XVII Letnie Igrzyska Olimpijskie (Rzym 1960), czyli wszystkie drogi prowadzą do Rzymu. Igrzyska piękna i reform w stolicy Włoch

Igrzyska olimpijskie w Rzymie były dla miasta niezwykłym wydarzeniem. Było to niejako „odzyskanie” zawodów olimpijskich. Przypomnijmy, że to właśnie stolica Włoch została wybrana na organizatora imprezy na rok 1944. Jednak zorganizowanie imprezy w tamtym czasie było oczywiście niemożliwe ze względu na II wojnę światową.

Zaznaczmy, że w zasadzie najważniejszym impulsem do podjęcia decyzji o organizacji imprezy było oddanie do użytku w roku 1953 nowoczesnego, pięknego stadionu zlokalizowanego na Foro Italico. W ciągu kilku lat poprzedzających rzymskie igrzyska, rozegrały się tam ważne wydarzenia w historii świata: wystąpienie Chruszczowa na forum ONZ, ogłoszenie niepodległości przez 14 (!) krajów afrykańskich, oderwanie się Tajwanu od Chin (Chiny nie wystąpiły z tego powodu na igrzyskach), niezwykłe napięcie pomiędzy NRD a RFN i budowa Muru Berlińskiego w 1961 r., czy w końcu kampania prezydencka w USA pomiędzy Johnem Kennedym a Richardem Nixonem. Nie mogły one na pewno pozostać bez wpływu na atmosferę podczas igrzysk.

Wyboru gospodarza dokonano na kongresie MKOL w czerwcu 1955 r. Rzym w pokonanym polu zostawił Detroit, Budapeszt, Brukselę, Meksyk i Tokio W ostatecznym rozrachunku pokonał Lozannę stosunkiem głosów 35 do 24. Jeszcze w tym samym roku rozpoczęto budowę obiektów olimpijskich. Ostatecznie przychylono się do planów komitetu organizacyjnego. Zakładał on budowę najważniejszych aren zmagań w obrębie historycznego centrum Rzymu, w miejscach takich jak Via Appia, Bazylika Maksencjusza i Konstantyna czy Termy Karakalli.

Rzym gościł olimpijczyków od 25 sierpnia do 11 września 1960 r. Ogień olimpijski przebył łącznie ponad 15 milionów kilometrów. Był on transportowany m.in. na zabytkowym okręcie. Zapalił go Giancarlo Peris, biegacz przełajowy, historyk z wykształcenia. Wioska olimpijska zlokalizowana została w dzielnicy Campo Pariloi w pięknym otoczeniu przyrody. W szczytowym momencie pracowało w niej ponad 2800 pracowników i wolontariuszy. Zaplecze logistyczne igrzysk wspierało kilka firm światowych i włoskich. Wśród tych marek znalazły się m.in. Coca-Cola. Były to więc chyba pierwsze w historii igrzyska z tak wielkimi udziałami zachodnich, wielkich korporacji. Zadbano też o odpowiednie zróżnicowanie posiłków dla sportowców, zapewniając im w miarę możliwości dostęp do kuchni ich krajów.

Organizatorzy, biorąc pod uwagę problemy poprzednich miast-organizatorów, poczynając od Berlina a kończąc na Melbourne, zdecydowali się na dość radykalne reformy organizacyjne względem uczestników. Zakładano następujące działania: narzucenie limitu liczby uczestników, zwiększenie liczby kobiet, zmniejszenie liczby działaczy towarzyszących reprezentacjom, zlikwidowanie nagród w dyscyplinach zespołowych. Trzeba zaznaczyć, że większość z tych postulatów udało się osiągnąć.

Innym istotnym posunięciem organizatorów był m.in. podział budżetu na dwie części: sportową i administracyjną, czy też sprawa odpowiednich kwater dla działaczy i dziennikarzy. Jedną z ważniejszych kwestii dotyczących infrastruktury okazała się z kolei modernizacja rzymskich dróg i odpowiednie oświetlenie zabytkowych budynków nocą.

To nie są Igrzyska dla kobiet

Po raz pierwszy na igrzyskach wystąpiły Tunezja, Sudan, Maroko i San Marino. Największe reprezentacje wystawili Amerykanie, Australijczycy, ZSRR i oczywiście Włosi. Pomimo wspomnianej chęci zwiększenia liczby kobiet, na rzymskich zawodach wystąpiło ich stosunkowo niewiele – 611, wobec 5338 mężczyzn.

Na przekór temu, jedną z największych gwiazd zawodów okazała się dwudziestoletnia sprinterka amerykańska, Wilma Rudolph. Ta wybitna zawodniczka ustanowiła trzy rekordy świata: na 100 i 200 metrów a także w sztafecie 4 x 100 m. Co ciekawe, dwa lata po igrzyskach zakończyła karierę sportową.

Wybitne wyniki osiągano też w innych konkurencjach lekkoatletycznych – Niemiec Carl Kaufmann pobił rekord świata na dystansie 400 metrów (44,9 s.). Jednak chyba najbardziej spektakularnym wydarzeniem tych igrzysk był bieg złotego medalisty w maratonie, Etiopczyka Abebe Bikili. Biegł on bowiem boso. Maraton zaś, po raz pierwszy w historii, rozegrano poza stadionem, w zapadającym zmroku.

W pływaniu swoją dominację potwierdzili Australijczycy, zdobywając 5 złotych, 5 srebrnych i 3 brązowe medale. Turniej piłki nożnej wygrała z kolei Jugosławia, przed Danią i Węgrami. Podkreślić trzeba, że piłkarze grali nie tylko w Rzymie, ale też w Neapolu, Pescarze, Livorno, Florencji, L’ Aquili i Grosetto, i Leghorn. Tak duża liczba miast ułatwiła z pewnością identyfikację z igrzyskami reszcie włoskiego społeczeństwa.

