Z. Kiełb „Herby urzędników polskich i litewskich na monetach oraz liczmanach emitowanych w latach 1479–1707” - premiera

Zbigniew Kiełb, puławski historyk, numizmatyk, regionalista własnym sumptem oddaje czytelnikom pięknie wydaną książkę „Herby urzędników polskich i litewskich na monetach oraz liczmanach emitowanych w latach 1479–1707”. Zapraszamy do zapoznania się z tą niezwykle ciekawie zapowiadającą się pozycją. 

Wyodrębnienie spośród znajdujących się na monetach polskich i polsko-litewskich, emitowanych w latach 1479–1707, grupy herbów prywatnych, powiększonej dodatkowo o tego typu wyobrażenia heraldyczne występujące na liczmanach z lat 1550–1615, zaowocowało powstaniem osobnej problematyki badawczej z pogranicza numizmatyki i heraldyki. Dotyczy ona w sumie 62 osób i przynależnych im 36 herbów szlacheckich. Podjęcie tego zagadnienia przyczyniło się nie tylko do sklasyfikowania owych wyobrażeń i właścicieli, którzy się nimi posługiwali, ale przede wszystkim do zweryfikowania dotyczących ich ustaleń, przedstawionych w literaturze numizmatycznej na przestrzeni dwóch stuleci. Ponowne porównanie tych wniosków z materiałem numizmatycznym i informacjami z zakresu karier urzędniczych właścicieli interesujących nas herbów osobistych przyniosło zaskakujące rezultaty. Udało się ukazać genezę występowania tych wyobrażeń heraldycznych, nieco odmienną dla monet koronnych i dla monet litewskich, które jednak były współzależne od siebie. Jej początek wynikał nie tylko z pewnej specyfiki polskiego mennictwa, związanej z jego organizacją i z administracją skarbową, ale również z wpływów ikonografii monet zachodnich, na których wzorowano rodzimą produkcję menniczą. Wprowadzony za panowania Kazimierza Jagiellończyka w 1479 r. zwyczaj umieszczania herbów prywatnych na państwowej monecie jako znak potwierdzający jej jakość oraz odpowiedzialność właścicieli herbów za produkcję menniczą został ugruntowany i uregulowany prawnie w czasach Zygmunta I Starego i Stefana Batorego. W późniejszym okresie na ewolucję tych zwyczajów i zasad znakowania monet herbami ministrów skarbu oraz personelu menniczego, a także właścicieli mennic miały wpływ zarówno polityka skarbowa, jak i sytuacja polityczno-gospodarcza Rzeczypospolitej. Czynniki te doprowadziły ostatecznie w 1707 r. do przerwania stosowanego przez ponad dwa wieki zwyczaju wprowadzania na stemple monet herbów osobistych. W omawianym okresie pojawiły się one również na liczmanach, niemających jednak funkcji obiegowych, a spełniających jedynie zadania rachunkowe. Herby te występowały na nich jako znak własnościowy ich właściciela ze względu na prywatny, a nie ogólnopaństwowy charakter tych żetonów. W efekcie przeprowadzonych badań udało się nie tylko przypisać określonym urzędnikom poprawne funkcje, w wyniku których umieszczali na monetach i liczmanach swoje herby, ale również w znacznej większości przypadków zinterpretowałem niezidentyfikowane dotychczas wyobrażenia heraldyczne. Zostały także poprawione, zakorzenione od dawna, błędne ustalenia dotyczące właścicieli interesujących nas herbów, znajdujące się w dostępnej literaturze przedmiotu. Sformułowane na tej podstawie wnioski przyczyniły się nie tylko do lepszego zrekonstruowania kształtu administracji związanej z zarządem ośrodków menniczych w Koronie i na Litwie, ale także do lepszego zrozumienia występowania niektórych wyobrażeń heraldycznych na emisjach pieniężnych, pochodzących z tych mennic. Uzyskane ustalenia nie oznaczają jednak, że wszystko zostało już definitywnie rozstrzygnięte. Temat ten wymaga podjęcia dalszych szczegółowych badań, a niniejsza publikacja może stanowić punkt wyjścia do ich kontynuacji.

