum, sztućce Gerlacha czy słodycze Wedla. Ich prezentacją była wystawa MADE IN POLAND, na której w nowoczesnej aranżacji znalazły się najbardziej rozpoznawalne i kultowe polskie marki, wytwory i wzory stanowiące element naszej wspólnej ikonosfery oraz zbiorowej pamięci. Wystawa odnosiła się z jednej strony do historii polskiego wzornictwa, a z drugiej dotyczyła polskiej historii gospodarczej. Pokazano na niej marki i wyroby o konkretnej formie wizualnej (jak np. krakowski obwarzanek), które mogą pochwalić się długoletnią tradycją, sięgającą niekiedy kilku wieków wstecz, do dziś produkowane, wytwarzane i żywo obecne w naszej przestrzeni. Wystawa pozwalała prześledzić trendy w dziedzinie wzornictwa przemysłowego, związki między designem a zmieniającymi się potrzebami rynku, postępem technicznym i wydarzeniami historycznymi, oraz przypominała dzieje znanych polskich zakładów czy produktów oraz związane z nimi osoby. Dzięki połączeniu na wystawie dwóch aspektów – historii oraz dobrego projektowania – twórcy wystawy nawiązali do dziedzictwa Stalowej Woli, miasta powstałego jako najważniejsza realizacja urbanistyczna Centralnego Okręgu Przemysłowego, mocno kojarzącego się z wyrobami Huty Stalowa Wola. Najstarszą prezentowaną firmą była Poczta Polska, istniejąca od XVI w., większość prezentowanych marek miała korzenie XIX-wieczne, popularność zdobyły na przełomie XIX i XX w. oraz w okresie międzywojennym, a potem w PRL-u ją ugruntowały – zazwyczaj działając pod zmienioną nazwą. Na wystawie przedstawiono konkretne firmy (jak E. Wedel), opowiedziano o jednostkowych produktach jak pralka Frania czy kawa Inka, pokazano też ogólnie wytwory kojarzone z danymi zakładami czy miejscem, jak szkło z Krosna, kamionka z Bolesławca czy żyrardowski len. Niektóre marki wybrano ze względu na specyficzną rolę, jaką odegrały w kulturze, jak Majonez Kielecki, który stał się „bohaterem„ serii obrazów artystów z grupy Łódź Kaliska, czy Polo Cockta, która ”zagrała” ważną rolę w filmie Juliusza Machulskiego Kingsajz. Na wystawie obecne były prawdziwe perełki, jak ćmielowskie serwisy, fantastyczny włocławski fajans á la Picasso, piękne bolesławieckie formy Bronisława Wolanina, czy… flakonik Pani Walewskiej, inspirowany czapką Napoleona. Z drugiej strony znalazły się na niej przedmioty powszednie, jak opakowania płynu do mycia naczyń Ludwik, w których jednak doskonale odbija się polska historia ostatnich kilkudziesięciu lat. Polskie burzliwe dzieje, nie tylko gospodarcze, sprawiły, że w wielu wypadkach materiały bardzo trudno było pozyskać. Zadecydowało to o podziale wystawy na 25 jednostek, w obrębie których pokazano ponad sto eksponatów.

Wystawa „Skrzydła Wielkiej Wojny – Małopolska 1914-2014” (organizator: Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie)

