„Czarny wiking” - B. Birgisson - recenzja

Bergsveinn Birgisson w swej opowieści o tajemniczym przodku przenosi nas do północnej Syberii, Norwegii, Irlandii i Islandii drugiej połowy IX wieku – dramatycznego czasu wikingów. Na podstawie nielicznych materiałów źródłowych, sag, dokumentów i doświadczeń naukowych rekonstruuje świat jednego z pierwszych kolonizatorów Islandii – Czarnego wikinga – Geirmunda Heljarskinna.

Bergsveinn Birgisson jest islandzkim pisarzem. Studiował literaturę norweską w Bergen, specjalizuje się w staronordyckiej poezji i mitologii. Napisał pracę doktorską na temat twórczości skandynawskich skaldów w średniowieczu. Obecnie naucza na Uniwersytecie w Bergen.

Geirmund Heljarskinn albo też Geirmund Hjørson Heljarskinn był synem króla Hjöra Hálfarsona i księżniczki z legendarnego kraju Bjarmii (Bjarmelandii). Słowem wyjaśnienia, kraj też leżał nad brzegami Morza Białego w dorzeczu Kamy i Dwiny. Wyprawy do niego stanowiły jeden z lepszych sposobów ówczesnego zarobku – uzyskać tam można było drogocenny olej z tłuszczu zwierząt, potrzebny do uszczelniania łodzi, czy wytrzymałe liny ze skór morsów i fok – niezbędnik każdego skandynawskiego władcy utrzymującego flotę statków. Sojusz pomiędzy wikingami a koczowniczym plemieniem cementowało małżeństwo Hjöra z bjarmską księżniczką, którego owocem były dzieci mieszanej rasy. Dlatego też Geirmund i jego brat bliźniak, Hámundur, według przekazów mieli ciemną skórę, a rysy bardziej mongolskie niż nordyckie. Tak też główny bohater przejdzie do historii, jako Czarny wiking.

Autor zabiera nas szlakiem podróży Geirmunda Heljarskinna po północnych krainach Europy. Poznajemy jego dzieciństwo w Rogalandzie, okoliczności wysłania go jako nastolatka do Bjrarmalandii po żonę, jako element sojuszu i naukę koczowniczego rzemiosła – polowania i oprawiania skór oraz wytapiania oleju. Już jako dorosły wiking, Geirmund wyruszy po uznanie do „krainy krwią i miodem płynącej” – Irlandii, a ukoronowaniem jego życia będzie kolonizacja Islandii, gdzie zdobędzie fortunę i sławę.

Bergsveinn Birgisson przy pisaniu w dużej mierze korzysta z Landnámabók (Księgi o Zasiedleniu) - dzieła średniowiecznej literatury islandzkiej, opisującego historię odkrycia Islandii oraz jej zasiedlania, czyli landnám. Innymi źródłami są liczne podania i sagi, choć sam Czarny wiking nie doczekał się, o dziwo, własnej. Prace badacza uzupełniają rozmowy z historykami, archeologami, szkutnikami, rybakami czy nawet zbieraczami puchu edredonowego – bardzo ważne przy rekonstrukcji życia człowieka sprzed dwunastu wieków, o którym prawie nic się nie zachowało. Autor wykonuje także liczne doświadczania, np. wytapia olej z tłuszczu foki metodami stosowanymi w gospodarstwach Geirmunda.

Birgisson w swej pracy zdecydował się na zachowanie naukowego warsztatu, głównie z obawy przed tym, że jego książka utknie między niezliczonymi powieściami i książkami na temat epoki wikingów z gatunku fantasy, co by nie pozwoliło mu na upowszechnienie rezultatów badań. Tak się na jednak pewno nie stanie. Cofając się do czasów sprzed 1200 lat, nie obejdziemy się bez głosu rzucającego światło na zaciemnione obszary historii. Tam, gdzie Birgisson nie miał pewności, uciekał w opartą na fundamentach wiedzy fantazję, tłumacząc po drodze, co jest nam wiadome, a czego musimy się domyślać. Rozważania są następnie poparte przypisami.

Bergsveinn Birgisson wykonał monumentalny wysiłek by odtworzyć i opisać życie swego przodka sprzed 30 pokoleń, jednego z ojców zasiedlenia Islandii. Fascynująca epoka i losy Czarnego wikinga trzymają w napięciu lepiej niż niejeden skandynawski kryminał.

Plus/minus:
Na plus:
+ ciekawa narracja, język
+ fascynujący obraz epoki
+ połączenie książki naukowej i beletrystyki
+ dobra praca tłumaczy
+ szczegółowość
+ poprawne wydanie
+ załączniki – parę zdjęć, drzewa genealogiczne, mapy
+ rozbudowane przypisy i bibliografia

Na minus:
– przypisy na końcu książki
– drobna czcionka odnośników w tekście

Tytuł: Czarny wiking

Oryginalny tytuł: The black viking
Autor: Bergsveinn Birgisson
Wydanie: 2016
Wydawca: Wydawnictwo Poznańskie
ISBN: 978-83-7976-391-7
Liczba stron: 493
Oprawa: miękka
Cena: 44,90 zł
Ocena recenzenta: 9/10

^{Korekta: Patrycja Grempka}