Sport silniejszy od wojny, czyli o tym jak powojenny świat celebrował największą sportową imprezę w 1920 r.

„Wielka wojna” nie była w stanie pogrzebać wieloletniej tradycji Nowożytnych Igrzysk Olimpijskich, wobec czego już dwa lata po zakończeniu działań wojennych, sportowcy z całego świata spotkali się w Antwerpii, by przypomnieć światu, że rywalizacja może mieć wymiar antywojenny. Po raz pierwszy jednak, Igrzyska odbyły się w okrojonym składzie, za to z przyszłym noblistą oraz ojcem księżnej Monaco – Grace Kelly.

Aby opowiedzieć o Igrzyskach 1920 r., należy cofnąć się cztery lata wstecz. W 1916 r. w Berlinie miały odbyć się bowiem Szóste Letnie Igrzyska Olimpijskie. Z tego względu, już w latach 1912-1913 wybudowano wspaniały Olimpiastadion mogący pomieścić kilkadziesiąt tysięcy widzów. Wtedy również zaplanowano weekend sportów zimowych z hokejem na lodzie, łyżwiarstwem szybkim, łyżwiarstwem figurowym oraz kombinacją norweską. Wszystkie powyższe plany zniweczył wybuch Pierwszej Wojny Światowej. Pierwotnie, tj. w 1914 r. nie spowodował on jednak odwołania igrzysk, ponieważ powszechnie sądzono, iż będzie to stosunkowo krótkotrwały konflikt zbrojny. Gdy jednak, w 1916 r., nie zanosiło się na koniec konfliktu, postanowiono pogodzić się z nieuchronnym i zrezygnować z rozgrywania szóstej edycji imprezy. Jednocześnie, zachowano dotychczasową numerację, wobec czego w 1920 roku doszło do Siódmych Igrzysk Olimpijskich. Ich gospodarzem została belgijska Antwerpia, w epoce renesansu chyba najważniejsze i z pewnością najbogatsze miasto Europy.

Zmagania sportowe poprzedziła pierwsza powojenna sesja MKOL. Mimo zakończenia wojny w 1918 r., odbyła się ona dopiero w kwietniu 1919 roku. To właśnie wtedy podjęto ostateczną decyzję dotyczącą wyłonienia gospodarza imprezy. Antwerpia zgłosiła swoją kandydaturę jeszcze w 1914 r. w dużym stopniu o jej sukcesie zdecydowała bohaterska postawa żołnierzy belgijskich w walce z Niemcami. Kraj, mimo wielkich zniszczeń i krótkiego czasu na przygotowanie imprezy, podjął się niełatwego wysiłku organizacyjnego. Biorąc pod uwagę owe trudności należy podkreślić, iż wywiązał się ze swojego zadania doskonale, na co znamienny wpływ miało  zaangażowanie belgijskich urzędów.

Choć Igrzyska Olimpijskie przetrwały wojenny kryzys, z powodu światowego konfliktu, w Belgii nie mogli wziąć udziału sportowcy z Niemiec, Austrii, Węgier, Bułgarii, Turcji i Rosji Radzieckiej. Zdaniem Pierra de Coubertin’a było to naruszenie przez MKOL zasady uniwersalizmu olimpijskiego i politycznej neutralności. Według francuskiego barona, jedynymi winowajcami konfliktu byli bowiem Niemcy i to wyłącznie ich powinna dosięgnąć kara. Pomimo jego obiekcji, dyskwalifikacja ostatecznie objęła sportowców ze wszystkich sześciu państw, co było sporym osłabieniem potencjału powojennych zawodów. Nie można zapominać bowiem o tym, że wielu zawodników poległo też na froncie.

Duke Kahanamoku

Mimo to liczba państw i ich reprezentantów okazała rekordowa. Na Igrzyskach zadebiutowały wszak nowe kraje: Czechosłowacja, Estonia, Jugosławia i Monako. Zaproszenie otrzymała również Polska, lecz ze względu na toczącą się wojnę polsko-bolszewicką i trudności logistyczne, nasza reprezentacja zrezygnowała ze startu, debiutując dopiero cztery lata później. Choć w Belgii zabrakło przedstawicieli kraju nad Wisłą, trakcie inauguracji na stadionie powiewała jednak polska flaga. To nie jedyny rodzimy akcent, bowiem Polak, Józef Krzyczewski w barwach USA sięgnął po brązowy medal w przeciąganiu liny.