Wystawa „Skrzydła Wielkiej Wojny – Małopolska 1914-2014„ poświęcona była historii techniki lotniczej, wpływowi awiacji na działania wojenne, a także losom lotników i ich życiu codziennemu w czasie I wojny światowej. Ekspozycja „Skrzydła Wielkiej Wojny„ została zaprezentowana w wyremontowanym i zaadaptowanym na potrzeby wystawy tzw. Małym Hangarze na terenie Muzeum Lotnictwa Polskiego. Tematem wystawy jest lotnictwo I wojny światowej, nie tylko jako przełomowe zjawisko militarne czy techniczne, lecz także jako doniosły fenomen kulturowy, rzutujący na budowę wzorców osobowościowych XX wieku. Ekspozycja składa się z 9 starannie opracowanych, koncepcyjnie i architektonicznie spójnych przestrzeni – modułów wystawienniczych o innowacyjnym charakterze. Wprowadzone zostały nowoczesne formy narracji muzealnej wykorzystujące najnowsze techniki audiowizualne (prezentacje interaktywne, płyty projekcyjne, inscenizacje historyczne, słuchowiska, filmy fabularne), które pozwalają na kreowanie unikatowych opowieści oraz na oryginalne wyeksponowanie zbiorów. Połączenie tych innowacji z zastosowaniem klasycznych rozwiązań ekspozycyjnych oraz nowatorski projekt tła (przedstawienie postaci i wydarzeń w formie ściennego komiksu autorstwa Jarosława Wróbla, jednego z najważniejszych polskich artystów zajmujących się w swojej twórczości tematyką lotniczą) nadało wystawie edukacyjnego oraz rozrywkowego charakteru, dzięki czemu stała się atrakcyjna dla szerokiego odbiorcy. Jednocześnie zachowano holistyczną zgodność eksponatu, wnętrza, budowli i jej otoczenia (krajobrazu), a także klimatu epoki. Tym samym stworzono nową jakość poprzez odejście od tendencji martyrologicznych na rzecz wysoko wyspecjalizowanej dydaktyczności i narracyjności ekspozycji, co jest jednocześnie nawiązaniem do światowych tendencji w muzealnictwie. Wystawa stała się również punktem odniesienia do pozostałych wydarzeń w ramach przedsięwzięcia. Podczas trzech pikników lotniczych (w Krakowie, Nowym Targu i Łososinie Dolnej) zaprezentowane zostały w locie repliki samolotów pierwszowojennych (słynny Latający Cyrk Martina Kindernaya), które wraz z grupami rekonstrukcyjnymi odtwarzały przykładowy przebieg walk z tego okresu – zarówno powietrznych, jak i lądowych. Natomiast programy edukacyjne (gra terenowa „Sekrety CK Twierdzy Kraków”, warsztaty ”Historia Śmigłem Pisana”) okazały się wielkim sukcesem, gromadząc licznie młodzież i dorosłych, popularyzując wiedzę na temat lotnictwa i Twierdzy Kraków.

Udostępnienie XIII-wiecznej „Piwnicy romańskiej” przy Placu Dominikańskim w Gdańsku, wraz z towarzyszącą wystawą stałą (organizator: Muzeum Archeologiczne w Gdańsku)

30 grudnia 2014 r. nastąpiło uroczyste otwarcie wystawy stałej w „Piwnicy Romańskiej„, a tym samym udostępnienie dla zwiedzających najstarszego znanego wnętrza w Gdańsku. Jego wyjątkowość podkreślają unikatowe w skali kraju sklepienia-eliptyczne wsparte na pendentywach. „Piwnica romańska„ jest częścią pierwszego zespołu kościelno-klasztornego Dominikanów w Gdańsku, jedynym kubaturowym zabytkiem architektury z okresu przed Rzezią Gdańska w 1308 r. ”Piwnica romańska” wraz ze stworzoną w pobliskiej Hali Targowej ekspozycją prezentującą fundamenty romańskiego kościoła św. Mikołaja, tworzy unikatowy w skali Polski kompleks ukazujący najstarsze zabytki architektury sakralnej w historycznym Gdańsku. Relikty obecnie najstarszej znanej architektury monumentalnej odkryte zostały metodami archeologicznymi. Budowle te znane były jedynie z wzmianek historycznych. Obecnie jest możliwe poznanie materialnych śladów ich istnienia mimo zniszczenia ich na początku XIV w. Piwnica romańska (refektarz Dominikanów z XIII w.) została odkryta na przełomie 2005 i 2006 r., a następnie poddana planowym badaniom archeologicznym w latach 2007-2008. 28 stycznia 2009 r. odkryta murowana kondygnacja trzynastowiecznego klasztoru Dominikanów w Gdańsku wraz z współtowarzyszącymi gotyckimi reliktami wpisane zostały do rejestru zabytków. Wtedy też podjęto decyzję, że obiekt zostanie poddany konserwacji oraz udostępniony zwiedzającym. W związku z koniecznością stworzenia podziemnej konstrukcji betonowej okalającej najcenniejsze relikty przebadano również przestrzeń wokół nich. W trakcie tych prac odsłonięto dalsze pozostałości pierwszego klasztoru m.in. dostawioną do refektarza kuchnię z ceglanym piecem. Na wystawie prezentowany jest film ukazujący historię terenu – Kępy Dominikańskiej i losy fundowanego w XIII w założenia kościelno-klasztornego. Prezentowane są także wyniki prac archeologicznych oraz odkryte w trakcie badań zabytki. Główną atrakcją jest sam refektarz wraz z otaczającymi go reliktami murów z XIII wieku. Przez podziemną trasę zwiedzających prowadzi wirtualny przewodnik. Elementem wystawy jest także specjalnie zaprojektowane oświetlenie, które pozwala na wyeksponowanie detali architektury i podkreśla narrację przewodnika. Efektowną częścią ekspozycji jest pochodzące z XVI-XVII w. ossuarium. Zostało ono odkryte obok zabytkowej budowli i wyeksponowane w formie in situ- w układzie jakim kości zostały do niego złożone.