Ze względu na ukazanie monet jako najlepszego w omawianym przedziale chronologicznym nośnika informacji podjęta została również próba przedstawienia występujących na nich herbów rodowych jako swoistego środka komunikacji społecznej. Jest to bardzo istotne zagadnienie wobec upowszechnienia i zakorzenienia się w świadomości społeczeństwa staropolskiego herbów, będących znakiem identyfikującym określone osoby oraz ich miejsce w strukturze stanu szlacheckiego. Przez umieszczenie herbów szlacheckich na państwowej monecie nie tylko przekazywano jej użytkownikom informacje o osobie odpowiedzialnej za ich jakość i produkcję menniczą, ale także wpływano na świadomość jej odbiorców – przez zawarte w tych wyobrażeniach heraldycznych zakodowane informacje. Dzięki temu doszło do zwiększenia liczby tego typu herbów w codziennym życiu dawnego społeczeństwa Korony i Litwy.

Autor o sobie:
Po raz pierwszy zetknąłem się z monetami w 1993 r. Jak się okazało po latach to był początek mojej pasji numizmatyczno-historycznej. W 1996 r. poszerzając swoją wiedzę o historii mennictwa polskiego okresu XV-XVIII w. zacząłem notować wszelkie informacje o znakach, inicjałach i herbach, jakie pojawiają się na monetach tego okresu. Zaciekawiony światem tych tajemnych znaków stwierdziłem: fajnie byłoby wydać kiedyś taki katalog, gdzie wszystkie te znaki, inicjały i herby byłyby wyeksponowane i opisane. Rozpoczynając studia historyczne w 2001 r. na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodwskiej wiedziałem, że pracę magisterską chcę napisać z zakresu numizmatyki. I tak, jeszcze w tym samym roku, po pierwszym egzaminie u dr. hab. Krzysztofa Skupieńskiego (m.in. heraldyka i archiwisty), pamiętając o swym pomyśle z 1996 r. i rozmawiając z przyszłym promotorem narodził się nieco zawężony, heraldyczny temat mojego magisterium Herby prywatne w świetle źródeł numizmatycznych od XV do XVIII wieku, które obroniłem w 2006 r. Publikując fragmenty tej pracy przed i po 2006 r. nadal prowadziłem badania i poszukiwania kolejnych źródeł numizmatycznych, które opracowywałem. W 2012 r. podjąłem decyzję o wydaniu drukiem mojej pracy, magisterskiej, która w następnych latach została całkowicie zmieniona (pod względem jej układu), poszerzoną i w istotny sposób uzupełniona o najnowsze odkrycia oraz ustalenia. Prawie po 20 latach spełniłem swoje marzenie i wydałem książkę w której zawęziłem temat z 1996 r. do najbardziej interesujących mnie herbów różnorodnych urzędników państwowych i menniczych, które pośród wielu znaków występują na monetach i liczmanach z czasów jagiellońskich i królów elekcyjnych.

Tytuł: „Herby urzędników polskich i litewskich na monetach oraz liczmanach emitowanych w latach 1479–1707”
Autor: Zbigniew Kiełb
Nakład książki: 500 szt.
Liczba stron: 504
Liczba ilustracji: 707. (Składają sie na nie kolorowe ilustracje herbów, zdjęć numizmatów (awersów lub rewersów, a także awersów i rewersów) oraz czarno-białe rysunki gmerków, herbów, rycin, monet i liczmanów.)
Okładka: twarda, szyta, matowa, lakierowana punktowo
Cena: 90 zł

Książkę zamówić można jedynie bezpośrednio u autora poprzez wiadomość wysłaną na adres: fenix57@o2.pl