„Joanna d’Arc. Jej historia” — H. Castor — recenzja

„Królu Anglii, i ty książę Bedford, którzy nazywacie siebie regentem królestwa Francji... spłaćcie swe zadłużenie Królowi Nieba; oddajcie Dziewicy, która jest wysłanniczką Króla Niebios, miasta które zdobyliście przemocą we Francji.” (list Joanny d’Arc do Anglików, marzec-kwiecień roku 1429). Joanna, zwana Dziewicą, jedna z najbardziej fascynujących kobiet w historii stała się tematem książki brytyjskiej historyk Helen Castor. W tej biografii poznamy nie tylko żywot Joanny. Wkroczymy w złożony świat końcowej fazy wojny stuletniej, pełnej krwawych angielsko-burgundzko-francuskich zmagań, czasów głodu i niepewnego jutra, gdzie jedyną pewną rzeczą była w wiara Boga.

Helen Castor jest angielską historyk okresu średniowiecza i dziennikarką telewizyjną. Ukończyła historię na uniwersytecie w Cambridge. Dla BBC nagrywała programy historyczne takie jak: She-Wolves: England’s Early Queens, Making History, Medieval Lives: Birth, Marriage and Death czy Joan of Arc: God’s Warrior.

Zasłynęła książką Blood and Roses (2004) - biografią XV-wiecznej rodziny Paston, za która otrzymała nagrodę Samuela Johnsona. Jej praca Wilczyce. Królowe Anglii (She-Wolves, 2010) - w której analizuje wpływ nieprzeciętnych władczyń na politykę Anglii -  została nominowana do książki roku m.in. przez Guardian, Times, Sunday Times, Independent, Financial Times i BBC History Magazine. Na jej podstawie BBC i Castor zrealizowały trzy-częściowy serial telewizyjny.

Jej najnowsza książka poświęcona Joannie d’Arc (Joan of Arc. A history, 2014) wydana w tym roku przed wydawnictwo Astra w żadnym wypadku nie jest hagiografią, a raczej rzetelną historią wojny domowej, w której nasza bohaterka odegrała przełomową rolę.

Zacznijmy od tego, że prawie połowę książki zajmują czasy przed pojawieniem się Joanny. Od bitwy pod Azincourt autorka przybliża historię angielsko-francuskiego konfliktu, omawia genealogię władców, dramatis personae, wzajemne pretensje i prawa, dawne konflikty - mord na Janie bez Trwogi na moście w Montereau - przyczynę konfliktu między armaniakami a Burgundczykami. Pierwsza cześć stara się przybliżyć realia i życie w XV-wiecznej Francji.

Druga część omawia krótki żywot Joanny. 23 lutego 1429 roku pod zamkiem Chinon stawia się grupka sześciu mężczyzn. Towarzyszy im młoda dziewczyna w męskim stroju, z krótko obciętymi, ciemnymi włosami. Ma na imię Joanna i przynosi orędzie od Boga. W tym momencie konflikt angielsko-francuski zmienia się w konflikt religijny. Francja nie ma namaszczonego króla. Delfin Karol VII nie wierzy w zwycięstwo, większość Francji jest pod panowaniem Anglików. Za małoletniego Henryka VI Lancastera rządzi Rada Regencyjna. Francja cierpi głód, miasta przechodzą z rąk do rąk, los obleganego Orleanu – klucza do królestwa delfina – wydaje się przypieczętowany. Wtedy zaczyna się historia Joanny, którą Helen Castor opowiada barwnie, z polotem, acz przystępnym językiem, dobrze obrazując ją cytatami z listów i kronik, bezstronnie aż do samego końca. Czasami brakuje wyraźnej oceny, konkluzji i podsumowania autorki, własnych wniosków i przemyśleń.

Castor bardziej skupia się na całokształcie wojny i realiów średniowiecznych, próbując umieścić w nich Joannę, niż gloryfikować czy przepełniać biografię czynami bohatera, jak robią to niektórzy autorzy. Najciekawszy rozdział – opisujący proces – daje wgląd w mentalność ówczesnych czasów. Szeroko opisany przez Anglików dla celów propagandowych – wpierw po francusku, potem po łacinie – proces stał się niezastąpionym źródłem do odtworzenia ostatnich miesięcy zbawczyni Orleanu. Castor czerpie z dokumentów procesu, jak i innych ówczesnych źródeł. Wydaje się bezstronnym obserwatorem, by opinię co do Joanny – świętej Kościoła (mimo, że przez Kościół została skazana za herezję i wydana na spalenie – sic!) i patronki Francji – każdy czytelnik wyrobił sobie sam.

Książka zawiera drzewo genealogiczne, parę dobrych, kolorowych ilustracji dramatis personae, a zamykają ją rozległe przepisy i bogata bibliografia.

Znakomicie wydana publikacja przez wydawnictwo Astra nie bez przyczyny zdobyła uznanie w Europie Zachodniej. Czy podobnie odbierze ją polski czytelnik?

Dla zainteresowanych wojną stuletnią jak i niezwykłą postacią Joanny jest to lektura obowiązkowa. Patronat medialny nad książką objął portal Historia.org.pl.

Plus/Minus

Na plus:

+ przystępny, barwny język

+ cytaty ze źródeł

+ bogata bibliografia

+ aparat badawczy

+ drzewa genealogiczne

+ kolorowe zdjęcia dramatis personae

+ dobra praca tłumacza

+ szczegółowość

+ znakomite wydanie

+ dobrej jakości papier

+ duża czcionka

Na minus:

- otwarte zakończenie

- autorka nie zajmuje wyraźnego stanowiska na temat Joanny

- przypisy na końcu książki

Tytuł: Joanna d’Arc. Jej historia

Autor: Helen Castor

Wydanie: 2015

Wydawca: Astra

ISBN: 978-83-89981-83-1

Stron: 288

Oprawa: twarda z obwolutą

Cena: 40-50 zł

Ocena recenzenta: 9/10