Sprawa Jana Narożniaka

Karnawał „Solidarności„ obfitował w wiele sytuacji konfliktowych. Na szczęście, większość z nich kończyła się podjęciem rozmów na linii władze państwowo-partyjne – Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność„ oraz ustępstwami ze strony komisji rządowej. Negocjacje zawsze były poprzedzone kryzysem i strajkami nim spowodowanymi. Jedną z takich sytuacji była ”Sprawa Jana Narożniaka”.

Okólnik gen. Czubińskiego

Konflikt na linii kierownictwo partyjno-państwowe – świeżo zalegalizowany Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność„ rozgorzał w Regionie Mazowsze ”Solidarność”. Do siedziby władz regionu dostarczono tajny okólnik prokuratora generalnego gen. Lucjana Czubińskiego pt. Uwagi o dotychczasowych zasadach ścigania uczestników nielegalnej działalności antysocjalistycznej z dnia 30 października 1980 r. Dotyczył on zasad walki z grupami antysocjalistycznymi. Tekst dokumentu był tak skonstruowany, że akcje opozycji demokratycznej były uznawane za działalność przeciwko dominującemu ustrojowi. Okólnik do aktywności antysocjalistycznej zaliczał m. in. List otwarty z 1965 r. Jacka Kuronia i Karola Modzelewskiego, działania Komitetu Obrony Robotników, Komitetu Samoobrony Społecznej „KOR”, Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela, Ruchu Młodej Polski czy Konfederacji Polski Niepodległej. Ponadto dokument omawiał sprawę zatrzymań na 48 godzin, rekwirowania sprzętu poligraficznego oraz ujawniał działalność prokuratury i Biura Śledczego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych PRL przeciwko opozycji antysocjalistycznej1 .

Przeszukanie w siedzibie Regionu Mazowsze

W dniu 20 listopada 1980 r. do siedziby Regionu Mazowsze NSZZ „Solidarność” wkroczyli funkcjonariusze Służby Bezpieczeństwa oraz Milicji Obywatelskiej wraz z prokurator Wiesławą Bardonową w celu dokonania przeszukania. Funkcjonariusze Ministerstwa Spraw Wewnętrznych MSW znaleźli okólnik wydany przez prok. gen. Lucjana Czubińskiego, który był już powielany przez działaczy Związku. Następnego dnia został aresztowany pracownik powielarni i drukarz Niezależnej Oficyny Wydawniczej Jan Narożniak. Zatrzymano także Piotra Sapełę, który był podejrzewany o wykradzenie i dostarczenie Międzyzakładowemu Komitetowi Założycielskiemu w Warszawie dokumentu Prokuratury Generalnej PRL.

Słów kilka o Janie Narożniaku

Jan Narożniak był działaczem opozycji demokratycznej, współzałożycielem Niezależnej Oficyny Wydawniczej, organizatorem poligrafii Regionu Mazowsze NSZZ „Solidarność”. Z wykształcenia matematyk.

Region Mazowsze NSZZ „Solidarność” odpowiada

Działania prokuratury i funkcjonariuszy SB i MO doprowadziły do reakcji władz Regionu Mazowsze, które zapowiedziały podjęcie gotowości strajkowej w przypadku niezwolnienia aresztowanych, niewyjaśnienia treści okólnika gen. Lucjana Czubińskiego oraz jego roli w opracowywaniu działań przeciwko opozycji demokratycznej.

W dniu 24 listopada 1980 r. władze regionu, na czele ze Zbigniewem Bujakiem, przenieśli się do Zakładów Metalowych „Ursus„ i na godzinę 12:00 wyznaczono rozpoczęcie strajku. Wraz z przygotowywaniem się do strajku wysłano także delegację Regionu Mazowsze do siedziby Prokuratury Generalnej PRL, aby podjąć negocjacje. Jednak gen. Lucjan Czubiński odrzucił propozycję rozmów i przedstawiciele ”Solidarności” nie zostali wpuszczeni do budynku prokuratury. Delegację powiadomiono jedynie, że Janowi Narożnikowi postawiono zarzuty.

Złe potraktowanie przedstawicieli „Solidarności” spowodowało wydanie decyzji przez Region Mazowsze o rozpoczęciu strajku protestacyjnego. Opracowano też postulaty, w których domagano się uwolnienia uwięzionych, powołania komisji śledczej ws. wyjaśnienia podstaw do przeszukania i ujawnienia roli prokuratora generalnego gen. Lucjana Czubińskiego w całym wydarzeniu, przeprowadzenia śledztwa dotyczącego wydarzeń na Wybrzeżu w 1970 r. oraz w Radomiu i Ursusie w 1976 r.2 . Termin realizacji żądań przez kierownictwo partyjno-państwowe wyznaczono na dzień 27 listopada 1980 r. Dzień ten był także ostateczną datą podjęcia rozmów pomiędzy delegacją Związku a komisją rządową. Ponadto władze Regionu Mazowsze postawiły ultimatum. Jeżeli do wyznaczonego dnia nie stawią się w ZM „Ursus„ przedstawiciele rządu PRL, to w stan gotowości strajkowej postawiony zostanie cały region. Lista żądań została dostarczona wicepremierowi Mieczysławowi Jagielskiemu 25 listopada 1980 r. przez delegację mazowieckiej ”Solidarności”.

