PSL chce upamiętnić Adama Chętnika

Posłowie Polskie Stronnictwa Ludowego złożyli w Sejmie projekt uchwały mającej upamiętnić przypadającą w dniu 18 grudnia 2015 r. 130. rocznicą urodzin Adama Chętnika.

Ludowcy uważają, że Adam Chętnik był jednym z nielicznych, dla których sprawy kultury ludu kurpiowskiego i młodego pokolenia polskiej wsi stały się w jego życiu najważniejsze.

Przypominają, jak z ogromną determinacją najpierw bronił, a później z entuzjazmem odbudowywał Polskę niepodległą. Był pionierem, a jednocześnie prekursorem badań naukowych nad kulturą kurpiowską, jako naukowiec i poseł II RP wniósł duży wkład w zabezpieczenie kultury materialnej regionu kurpiowskiego, budując skanseny i instytucje badawcze.

Do wniosku dołączono życiorys Chętnika:

W 1910 ukończył dwuletnie Warszawskie Kursy Pedagogiczne i zdał egzamin państwowy w Instytucie Pedagogicznym w Petersburgu. W 1913 uzyskał dyplom Kolegium Humanistycznego na Wyższych Kursach Naukowych (później Wolnej Wszechnicy Polskiej) w Warszawie; 1927-30 studiował etnografię na Uniwersytecie Warszawskim, w 1944 uzyskał na tajnych kompletach magisterium; 1946 doktorat i habilitacja na Uniwersytecie Poznańskim. Pracę społ. rozpoczął w wieku młodzieńczym w rodzinnym Nowogrodzie. W 1905 uczestniczył w walce o szkołę pol. - brał udział w kolportowaniu nielegalnych pism i nauczaniu dzieci wiejskich w tajnych pol. szkołach. Po ukończeniu Warszawskich Kursów Pedagogicznych został współpracownikiem redakcyjnym swego wychowawcy i zarazem redaktora naczelnego „Zorzy„ —> Mieczysława Brzezińskiego. W 1912 współinicjator i redaktor „Drużyny ‚, pisma przeznaczonego dla młodzieży wiejskiej. Czynny w sekcji młodzieżowej Centralnego Związku Kółek Rolniczych przy Centralnym Towarzystwie Rolniczym, a od 1919 w Centralnym Związku Młodzieży Wiejskiej. Pisarstwo A. Chętnika odegrało ważną rolę w budzeniu świadomości nar. i społ. młodzieży wiejskiej. Początkowo (1902) były to korespondencje do prasy lud., później artykuły i opracowania. Głównie jednak zajmował się problematyką hist.-etnogr. i społ.-gosp. dotyczącą rodzinnej ziemi kurpiowskiej - do 1939 ukazało się ok. 500 jego artykułów oraz ponad 60 większych opracowań, w tym kilka o charakterze monograficznym, m.in. Chata kurpiowska, (1915); Jak się lud budził, (1919); Kurpie, (1924); Z kurpiowskich borów, (1930); Spław na Narwi, (1935); Pożywienie Kurpiów, (1936). Po I wojnie świat, działacz Komitetu Mazurskiego i redaktor 1919-21 „Gońca Pogranicznego”; współorganizator plebiscytów 1920, wydawał ulotki i redagował pisma „Głos Puszczański” i „Gość Puszczański”; zorganizował także w tym czasie we wsi Łyse pow. Kolno wiec puszczański (z udziałem ok. 15 tys. osób), poświęcony sprawom plebiscytowym oraz gosp.-społ. Kurpiowszczyzny. Uczestnik prac Mazurskiego Związku Ludowego, wydawca serii opracowań pt. ”Biblioteczka Pogranicza Prus Wschodnich” (wyszło 8 pozycji). 1922-2 6 poseł na Sejm z listy Związku Ludowo-Narodowego.

W 1926 wycofał się z życia polit. i poświęcił wyłącznie pracy nauk. i organizacyjnej. Gromadzone od 1909 eksponaty muzealne przeznaczył później dla tworzących się placówek nauk. w Ostrołęce i Łomży; w 1927 z jego inicjatywy powstała placówka muzealna w Nowogrodzie, pierwszy skansen na Kurpiowszczyźnie. Obok muzeum utworzono w Nowogrodzie Oddział Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, a w 1935 powstała tu także Stacja Naukowo-Badawcza Towarzystwa Naukowego Płockiego. Jako inicjator i kierownik tych placówek wspierał je także materialnie. Podczas II wojny świat, cały jego dorobek uległ zupełnej zagładzie; po wyzwoleniu podjął trud ponownego gromadzenia eksponatów, które dały początek Muzeum Północno-Mazurskiemu w Łomży. Współpracował także z Muzeum Kultur Ludowych w Młocinach, był pracownikiem Muzeum Ziemi w Warszawie, do końca swego życia pozostawał konsultantem nauk. Kurpiowskiego Muzeum w Nowogrodzie.

Autor wielu artykułów i prac naukowych, m.in. Strój Kurpiowskiej Puszczy Zielonej (1961); pośmiertnie opublikowano Życie puszczańskie Kurpiów (1971), Instrumenty muzyczne na Kurpiach i Mazurach (1983), Jak Kurpie ze Szwedami wojowali (1986).