Wystawa „Krakowscy Wyklęci” (organizator: Muzeum Historyczne Miasta Krakowa)

Od 1 marca do 3 sierpnia 2014 roku w oddziale Muzeum Historycznego Miasta Krakowa Fabryka Emalia Oskara Schindlera prezentowana była wystawa „Krakowscy Wyklęci„. Ekspozycja przedstawiała historię 14 osób związanych z antykomunistycznym podziemiem z lat 1944–1956, los 14 bohaterów, którzy po zakończeniu II wojny światowej zdecydowali się na kontynuowanie walki o suwerenność Polski w szeregach antykomunistycznej konspiracji. Byli wśród nich żołnierze – weterani walk z lat 1914–1920, kampanii wrześniowej oraz konspiracji antyniemieckiej z lat 1939–1945, żołnierze zawodowi, osoby cywilne, przedstawiciele różnych grup społecznych, poglądów politycznych i pokoleń. Zatartą przez politykę komunistycznych władz pamięć o Żołnierzach Wyklętych przywróciły zgromadzone na wystawie fotografie, dokumenty, żywe relacje i wyjątkowe pamiątki. Wśród eksponatów znalazły się m.in. stuła, brewiarz i pistolet „Vis„ należące do księdza Władysława Gurgacza, pistolet maszynowy Sturmgewehr 44 używany przez żołnierzy podziemia niepodległościowego, drzwi z aresztu ze zniszczonymi napisami więźniów przetrzymywanych w Wojewódzkim Urzędzie Bezpieczeństwa Publicznego w Krakowie, klucz z więzienia świętego Michała oraz przedmioty wykopane na terenie obozowiska Oddziału „Żandarmeria„ Polskiej Podziemnej Armii Niepodległościowej. Wiele z nich prezentowanych było w Krakowie po raz pierwszy. Ekspozycja podzielona została na sześć części. Pierwszą z nich stanowiło przypomnienie o wysiłku zbrojnym Armii Krajowej w walkach przeciwko Niemcom w czasie akcji „Burza”. W drugiej przedstawiono związki Żołnierzy Wyklętych z ideowym i militarnym dziedzictwem Polskiego Państwa Podziemnego i jego siły zbrojnej Armii Krajowej. Kolejne części wystawy dotyczyły podejmowanych przez aparat państwowy PRL-u, wysiłków zmierzających do fizycznej likwidacji oraz kompromitacji konspiratorów walczących o niepodległość Polski. W części czwartej przybliżono procesy pokazowe w Krakowie z lat 1947–1949 oraz biografie osób w nich skazanych. W piątej działania operacyjne przeciwko najdłużej funkcjonującym oddziałom partyzanckim. Wystawę zamykała część poświęcona zabiegom propagandy komunistycznej, która starała się utrwalić w społeczeństwie niechęć do walczących z systemem ”bandytów”. Wystawie towarzyszył bogaty folder, który obszernie opisywał historie powojennego podziemia niepodległościowego, szczególnie w Krakowie i najbliższej okolicy, oraz bogaty program o charakterze edukacyjno-poznawczym. W jego ramach odbyły się m.in. debaty historyczne, wykłady, pokazy filmów dokumentalnych m.in. o księdzu Władysławie Gurgaczu, spacery po miejscach związanych z działalnością konspiracji antykomunistycznej w Krakowie. Jednym z najważniejszych wydarzeń edukacyjnych była, przeznaczona dla młodzieży, gra miejska ”Śladami krakowskich niezłomnych”, dzięki której młodzi ludzie poznali losy krakowskich bohaterów antykomunistycznego podziemia , a także miejsca z nimi związane.