Reakcja władz PRL i komplikacje w Hucie Warszawa

Władze partyjno-państwowe uległy tylko przed jednym żądaniem Regionu Mazowsze NSZZ „Solidarność” i zwolniły Jana Narożniaka i Piotra Sapełę, po poręczeniu przez Stefana Bratkowskiego, prezesa Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich (SDP) i twórcy konserwatorium Doświadczenie i Przyszłość.

Władze Regionu Mazowsze nie dążyły do realizacji pozostałych punktów na liście żądań i zadecydowały o zakończeniu protestu. Jednak Huta Warszawa nie podporządkowała się decyzji władz regionu i kontynuowała strajk. Pracownicy zakładu odmówili powrotu do pracy oraz domagali się spełnienia pozostałych postulatów.

W dniu 27 listopada 1981 r. do Huty Warszawa przybyli członkowie Krajowej Komisji Porozumiewawczej NSZZ „Solidarność” wraz ze związkowymi doradcami, m. in. Lechem Wałęsą, Jackiem Kuroniem, Bronisławem Geremkiem, Tadeuszem Mazowieckim i Karolem Modzelewskim, aby doprowadzić do zakończenia akcji strajkowej. Po długich negocjacjach robotnicy Huty postanowili przerwać strajk.

Zapomniani uczestnicy - epilog

W 2006 r. w dodatku „Gazety Wyborczej„, „Duży Format„, ukazał się artykuł dotyczący sprawy Jana Narożniaka. Tekst wywołał duże poruszenie w środowisku kombatanckim ”Solidarności”. Redakcja czasopisma w następnym numerze dodatku umieściła sprostowanie. Część działaczy twierdziła, że Piotr Sapeła nie wyniósł okólnika Prokuratora Generalnego PRL i nie odegrał on żadnej roli, ale zrobili to inni przedstawiciele Związku. Wśród ich byli: Jerzy Siwiec, Krzysztof Łoziński, Adam Borowski i Jerzy Bogumił3 . Byli oni represjonowani za kradzież dokumentu. Adam Borowski otrzymał sześć lat więzienia, Jerzy Bogumił trzy lata, a Krzysztof Łoziński półtora roku.

Bibliografia:

1. Eisler J., Siedmiu wspaniałych, Warszawa 2014.
2. Formański W., Meandry legalizacji NSZZ „Solidarność”. Warszawa 1996.
3. Friszke A., Rewolucja Solidarności, Kraków 2014.
4. Holzer J., Polska 1980-1981. Czasy pierwszej Solidarności, Warszawa 1995.
5. Kania S., Zatrzymać konfrontację, Warszawa 1991.
6. Łoziński K., Narożniak i Sapeła nie ujawnili dokumentu Czubińskiego, . „Duży Format” 50/2006.
7. Modzelewski K., Zajeździmy kobyłę historii. Wyznania poobijanego jeźdźca, Warszawa 2013.
8. Osiecki J., Jaruzelski W., Generał, Warszawa 2014.
9. Paczkowski A., Droga do „mniejszego zła”. Strategia i taktyka obozu władzy; lipiec 1980-styczeń 1982, Kraków 2001.
10. Rakowski M. F., Dzienniki polityczne 1979-1981, Warszawa 2004.
11. Sowa A. L., Historia polityczna Polski 1944-1991, Kraków 2011.
12. Szczesiak E., Borusewicz. Jak runął mur, Warszawa 2005.
13. Wałęsa L., Droga do prawdy - autobiografia, Warszawa 2008.
14. Wałęsa L., Droga do wolności, Warszawa 1991.

^{Redakcja merytoryczna: Malwina Lange
Korekta: Karolina Gościniak}

1. A. Paczkowski, Droga do „mniejszego zła”. Strategia i taktyka obozu władzy; lipiec 1980-styczeń 1982, Kraków 2001, s. 99. [↩]
2. A. Friszke, Rewolucja Solidarności 1980-1981, Kraków 2014, s. 165-166 [↩]
3. K. Łoziński, Narożniak i Sapeła nie ujawnili dokumentu Czubińskiego, „Duży Format” 50/2006, s. 17. [↩]