„100 najważniejszych wydarzeń w polskiej piłce nożnej” – praca zbiorowa – recenzja

Selekcja i logiczne zestawienie ze sobą stu najważniejszych wydarzeń w jakże bogatej, ponad 120-letniej historii polskiego futbolu stanowi bez wątpienia pracę arcytrudną. Ambitnemu wyzwaniu sprostali dziennikarze „Przeglądu Sportowego”, spod których piór i klawiatur wyszła niedawno publikacja będąca atrakcyjnym urozmaiceniem sportowego rynku wydawniczego. Przeczytamy w niej o początkach i rozwoju piłki nożnej w Polsce, pamiętnych występach i sukcesach reprezentacji oraz rodzimych klubów, zawodników a nawet sędziów, ale również o kartach zdecydowanie mniej chlubnych – jak wielkie skandale i afery.

Pierwszym elementem, na który wypadałoby zwrócić uwagę przy ocenie książki „100 najważniejszych wydarzeń w polskiej piłce nożnej”, jest godna uznania staranność jej wydania. Od strony wizualnej prezentuje się ona nienagannie, wręcz wzorcowo – poczynając od okładki, przez układ graficzny poszczególnych rozdziałów, a kończąc na klarownym spisie treści. Autorzy oferują czytelnikowi mnogość różnorodnych i przeważnie dobrze dopasowanych ilustracji, wyróżnione kolorem brzoskwiniowym ramki z cytatami (w nich wycinki prasowe, wspomnienia osób związanych z futbolem), liczne tabele, wyniki i składy z ważniejszych meczów. Stanowią kapitalne uzupełnienie do opowieści o poszczególnych epizodach piłkarskich. Na początku każdego rozdziału znajdują się ponadto krótkie notki o wydarzeniach w Polsce i na świecie, które nastąpiły w opisywanym dniu lub miesiącu.

Opowieść ma swój początek w II połowie XIX w., kończy się zaś jesienią 2015 r. W części poświęconej przedwojennym losom futbolu zawarto m.in. informacje o pierwszych w historii: meczu na ziemiach polskich, klubach, mistrzostwach i Pucharze Polski, debiucie i początkach kadry narodowej (z premierowymi występami na IO i MŚ włącznie) czy założeniu PZPN i ligi. W dalszej kolejności mamy okazję prześledzić drogę rodzimego piłkarstwa do jego potęgi z lat 70. W centrum uwagi Przemysława Batora, Marcina Bratkowskiego, Marcina Dobosza, Łukasza Grabowskiego i Jakuba Radomskiego znajdują się historyczne mecze Górnika i Legii w europejskich pucharach (Puchar Europy, Puchar Zdobywców Pucharów) i przełomowe momenty reprezentacji pod wodzą „Trenera Tysiąclecia” – Kazimierza Górskiego. Świetnie ujęty został złoty okres 1972–1982, w którym Polacy odnosili nieosiągalne dziś sukcesy na igrzyskach olimpijskich i mundialach. Niemal połowę miejsca w całej książce redaktorzy poświęcili natomiast wydarzeniom po roku 1986 – przeczytamy tam m.in. o sukcesach polskich piłkarzy występujących poza granicami kraju, momentach chwały pierwszoligowców w rozgrywkach Ligi Mistrzów i Pucharu UEFA (Legia, Widzew, Wisła, Groclin, Lech), karierach wybitnych polskich sędziów, sukcesie kadry młodzieżowej na IO 1992, a także o kulisach występów reprezentacji w eliminacjach do mistrzostw świata i Europy oraz samych startów w najważniejszych imprezach lat 2002, 2006, 2008 i 2012. Narracja kończy się na awansie podopiecznych Adama Nawałki do Euro 20161.