Wystawa „Mit Galicji” (organizator: Międzynarodowe Centrum Kultury we współpracy z Wien Museum).

Wystawa pokazywała fenomen wielonarodowego dziedzictwa historycznego obszaru Galicji, której nie ma na mapie Europy prawie od stu lat, ale istnieje jednak w świadomości i pamięci zbiorowej mieszkańców tego regionu. Przedstawiając historię ziem galicyjskich i narodów tam mieszkających, zaprezentowano znaczenie Galicji w kulturze polskiej, ukraińskiej, żydowskiej i austriackiej, proces kształtowania sie tożsamości narodowych w tym wielokulturowym i zróżnicowanym religijnie obszarze. Na wystawie znalazło się blisko 600 eksponatów – dzieł sztuki, archiwaliów i artefaktów – dotąd nieeksponowanych w kontekście badań nad Galicją i jej dziedzictwem kulturowym. Wśród nich zobaczyć można było m.in. prace Jacka Malczewskiego, Maurycego Gottlieba czy Włodzimierza Tetmajera oraz dzieła współczesnych artystów polskich takich jak Tadeusz Kantor i Mirosław Bałka, które zawisły obok prac ich ukraińskich kolegów: Jurka Kocha i Włodka Kostyrki. Ekspozycję dopełniły dokumenty historyczne, unikatowy zestaw map archiwalnych i przedmioty codziennego użytku. Wystawa została podzielona na cztery główne części tematyczne. Pierwsza wprowadzała zwiedzających w najważniejsze zagadnienia wystawy. Druga przedstawiała mity założycielskie Galicji, których początki wiązały się z rozbiorem Polski, uwzględniając perspektywy polską, ukraińską, austriacką i żydowską. Trzecia prezentowała różne aspekty problematyki galicyjskiej lat 1772–1918, od mapowania, przez ekonomię i infrastrukturę, po religię, edukację i kulturę. Istotnym wątkiem poruszonym w tej sekcji była autonomia, jaką prowincja uzyskała w 1867 roku oraz rozpad Galicji i całej monarchii austro-węgierskiej. Czwartą sekcję – „Galicja po Galicji” – poświęcono współczesnym odsłonom tego historycznego mitu, dziwnie trwałego sentymentu do Franciszka Józefa, czy komercyjnemu wykorzystaniu Galicji jako marki. Wystawa była zwieńczeniem czteroletniego projektu badawczego poświęconego wielonarodowemu dziedzictwu historycznemu obszaru Galicji, który Międzynarodowe Centrum Kultury realizowało we współpracy z wiedeńskim Instytut für den Donauraum und Mitteleuropa. Zaangażowani w projekt eksperci od tematyki galicyjskiej, historycy, pisarze oraz przedstawiciele instytucji kultury trzech krajów: Austrii, Polski i Ukrainy prześledzili kształtowania się mitu Galicji, jego współczesnej recepcji i znaczenia, co stanowiło punkt wyjścia do stworzenia scenariusza ekspozycji. Wystawa powstała we współpracy z Wien Museum, gdzie prezentowana jest od marca 2015 roku.

