„W salonie i w kuchni. Opowieść o kulturze materialnej pałaców i dworów polskich w XIX wieku” – E. Kowecka – recenzja

W salonie i w kuchni… to publikacja, którą czyta się jak najlepszą powieść. Jest to nie lada wyczyn, bowiem tematyka podjęta przez autorkę oscyluje wokół kultury materialnej, czyli historii użytkowanych przez ludzi pomieszczeń i przedmiotów.

W ostatnim czasie historycy coraz chętniej sięgają do pomijanych wcześniej zagadnień z dziedzin historii społecznej. Oprócz tajników gospodarki, strategii wielkich bitw, najważniejszych dla losów świata traktatów czy biografii mężów stanu, badaczy oraz czytelników zaczął interesować również „zwykły„ człowiek i jego ”przeciętne” życie. Dzięki tej zmianie, jak najbardziej słusznej, coraz chętniej publikowane są tytuły opowiadające o życiu codziennym, rodzinie, małżeństwie czy chociażby o dziejach choroby i brudu. W ten nurt doskonale wpisuje się recenzowana pozycja.

Elżbieta Kowecka skupiła się na odtworzeniu codzienności w pałacach magnackich i siedzibach zamożniejszego ziemiaństwa. Wrażenie robi ilość wykorzystanych źródeł, w tym pamiętników oraz listów, chociaż sama autorka zaznacza, że są one niewystarczające. Wynika to jednak z ilości zachowanych materiałów, a nie z pobieżnej kwerendy. Ważne jest również wykorzystane w podtytule publikacji słowo „opowieść”, bowiem praca ma charakter zbliżony gawędzie, a nie naukowemu opracowaniu. Działa to jednak na jej korzyść. Język nie nuży, zaś sama książka skierowana jest przez to do szerszego grona odbiorców. Osobę zainteresowaną XIX-wieczną historią społeczną autorka ujmie mnogością przykładów obrazujących życie codzienne, tych zaś, którzy sięgną po książkę z polecania lub przypadku, zatrzyma przy lekturze prostota narracji.

Na szczególną uwagę zasługuje sama struktura omawianego dzieła. Autorka, prócz klasycznego podziału na rozdziały, postanowiła prowadzić opowieść poprzez kolejne pomieszczenia przykładowego domu. Pamiętać należy, że opisana rzeczywistość jest pewnym ujednoliceniem, a „co dom to obyczaj”. Tę swoistą podróż rozpoczynamy więc od opisu domowników oraz ich codziennych czynności, a kończymy na informacjach związanych z rachunkami i utrzymaniem domu. Autorka w kolejnych rozdziałach nie pomija również opisu rozrywek, tych powszednich, jak i niecodziennych. Kolejno zwiedzamy salon i buduar. Następnie, uprzedzeni w porę, że gospodarze dbają jedynie o pomieszczenia reprezentacyjne, mamy okazję zapoznać się z wyglądem m.in. jadalni, palarni, sypialni i gabinetu pana domu. Każde pomieszczenie jest drobiazgowo opisywane. Nie pomija się więc jego wyposażenia i przeznaczenia, a narracja wypełniona jest wieloma tematycznymi anegdotkami. Za przykład może służyć rozdział poświęcony kuchni. Czy wiedzieliście, że pani z towarzystwa nie wypadało gotować zupy? Albo że w dobrym tonie było podawanie na uczcie potrawy-zagadki, np. w postaci wciśniętego w butelkę całego kapłona? Lektura jest również pełna ówczesnych rad skierowanych do gospodyń, w tym zawiera się moja ulubiona, mówiąca, że nie należy ufać ludziom, którzy mało jedzą, bowiem wstrzemięźliwość jest wysoce nietowarzyska.

Kolejne wznowienie pracy Elżbiety Koweckiej wyróżnia się na tle innych pozycji tego typu wspaniałą szatą graficzną. Odświeżona, kolorowa okładka to jedynie zapowiedź tego, co czeka nas w środku. Każdy rozdział ilustrowany jest tematyczną ryciną, zaś sama treść wzbogacona o 244 rysunki zabytków kultury materialnej wykorzystywanych w XIX-wiecznych domostwach. Jedynym minusem jest umieszczenie wszystkich przypisów na końcu książki, co chwilami utrudnia czytanie.

W salonie i w kuchni… przenosi czytelnika w świat XIX-wiecznych dworków, a jednocześnie przypomina mu zapomniane w większości zwyczaje i obrzędy. To idealna pozycja dla każdego, kto chciałby, chociaż na chwilę, przenieść się w czasy, w których tradycja i etykieta były wartościami nadrzędnymi. Wytworzony przez autorkę klimat podkreślił wydawca poprzez rezygnację z czysto-białych stron i utrzymanej w brązach kolorystyce wyróżnień. Idealnie pasuje to do poruszanej przez Kowecką tematyki – odrobinę zakurzonej, ale wciąż wywołującej nostalgię za przeszłością.

Plus/minus:

Na plus:

+ prosty, przystępny język

+ mnogość źródeł i anegdot

+ bogata baza rycin

+ wspaniała szata graficzna

Na minus:

- umieszczenie przypisów na końcu książki

Tytuł: W salonie i w kuchni. Opowieść o kulturze materialnej pałaców i dworów polskich w XIX wieku

Autor: Elżbieta Kowecka

Wydawca: Zysk i S-ka

Rok wydania: 2016

ISBN: 978-83-7785-944-5

Liczba stron: 304 + 52 (wkładka)

Okładka: twarda

Cena: 49 zł

Ocena recenzenta: 10/10

^{REDAKCJA MERYTORYCZNA: Adrianna Szczepaniak}