W Rzymie swoje pierwsze medale zdobyły następujące kraje: Tajwan, Singapur, Irak, Zjednoczona Republika Arabska (państwo powstałe z połączenia Syrii i Egiptu) i Federacja Indii Zachodnich (Jamajka, Trynidad i Tobago, Barbados).

Rzymskie Igrzyska miały wiele plusów. Z pewnością cieniem na nich położyło się jednak wiele wpadek dopingowych, z przypadkiem kolarza Knud Enemark Jensena na czele. Duński kolarz zmarł na trasie w wyniku przedawkowania amfetaminy. Nie był on zresztą jedynym członkiem skandynawskiej ekipy kolarskiej, któremu podano środki dopingujące. W samym 1960 r. zanotowano bowiem kilkadziesiąt podobnych przypadków.

Worek medali dla Polaków

Polski Komitet Olimpijski wysłał do Rzymu 185 zawodników startujących w 17 konkurencjach. Zdobyli oni cztery złote, 6 srebrnych i 11 brązowych medali. Z pewnością jedną z przyczyn tak dobrych wyników było znaczące zwiększenie pomocy państwa dla niektórych dyscyplin sportowych w trakcie przygotowań do zawodów. Złote medale wywalczyli tym sposobem Zdzisław Krzyszkowiak na 300 m z przeszkodami, Józef Szmidt w Trójskoku, Ireneusz Paliński w podnoszeniu ciężarów i Kazimierz Paździor w boksie.

Polska potwierdziła swoją przynależność do światowej czołówki w dyscyplinach takich jak: lekkoatletyka (2 złote, 2 srebrne i 3 brązowe medale), boks (1 złoty, 3 srebrne i 3 brązowe medale) i podnoszenie ciężarów (złoty i brązowy medal). Ogółem nasi sportowcy zdobywali najwyższe laury w sześciu spośród 17 dyscyplin obecnych na zawodach olimpijskich. Pewnym rozczarowaniem mogły być występy oszczepnika, Janusza Sidły (8. miejsce) i dyskobola Edmunda Piątkowskiego (5. miejsce). Dodajmy, że Sidło rewelacyjnie spisał się eliminacjach, posyłając oszczep na 85,14 m, podczas gdy rekord świata wynosił wtedy 85,71 m. W sportach drużynowych reprezentowali nas hokeiści na trawie, kończąc rywalizację na 12. pozycji.

Polacy w klasyfikacji medalowej zajęli doskonałe 10. miejsce, przegrywając m.in. z Czechosłowacją, a w pokonanym polu zostawiając tak silne wówczas reprezentacje jak np. Wielka Brytania czy Francja. Co ciekawe, ówczesne medale olimpijskie przez 40 lat (od 1928 do 1968 r.) wykonane były według jednolitego wzoru zaprojektowanego przez toskańskiego artystę Giuseppe Casiliego.

Dodajmy do tego ważną rolę jaką odegrali na igrzyskach polscy sędziowie – tak np. w boksie przewodniczącym jury sędziowskiego był R. Lisowski, a w gronie 52 arbitrów było dwóch naszych rodaków.

„Arrivederci a Tokyo”

Igrzyska olimpijskie w Rzymie okazały się być sporym sukcesem organizacyjnym i sportowym. Jak zaznaczono w Oficjalnym Raporcie Komitetu Organizacyjnego, w trakcie imprezy doszło do wspaniałej integracji młodych ludzi z całego świata. Podczas ceremonii zamknięcia pojawiło się hasło tradycyjnie nawiązujące do następnych zmagań najlepszych sportowców świata - „Arrivederci a Tokyo”. Japońskie igrzyska miały być też pierwszymi z profesjonalnym, rozbudowanym przekazem telewizyjnym.

Szansę związaną z igrzyskami stolica Włoch wykorzystała znakomicie. Doskonałe połączenie historii z nowoczesnością i wspaniałe areny olimpijskie musiały wywrzeć duże wrażenie na sportowcach i turystach. Nowa sieć dróg i konieczność modernizacji niektórych urządzeń Rzymu z pewnością miały w przyszłości istotne znaczenie dla komfortu mieszkańców Wiecznego Miasta.

Bibliografia:

Opracowania:

1. Pasko A., Sport wyczynowy w polityce państwa 1944-1989, Warszawa 2012.

Strony internetowe:

1. The Games of the XVII Olympiad Rome 1960. The Official Report of the Organizing Committee, t. 1, Rzym 1960, http://library.la84.org/6oic/OfficialReports/1960/OR1960v1.pdf (dostęp 14 czerwca 2016 r.).
2. The Games of the XVII Olympiad Rome 1960. The Official Report of the Organizing Committee, t. 2, cz. 1, Rzym 1960, http://library.la84.org/6oic/OfficialReports/1960/OR1960v2pt1.pdf (dostęp 14 czerwca 2016 r.).
3. The Games of the XVII Olympiad Rome 1960. The Official Report of the Organizing Committee, t. 2, cz. 2, Rzym 1960,http://library.la84.org/6oic/OfficialReports/1960/OR1960v2pt2.pdf (dostęp 14 czerwca 2016 r.).
4. International Olympic Committee Vote History, http://www.aldaver.com/votes.html (dostęp 14 czerwca 2016 r.).
5. Maraniss D., Rome 1960. Olympic that change the world, London-Toronto-Sydney 2008.
6. www.olympic.org (dostęp 14 czerwca 2016 r.).
7. Wywiad z Davidem Maraniss’em na temat książki Rome 1960. Olympic that change the world: http://www.c-span.org/video/?205550-1/qa-david- (dostęp 14 czerwca 2016 r.).

^{Korekta: Malwina Lange}