Kategoria Edukacja i Multimedia

„Projekt: Pilecki” (organizator: Stowarzyszenie Auschwitz Memento)

„Projekt: Pilecki„, którego organizatorem jest Stowarzyszenie Auschwitz Memento rozpoczął się pod koniec 2012 roku. W ramach akcji zbierane były pieniądze na fabularyzowany dokument o rotmistrzu Witoldzie Pileckim oraz powstał portal internetowy (www.projektpilecki.pl). Przez cały czas Stowarzyszenie organizowało wiele innych wydarzeń związanych z popularyzacją jednego z największych polskich bohaterów XX wieku. Dzięki staraniom Stowarzyszenia udało się uczcić 70. rocznicę ucieczki Witolda Pileckiego z obozu śmierci KL Auschwitz - Birkenau. Ogłoszony został konkurs dla chętnych, którzy chcą pokonać taką samą trasę ucieczki, co trzech uciekinierów (Pilecki, Redzej, Ciesielski) z 26 kwietnia 1943 r. Spośród ok. 20 zgłoszeń wybrany został zespół „Forteca„ grający patriotycznego rocka. Szli oni zgodnie z trasą, którą uciekał Pilecki. Samo przejście trasy było dla członków zespołu inspiracją do nagrania utworu „Ochotnik„, do którego powstał specjalny teledysk. Powstał także film dokumentalny pt. ”Ucieczka z piekła. Śladami Witolda Pileckiego”. Na dwa pokazy premierowe (Szczyrk i Bochnia) przybyły prawdziwe tłumy (odpowiednio 200 i 500 osób), a obecnością zaszczyciła rodzina p. Pileckich. Sam film był wielokrotnie pokazywany w TVP Kraków oraz TV Republika, do dziś także są organizowane na terenie całego kraju pokazy publiczne. Sama „Forteca” idąc dalej tropem Pileckiego nagrała, pod patronatem „Projektu: Pilecki”, płytę pt. „Rotmistrz”. Jej premiera odbyła się 1 marca 2014 roku. Zespół odpowiada także za muzykę w filmie „Pilecki”. To ważny partner w akcji „Projekt; Pilecki”. Kolejnym elementem promocyjnym był także utwór „Rotmistrz Witold Pilecki” nagrany przez oświęcimski zespół Cold Calculated, którego premiera odbyła się 29 kwietnia 2014 roku. Co jednak ważne - w akcję zaangażował się Andrzej Pilecki - syn Rotmistrza, uznając za niezwykle ważny element budowania pamięci historycznej o żołnierzach walczących na frontach II wojny światowej i tuż po jej zakończeniu. W 2014 roku rozpoczęły się również zdjęcia do filmu ”Pilecki”, którego premiera zaplanowana jest na wrzesień 2015 r.

Opowieść o Żydach polskich. Lekcja na żywo z wystawy stałej (organizator: Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN)