Najważniejsze wydarzenia są znakomicie dobrane. Obok wydarzeń chwalebnych autorzy nie pomijają także wielkich porażek i blamaży, nie uciekają od trudnej problematyki, pisząc choćby o wydarzeniach na Okęciu, skandalu związanym z sezonem 1992/1993 czy aferach korupcyjnych. Być może warto byłoby również opisać – przynajmniej na dwóch stronach – narodziny ruchu kibicowskiego („ultras„, ”szalikowcy”) na początku lat 70. Zagadnienie to nie otrzymało osobnego miejsca.

Opisywana publikacja to nie tylko faktografia, ale i kompleksowe przedstawienie tła wydarzeń i otoczki towarzyszącej najważniejszym spotkaniom. Nie brakuje ciekawostek: zabawnych (jak paradoksy doby PRL i „smaczki„ z poszczególnych meczów), ale i niekiedy wzruszających (jak ta o Edwardzie Szymkowiaku, bramkarzu reprezentacji w zwycięskim starciu z ZSRR w 1957 r.). Kolejnym plusem recenzowanej książki jest to, że jej twórcy wydają się bezstronni i pozbawieni sympatii do określonych klubów czy zawodników, a ich komentarze są zazwyczaj trafne. Lektura przygotowanych przez nich tekstów to rzecz jak najbardziej przyjemna, momentami nawet ekscytująca. Pozycję pt. ”100 najważniejszych wydarzeń w polskiej piłce nożnej” czyta się tzw. jednym tchem.

Przejdźmy teraz do mankamentów. Opracowanie to nie posiada niestety bibliografii i indeksów, co może zawieść oczekiwania bardziej wymagającego czytelnika. Niesatysfakcjonującą ilość miejsca poświęcono czasom poprzedzającym II wojnę światową i rozgrywkom „konspiracyjnym„ (w sumie 40 stron). Zasadniczy zrąb źródłowy wykorzystany przez autorów stanowią fragmenty relacji z „Przeglądu Sportowego„, inne periodyki (jak chociażby tygodnik ”Piłka Nożna”) są na ogół pomijane. Jeśli chodzi o inny element – daty na marginesach – wydaje się, że lepszym rozwiązaniem byłoby umieszczanie terminów dotyczących wyłącznie tego, co w danym czasie działo się w piłce nożnej lub sporcie na świecie. Niektóre wydarzenia prezentują się tymczasem dosyć groteskowo: mamy m.in. informacje o pierwszej rocznicy wybrania Ericha Honeckera na przewodniczącego Rady Państwa NRD, demontażu drewnianej wieży radiowej Ismaning, 10. rocznicy powstania w południowoafrykańskim Soweto, objęciu funkcji premiera w Burundi przez kobietę czy katastrofie nieopodal bangladeskiej Dhaki.

Obok pojedynczych niedoskonałości natury edytorskiej, których na 320 stronach oczywiście nie dało się uniknąć (brak wcięć akapitowych; pomyłki na s. 18, 36, 68, 75, 102, 131, 177, 191, 216, 229, 260)2 , wspomnieć należy o zauważonych nielicznych – na szczęście naprawdę drobnych – błędach merytorycznych:

– s. 25: „Mecz prowadził Hugo Meisl (...), w latach 30. został twórcą rewelacyjnej austriackiej kadry, której nikt nie był w stanie pokonać„ – niedopowiedzenie; austriacki Wunderteam nie znalazł swojego pogromcy ”tylko” w okresie od kwietnia 1931 do grudnia 1932 r.

– s. 43: „Dogrywka była niestety popisem Leônidasa. Nazywany Czarną Perłą napastnik strzelił dwa gole„ – słynny Brazylijczyk, zmora polskiej defensywy z meczu MŚ 1938, miał przydomek „Czarny Diament„ („Diamente Negro”). ”Czarną Perłą” (i to z Mozambiku) zwano legendarnego reprezentanta Portugalii Eusébio.

– s. 76 – „(...) obserwował z trybun Stadionu Śląskiego w Chorzowie sam menedżer Czerwonych Diabłów, sir Matt Busby„ – wybitny trener Manchesteru United tytuł szlachecki (a więc i przedrostek ”sir”) z rąk Królowej otrzymał dopiero po finale PEMK 1967/1968, a więc kilka miesięcy po opisywanych wydarzeniach.