Ceremonia otwarcia igrzysk odbyła się 14. kwietnia 1920 r. na zimowym stadionie Palais de Glace. Owe wydarzenie przeszło do historii pod nazwą „Zimowy wstęp
w kwietniu„ i zostało uroczyście otworzone przez króla Belgii Alberta I. Podobnie jak w czasie Pierwszych Nowożytnych Igrzysk Olimpijskich w Atenach w powietrze wzbiły się białe gołębie jako symbol pokoju, co w kontekście zakończonego niedawno konfliktu zbrojnego, nie było przypadkowe. Nie był to zresztą jedyny pacyfistyczny akcent. Odczytano wówczas także protokół olimpijski, którego początek do obecnych czasów brzmi: „Ogłaszam otwarcie Igrzysk Olimpijskich roku... dla uczczenia... Olimpiady ery...”.

Zawody rozpoczęto 20 kwietnia i trwały aż do 12 września. Ich program był zgodny z decyzją podjętą na kongresie MKOL-u jeszcze w 1914 r. Według niej rywalizować miano jedynie w dyscyplinach sportowych uznanych przez ową organizację. Choć pojawiły się nieliczne wyjątki,  był to znaczący postęp.

Po raz pierwszy zawodnikom towarzyszył nie tylko protokół, ale też olimpijska flaga z pięcioma kolorowymi kółkami, symbolizującymi sportową wieź pięciu kontynentów, która została wciągnięta na maszt głównego stadionu w Antwerpii. Jej autorem był de Coubertain, który również stworzył ślubowanie olimpijskie, związane z duchem fair-play. Pierwszym sportowcem, który je złożył był reprezentant gospodarzy Victor Boin, a brzmiało ono następująco: „W imieniu wszystkich zawodników przysięgam, że pragniemy stanąć do Igrzysk Olimpijskich we współzawodnictwie opartym na lojalności i poszanowaniu rządzących nimi przepisów oraz uczestniczyć w nich w duchu rycerskim dla honoru naszych krajów i chwały sportu”.

Paavo Nurmi

Na rzeczonych igrzyskach wystartowało 2669 zawodników z dwudziestu dziewięciu państw. W tym gronie było jednak zaledwie 78 kobiet. Ich liczba nie stanowiła więc nawet trzech procent wszystkich uczestników. Rozegrano 154 konkurencje w 22 dyscyplinach. dyscyplinach, a wśród nich te zimowe: łyżwiarstwo oraz po raz pierwszy hokej na lodzie. Po raz ostatni pojawiło się za to przeciąganie liny. Argumentowano to faktem, że pojedynki w tej dyscyplinie często były ekstremalnie długie (średnio trwały kilkadziesiąt minut) i nie cieszyły się popularnością widzów. Ostatnimi, historycznymi zwycięzcami zostali Brytyjczycy. Z drugiej strony, do dyscyplin olimpijskich, na stałe powróciły boks i podnoszenie ciężarów. Dokonano też utrzymującego się do dziś podziału zapasów na styl grecko-rzymski i styl wolny.

Największym zaskoczeniem igrzysk były niesamowite sukcesy Finów. Dzięki Hannesovi Kolehmainenowi i legendarnemu Paavo Nurmiemu okazali się lepsi na bieżni nawet od Amerykanów. Legendarny dziś Nurmi zdobył wówczas dwa złote i jeden srebrny medal, a był to dopiero początek jego fantastycznej kariery. Amerykanie nie mieli jednak prawa narzekać. Willie Lee i Lloyd Spooner zdobyli wszak po pięć medali, a skoczek do wody Aileen Riggin stanął na najwyższym stopniu podium w wieku zaledwie 14 lat i 119 dni. Wielkie wrażenie robiły ponadto wyczyny amerykańskiej pływaczki Etheldy Bleibtrey. Uczestniczyła w pięciu wyścigach (eliminacyjnych i finałach),  pięciokrotnie ustanawiając rekordy świata. Ostatecznie dało jej to wygraną w trzech konkurencjach.

Po raz pierwszy ze złotego medalu mogła cieszyć się Ameryka Południowa, co było zasługą brazylijskiego strzelca Guilherme Paraense’a. Niezwykłą postacią był też drugi na 1500 metrów Brytyjczyk Philip Noel-Baker. W przyszłości został członkiem parlamentu, a w 1959 otrzymał Nagrodę Nobla. Wśród multimedialistów znalazł się też fenomenalny włoski szermierz Nedo Nadi, zdobywca aż pięciu złotych krążków. Brat Nediego, Aldo, wywalczył z kolei trzy złote i jeden srebrny medal, także w szermierce.