23 października 2014 roku w Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN w Warszawie odbyły się dwie specjalne lekcje historii „Opowieść o Żydach polskich„ transmitowane na żywo za pośrednictwem TVP Historia i Programu Pierwszego Polskiego Radia oraz streamowane przez Internet do wszystkich szkół w Polsce. Było to pierwsze tego typu wydarzenie w Polsce w obszarze edukacji muzealnej. Lekcje zostały przygotowane przez Dział Edukacji Muzeum POLIN z okazji otwarcia wystawy stałej „1000 lat historii Żydów polskich„, udział w nich był darmowy. Pierwsza lekcja skierowana była do uczniów szkół podstawowych i dotyczyła obyczajowości oraz kultury żydowskiej. Poprowadzili ją bracia Andrzej i Kamil Tkacz, aktorzy najmłodszego pokolenia znani między innymi z filmu „Biegnij, chłopcze, biegnij„. Podczas spaceru po wybranych galeriach wystawy stałej opowiadali swoim rówieśnikom skupionym przed ekranami w kilkunastu tysiącach szkół w Polsce o XVI-wiecznym Krakowie, bogato zdobionym, zrekonstruowanym przez Muzeum POLIN sklepieniu synagogi w Gwoźdźcu, tętniących życiem żydowskich ulicach międzywojennej Warszawy i codzienności Żydów zamieszkujących Polskę. Gośćmi specjalnymi lekcji były pani Monika Krajewska, żydowska artystka, która prowadzi tradycyjny żydowski dom i opowiedziała o zwyczajach, obrzędach i świętach oraz pani Krystyna Budnicka, członkini Stowarzyszenia ”Dzieci Holocaustu” w Polsce, która opowiedziała o swoim dzieciństwie przed wojną, zabawach z rówieśnikami, szkole i Januszu Korczaku. Druga lekcja, przygotowana dla uczniów gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych, dotyczyła żydowskiej tożsamości i historii. Poprowadzili ją Maria Seweryn, aktorka oraz dyrektorka Och-Teatru w Warszawie i Maciej Orłoś, aktor i prezenter. Opowiedzieli oni o wspólnej historii Żydów i Polaków, relacjach społecznych, gospodarczych i kulturowych. Uczniowie gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych mogli dodatkowo obejrzeć galerię poświęconą Zagładzie i wysłuchać informacji z okresu drugiej wojny światowej. Podczas obu lekcji oraz kilka godzin po ich zakończeniu uczniowie i nauczyciele mogli być w stałym kontakcie z edukatorami Muzeum POLIN i zadawać pytania za pośrednictwem czatu na Facebooku lub Skype’a. Szczególnie zainteresowani mogli kontynuować naukę, biorąc udział w specjalnym kursie internetowym ”Opowieść o Żydach polskich”, przygotowanym przez Muzeum POLIN oraz Narodowy Instytut Audiowizualny i Centrum Edukacji.

Internetowe serwisy historyczne Portalu PolskieRadio.pl (organizator: Polskie Radio S.A.)

Portal PolskieRadio.pl corocznie wdraża dziesiątki historycznych serwisów internetowych, opartych na źródłowych i archiwalnych nagraniach, wspierając zaniedbywaną edukację historyczną. Wśród zasobów znajdują się m.in. miliony nagrań z 95-letniej historii Polskiego Radia oraz inne archiwach audio pozyskane w ostatnich latach, jak np. archiwa Polskiej Sekcji RWE, Polskiej Sekcji BBC, Polskiej Sekcji RFI. RWE Multimedialne serwisy internetowe udostępniają nieznane relacje i nagrania o Powstaniu Warszawskim i powstaniu w Getcie, o Katyniu, poznańskim Czerwcu, praskiej wiośnie, Grudniu 70, Czerwcu 76, Sierpniu 80, stanie wojennym. Oferują bogate multimedialne opracowania o Janie Pawle II i kardynale Wyszyńskim, działalności KOR, „Kulturze” paryskiej i redaktorze Giedroyciu, Studenckich Komitetach Solidarności, o Raoulu Wallenbergu i węgierskim powstaniu 1956, akcjach Parlamentu Europejskiego na rzecz praw człowieka w latach 70. i 80. Prezentują wyjątkowe monograficzne serwisy o osobach i twórczości Józefa Czapskiego, Andrzeja Bobkowskiego, Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, Zbigniewa Herberta, Janusza Szpotańskiego, płk Ryszarda Kuklińskiego, Jana Nowaka-Jeziorańskiego i Jana Karskiego i innych. Na szczególne wyróżnienie zasługuje serwis o Żołnierzach Wyklętych, przygotowany wspólnie z Ośrodkiem Karta. Znalazły się w nim, dotąd niepublikowane, wspomnienia ludzi podziemia zbrojnego oraz wydobyte z archiwów radiowych wstrząsające nagrania stalinowskich prokuratorów. Został wzbogacony o audycje Rozgłośni Polskiej RWE. Dużą popularnością cieszył się serwis opublikowany w 25. rocznicę upadku komunizmu w Polsce (honorowy patronat Prezydenta RP). Podobnie było w przypadku projektu „Pieśni Niepokornych„ - powstał w 10. rocznicę śmierci Jacka Kaczmarskiego. Portal PR przypomniał też fenomen niezależnego ruchu wydawniczego oraz podziemnego Radia „Solidarność”. Portal Polskiego Radia rozpowszechnia w internecie wspomniane wyżej archiwa zamkniętych już rozgłośni - RWE, BBC, RFI. Jest to autorski projekt Andrzeja Mietkowskiego, szefa portalu PolskieRadio.pl. Blisko 30 tysięcy nagrań, scyfryzowanych przez Portal, zostało opisanych i udostępnionych w sieci. Oficjalne uruchomienie serwisu nastąpiło na konferencji „Radia Wolności - 20 lat później”, organizowanej pod honorowym patronatem Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego, w obecności b. szefa RWE A. Rossa Johnsona, profesorów W. Bartoszewskiego, A. Paczkowskiego, A. Dudka, oraz weteranów RWE, BBC, RFI i Głosu Ameryki. Prowadzony jest również projekt wykorzystania archiwalnych materiałów Polskiego Radia w ramach stałych multimedialnych ekspozycji takich placówek muzealnych, jak m.in. Europejskie Centrum Solidarności (Gdańsk), Muzeum II Wojny Światowej (Gdańsk), Muzeum Emigracji (Gdynia). Lista serwisów: http://www.polskieradio.pl/219,Serwisy-Specjalne-Polskiego-Radia

