„Zygmunt August i jego żony. Studium historyczno-obyczajowe” - J. Besala - recenzja

Zygmunt August, utracona nadzieja jednego z najważniejszych i najpotężniejszych rodów Europy, jako postać znana jest nauce stosunkowo dobrze, a to dzięki pracą S. Cynarskiego i A. Sucheni-Grabowskiej oraz mnogiej liczbie artykułów naukowych i tekstów popularnych. Pod względem politycznym, wewnątrzustrojowym lub kulturalnym, czasy ostatniego Jagiellona, w kwestiach fundamentalnych historiografia rozpoznała dostatecznie. Jednakże przeszłość to nie tylko daty traktatów, bitew i aktywność polityczno-społeczna, to także codzienne życie, pełne emocji, rozterek, radości, czyli tego wszystkie co towarzyszy nam każdego dnia, a co w odniesieniu do przeszłości tak często umyka.

W swojej monumentalnej pracy Jerzy Besala podjął gigantyczny trud zaprezentowania tej drugiej, miej uchwytnej, ale jakże ciekawej strony przeszłości. Do rąk czytelników trafiła niecodzienna biografia Zygmunta Augusta, króla i mężczyzny z krwi i kości, pisana z perspektywy jego relacji z kobietami szczególnie mu bliskimi. Autor od dawna serwuje odbiorcom prace, które posiadając solidną bazę źródeł i opracowań naukowych, nie przytłaczają mnogością suchych faktów i typowym dla dzieł historycznych trudnym językiem. Jego książki, przy zachowaniu odpowiedniego poziomu naukowości, czyta się jak dobrą literaturę, pełną akcji i niekiedy przyjemnego poczucia humoru. Tak samo zdarzyło się w przypadku najnowszego dzieła J. Besali.

Chronologiczne ujęcie tematu i ukazanie wieloaspektowości życia i funkcjonowania najpierw królewicza, następnie wielkiego księcia Litwy a w końcu króla Rzeczypospolitej, nadało pracy odpowiedniej dynamiki. Autor sprawnie przeplata sprawy natury politycznej i prywatnej ukazując wpływ osobistych decyzji Zygmunta Augusta na sprawy państwa.

Mimo iż zdecydowanie pierwszoplanową postacią jest Zygmunt II, jego kobiety nie zostają w cieniu. Ich biografie prezentowane są z nie mniejszą starannością i wyważeniem szczegółów z zasadniczymi wątkami. Królewskie żony ukazane są także przez pryzmat otoczenia, w jakim się znajdowały, co sprawia, iż świat XVI-wiecznego królestwa Jagiellonów staje się barwnym i żywym, wielopłaszczyznowym obrazem.

Praca nie jest jedynie wywodem historycznym, jest to zgodnie z tytułem, studium dotyczące obyczajowości wybranej części epoki staropolskiej. Autor mimo iż nie dokonał zaskakujących odkryć archiwalnych, zaproponował kilka nowych tez, opartych zwłaszcza o postrzeganie minionej rzeczywistości przez pryzmat „zwykłego” człowieka. Właśnie takim, w wielu sytuacjach był przecież Zygmunt August, który nie krył swoich słabości i dystansu do prowadzonej polityki. Tym, co zdecydowanie podnosi walor książki jest kompleksowość prezentowanego tematu. Wykorzystując istniejącą w historiografii wiedzę, rzucił nowe światło na pewne sprawy, niekiedy na nowo rozkładając akcenty odnośnie roli, jaką żony Zygmunta II pełniły w życiu jego i jego dziedzictwa.

Zdecydowanie niniejszą książkę można nazwać interdyscyplinarną. Praca autora nie zakończyła się na przeprowadzeniu wywodu historycznego. Mamy tu do czynienia z próbą budowania portretów psychologicznych tudzież społecznych. Jak z przypadku takich działań, nie wszystkie należy uznać za udane. Niekiedy psychologizacja pewnych postaw może budzić kontrowersje. Jest to jednak istotny głos w dyskusji nad rolą kobiet Zygmunta Augusta.

Książka zdecydowanie godna jest polecenia, zarówno jako pozycja dla osób interesujących się historią jak i dla zaawansowanych znawców tematyki. Dla tych drugich inspirujący może być język i zdecydowanie swobodniejszy, niż powszechnie, sposób pisania.

Plus/minus:

Na plus:

+ wysoki poziom naukowy

+ wysoki poziom wyczerpania tematu

+ atrakcyjny język i stylistyka pracy

+ szereg nowych tez i informacji dot. bohaterów książki

+ atrakcyjne wydanie

Na minus:

- stosunkowo wysoka cena

- miejscami dyskusyjne próby wyjaśniania zdarzeń

- brak aparatu naukowego

Tytuł: Zygmunt August i jego żony. Studium historyczno-obyczajowe

Autor: Jerzy Besala

Rok: 2015

Wydawnictwo: ZYSK i S-KA

Stron: 928

ISBN: 978-83-7785-792-2

Cena detaliczna: 59zł

Ocena: 8/10

^{Korekta: Diana Walawender}