Opisując gwiazdy zawodów nie należy zapomnieć o wspomnianym już Victorze Boinie. Uprzednio startował on w igrzyskach 1908 i 1912 r., jako piłkarz wodny. Z Londynu przywiózł srebrny medal, zaś ze Sztokholmu brązowy. W Antwerpii wystąpił z kolei jako szermierz i wrócił z niej z kolejnym krążkiem. Był także pływakiem, łyżwiarzem, hokeistą, motocyklistą i lotnikiem, nawiązując tym samym do ogromnej wszechstronności zawodników startujących w I Nowożytnych Igrzyskach Olimpijskich. Na tym nie zakończyła się jednak jego działalność. W 1924 r. w Paryżu założył wszak Międzynarodowe Stowarzyszenie Dziennikarzy Sportowych. John Kelly natomiast, który jako zwykły robotnik nie mógł wcześniej startować w elitarnych regatach w Heleny i dopiero zwycięstwo na torze regatowym w Antwerpii całkowicie odmieniło jego życie, po wojnie doczekał się córki, późniejszej księżnej Monako - Grace.

Suzanne Lenglen

Fani tenisa musieli kiedyś słyszeć nazwisko Suzanne Lenglen. Drugi największy paryski kort Roland Garros nieprzypadkowo został nazwany jej imieniem. W drodze po zwycięstwo nie przegrała w pięciu meczach ani jednego seta tracąc zaledwie cztery gemy. Poza tym wygrała też mixta, zaś w deblu była trzecia. Warto odnotować ponadto, że kilku sportowców zdobyło medale zarówno przed jak i po wojnie. Wśród nich był pływak Duke Kahanamokum, mistrz na 100 metrów stylem dowolnym. Z kolei bokser Edward Eagan oprócz triumfu w Belgii zdobył złoto w bobslejach w Lake Placid i to aż dwanaście lat później. Tylko jemu udało się stanąć na podium igrzysk letnich i igrzysk zimowych.

W porównaniu do wcześniejszych igrzysk zawody odbywały się w surowych, wręcz skromnych warunkach. Ceny biletów były wysokie i dlatego na trybunach znalazło całkiem dużo wolnych miejsc. Mimo to Antwerpia ‘20 bardzo dobrze zapisała się w historii igrzysk olimpijskich. Wprowadziła wiele wartościowych zmian, z których kilka przetrwało do dzisiaj. Najważniejsze było jednak to, że igrzyska, mimo „Wielkiej Wojny” doszły do skutku, dzięki czemu przetrwała tradycja olimpijska.

Bibliografia:

1. Czyrny T., Igrzyska olimpijskie od starożytności do II wojny światowej, Krosno 2014.
2. Falewicz R., Historia Igrzysk Olimpijskich, Poznań 2004.
3. Łaptos J., Historia Belgii, Warszawa 2011.
4. Miller D., Historia olimpijskich i MKOL. Od Aten do Pekinu 1894 – 2008, Poznań 2008.
5. Prochazka K., Olympijske hry od Athen 1896 po Moskvu 1980, Praha 1984.
6. Wielka encyklopedia świata Oxford Tom XVII , Inowrocław 2006.

Strony internetowe:

1. http://www.olympic.cz/olympiada/15--antverpy-1920http://www.olimpijski.pl/pl/211,ateny-1896.html [dostęp: 06.05.2016 r.]
2. http://www.ceskatelevize.cz/ivysilani/10321897020-olympijsky-magazin/214471290290021/obsah/333204-z-historie-oh-antverpy-1920 [dostęp: 06.05.2016 r.]
3. http://zoom.iprima.cz/clanky/zapomenute-olympijske-discipliny-jesteze-uz-zmizely [dostęp: 06.05.2016 r.]
4. http://www.newsfix.pl/2013/11/25/olimpiada-w-antwerpii-1920/ [dostęp: 06.05.2016 r.]
5. http://www.olimpijski.pl/pl/216,antwerpia-1920.html [dostęp: 06.05.2016 r.]
6. http://www.polskieradio.pl/43/279/Artykul/643557,Historia-letnich-igrzysk-olimpijskich-Londyn-1908 [dostęp: 06.05.2016 r.]

^{Korekta: Diana Walawender}