Obchody Roku Kolberga (organizator: Narodowy Instytut Fryderyka Chopina, Instytut Muzyki i Tańca, Instytut im. Oskara Kolberga)

6 grudnia 2013 roku Sejm RP na wniosek Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Bogdana Zdrojewskiego przyjął uchwałę uznającą rok 2014 Rokiem Oskara Kolberga. We współpracy z Instytutem im. Oskara Kolberga, Forum Muzyki Tradycyjnej, Polskim Towarzystwem Ludoznawczym, Muzeum Wsi Radomskiej, Muzeum im. Oskara Kolberga w Przysusze, Polskim Radiem, Stowarzyszeniem Twórców Ludowych, Instytutem Sztuki PAN, Związkiem Kompozytorów Polskich, Narodowym Instytutem Fryderyka Chopina oraz Narodowym Instytutem Audiowizualnym zrealizowany został bogaty program działań koncertowych, edukacyjnych, promocyjnych i wydawniczych, do których należy m.in. uroczysta inauguracja Roku Kolberga w Przysusze i w Warszawie, stworzenie strony internetowej poświęconej folkloryście i uruchomienie interaktywnego przewodnika po Polsce Kolberga, digitalizacja i udostępnienie rękopisów Kolberga oraz wydanych tomów jego dzieł, renowacja nagrobka na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie, powstanie „Raportu o stanie tradycyjnej kultury muzycznej„ oraz przygotowanie wystaw poświęconych Oskarowi Kolbergowi w kontekście historii i kultury XIX wieku. Narodowy Instytut Fryderyka Chopina we współpracy z Instytutem Muzyki i Tańca oraz Instytutem im. Oskara Kolberga na obchody Roku Kolberga przygotował między innymi wystawę mobilną „Powiedzcie podziękowanie Kolbergowi za jego mozolną pracę. Oskar Kolberg. Etnograf, (muzyk)ograf, chopinolog„. W ramach Dnia Dziecka w Żelazowej Woli odbył się koncert i warsztaty tańca ludowego przeprowadzone przez Zespół Pieśni i Tańca Ziemi Siedleckiej Chodowiacy, warsztaty wycinankowe pod okiem pracowników Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, a także spektakl ”Mały Chopin” w wykonaniu Antoniego Barłowskiego. Poza tym dzieci wysłuchały ludowych bajek w aktorskiej interpretacji Grzegorza Miłosza Martyny oraz recitali fortepianowych Marka Brachy i Szczepana Kończala, obejrzały filmy o tematyce etnomuzykologicznej i etnograficznej, a także wzięły udział w tworzeniu runa parkowego. Ponadto, każdy z uczestników miał okazję spróbować swoich sił w warsztatach śpiewu tradycyjnego Nasty Niakrasavej, warsztatach malarskich oraz w nieco tajemniczych zajęciach Zagraj z gruszki i z pietruszki, czyli warsztatów robienia instrumentów z warzyw. Kultura ludowa stanowiąca źródło twórczości Chopina została zaprezentowana w różnych jej przejawach.