– passim: „Rosjanie” – zawodnicy ZSRR konsekwentnie są nazywani Rosjanami; błędnie. W kadrze Związku Radzieckiego grało wszak wielu Ukraińców (jak Ołeh Błochin, Ołeh Protasow, Anatolij Byszowiec czy Anatolij Demjanenko), Gruzinów (np. Murtaz Churcilawa), Ormian (Nikita Simonian), Białorusinów (Siergiej Alejnikow) i zawodników innych narodowości (Anatolij Baniszewski).

– s. 213: „Tomasz Zimoch (...) wykrzyczał jedno z najsłynniejszych zdań w historii polskiego komentarza radiowego: „Panie Turek, kończ pan ten mecz„ – bardzo często powielany błąd; podczas transmisji z meczu Brøndby Kopenhaga – Widzew Łódź słynny komentator wykrzykiwał nieco inne słowa: „Panie Ahmet, kończ pan!„; „Kończ, panie Ahmet Çakar!„; ”Panie Turek, niech pan tu kończy to spotkanie!!!” i ”Turku, kończ ten mecz!”.

W tym wypadku „minusy nie przesłaniają nam plusów”. Recenzowana książka to bardzo solidna i interesująca publikacja popularnonaukowa adresowana do szerokiego grona czytelników. Wydaje się, że każdy kibic futbolu odnajdzie w niej coś dla siebie. Autorzy podobnych zestawień za kilka- lub kilkanaście lat mogą czerpać niezgorszy przykład z P. Batora, M. Bratkowskiego, M. Dobosza, Ł. Grabowskiego i J. Radomskiego (oby też mogli dopisywać do ich historii same chlubne karty; związane np. z sukcesami na MME 2017 czy MŚ 2018).

Plus/Minus

Na plus:
+ przemyślana selekcja najważniejszych wydarzeń, odpowiednie usystematyzowanie
+ nie tylko faktografia; towarzyszące wydarzeniom tło i wiele cennych ciekawostek
+ lekki i porywający styl narracji
+ bezstronność autorów
+ imponujące wydanie, piękna szata graficzna
+ przystępna cena

Na minus
- brak bibliografii i indeksów
- nieliczne błędy natury edytorskiej, jeszcze rzadziej: merytoryczne

Tytuł: 100 najważniejszych wydarzeń w polskiej piłce nożnej
Autorzy: Przemysław Bator, Marcin Bratkowski, Marcin Dobosz, Łukasz Grabowski, Jakub Radomski Wydawca:
Wydawnictwo Publicat
ISBN: 978-83-245-2179-1
Rok wydania: 2016
Liczba stron: 320
Cena: 39,90 zł
Ocena recenzenta: 9/10

1. Premiera książki „100 najważniejszych wydarzeń...” miała miejsce w marcu 2016 r. Z oczywistych względów na jej kartach nie znalazły miejsca udane mistrzostwa Europy 2016 i awans Legii do Champions League. [↩]
2. Wychwycone błędy: s. 18 – „jeszcze niższego„ (powinno być: „jeszcze wyższego„), s. 36 – „pierwszego w dziejach walkowera„ (mylące; powinno być: „pierwszego w swoich dziejach walkowera”), s. 68 – „zwycięstwo to w dużej mierze było to zasługą” (powinno być: „zwycięstwo to w dużej mierze było zasługą”), s. 75 – „tureckiego Galatasaray” (powinno być: „tureckiego Galatasarayu”), s. 102 – „Poimo” (powinno być: „Pomimo”), s. 131 – Kuba powinna mieć 1 punkt w tabeli (jest: 0), s. 177 – „Haysel” (powinno być: „Heysel”), s. 191 – powtórzenie cytatu ze strony 190, s. 216 – „Gąsior” (powinno być: „Gęsior”), s. 229 – „Kryszyłowicz” (powinno być: „Kryszałowicz”), s. 260 – ”Guillet” (powinno być: ”Gillet). [↩]