„Ścieżki 3Dostępu. Ścieżki edukacyjne: między technologią, teatrem, filmem i muzeum” (organizator: Muzeum Wojska w Białymstoku)

„Ścieżki 3Dostępu„ („S3D„) to projekt wprowadzający do muzeum nowe technologie oraz narzędzia ze świata teatru, filmu i fotografii. Głównym celem realizowanego przez kilka miesięcy zadania było przygotowanie interdyscyplinarnej formuły tworzenia oryginalnych programów edukacji kulturalnej. Uczestnicy zajęć przygotowali nowe ścieżki edukacyjne, opierające się o konkretne elementy przestrzeni muzealnej np. wystawę, pojedyncze eksponaty, relacje świadków historii. Pomogli im w tym zaproszeni eksperci: edukatorzy teatralni i filmowi, architekci, specjaliści od technologii 3D, nowych technologii i współczesnych mediów. Podstawą projektu „S3D„ są przedmioty muzealne prezentowane na ekspozycji stałej Muzeum Wojska w Białymstoku. Wśród wyselekcjonowanych 15 obiektów znalazły się elementy uzbrojenia, umundurowania, oporządzenia oraz rzeczy osobiste żołnierzy Armii Andersa, różniące się pod względem gabarytów, techniki i materiałów z jakich zostały wykonane. Powstanie ścieżek edukacyjnych było możliwe dzięki spotkaniu muzealników z ekspertami, z dziedziny teatru, filmu i nowych technologii. Proces twórczy przypominał swoiste laboratorium edukacji. W pierwszym etapie (warsztatowym) twórcy poznali szeroki wachlarz metod, narzędzi i możliwości. Następnie wybrane zostały środki, które najlepiej sprawdzą się w muzealnych warunkach. Eksperci towarzyszyli pracownikom muzeum w trakcie pisania scenariusza, przy zajęciach testowych, na warsztatach. Dyskutując, doradzając, wymyślając wspólnie wciąż lepsze zastosowania wybranych metod. W wyniku wykonanej wspólnie pracy, w MWB powstały trzy nowe ścieżki, które znalazły się na stałe w ofercie edukacyjnej instytucji: „Rzeczy słowo” (ścieżka filmowa), „Rzeczy ruch” (ścieżka teatralna) i „Trzeci wymiar Białegostoku” (ścieżka nowoczesnych technologii). Dwie pierwsze realizowane są w muzeum, ponieważ odnoszą się do konkretnego fragmentu wystawy i wybranych eksponatów, zastępowanych w procesie twórczym przez wydruki 3D. Ścieżka trzecia to narzędzie online (wirtualna gra), w której razem z Prezydentem Kaczorowskim cofamy się we wspomnieniach do czasów jego młodości i Białegostoku z lat 30 XX w. Tylko przez ostatnie 2 m-ce roku 2014, w zajęciach edukacyjnych zrealizowanych w ramach ”S3D” wzięło udział blisko pół tysiąca. Sukcesem programu jest również fakt, że udało się zrealizować założenie dostosowanie go do potrzeb wszystkich odbiorców, w tym osób z niepełnosprawnościami wzroku i słuchu. Na etapie powstawania scenariuszy zajęć Muzeum korzystało z pomocy ekspertów (m.in. Fundacja Kultury Bez Barier, Polski Związek Niewidomych, Stowarzyszenie Pomocy Niesłyszącym ”MIG-iem”), która razem z formą promocji (ulotki w języku migowym i alfabecie Braile’a) przyciągają do Muzeum nowych odbiorców.