„Czerwona zaraza. Jak naprawdę wyglądało wyzwolenie Polski?” – D. Kaliński – recenzja

Dosadny tytuł. Mocne słowa. Gwałty, grabieże i akty przemocy. Ciemna strona lat 1944 – 1945. Czy rzeczywiście wyzwolenie? Czy prawdziwe? Obok Czerwonej zarazy nie sposób przejść obojętnie.

Autorem książki jest Dariusz Kaliński, „specjalista„ od II wojny światowej i historii wojsk specjalnych. Od 2014 r. również stały publicysta portalu ”ciekawostkihistoryczne.pl”, który za swój cel powziął pokazanie czytelnikom, jak naprawdę wyglądało wyzwolenie Polski. Część tytułu jest fragmentem wiersza Józefa Szczepańskiego pt. Czerwona zaraza z 1944 r. Trudno uznać, żeby pytanie zadane w tytule recenzowanej pozycji było właściwe. Wskazywałoby na to, że w książce są umieszczone nowe, wcześniej niepublikowane fakty i informacje, a tak do końca nie jest. Publikacja ma na celu grać na uczuciach odbiorcy.

Czerwona zaraza. Jak naprawdę wyglądało wyzwolenie Polski? to temat historycznie „ciężki„. Problem propagandy i stacjonowania Północnej Grupy Wojsk radzieckich na terenie Polski jest tak naprawdę badany dopiero od lat 90. XX w., czyli zmian systemowych w Europie Środkowo-Wschodniej i wycofania się ww. armii z państwa polskiego. Otwarcie części archiwów oraz praktyczny brak cenzury spowodowały wręcz wysyp publikacji na tematy wcześniej uważane za tabu. Należy wspomnieć tutaj o takich pozycjach jak dr Joanny Hytrek-Hryciuk „Rosjanie nadchodzą!” Ludność niemiecka a żołnierze Armii Radzieckiej (Czerwonej) na Dolnym Śląsku w latach 1945–1948¹ czy Stanisława Jankowiaka². Niestety na próżno ich szukać w bibliografii. Książka, przez wzgląd na umieszczenie: przypisów (mało odnośników!), bibliografii i indeksu, pretenduje do bycia naukową, jednak jest mocno publicystyczna. Emocjonalność, niedelikatność, suchość i zmęczenie, a także kolokwialny, zbyt prosty, a czasami wręcz nietaktowny i prowincjonalny język – tak można scharakteryzować styl sporządzenia Czerwonej zarazy.

Plusem są zawarte wspomnienia, niestety minusem jest brak stosownej analizy. Obok relacji w książce prezentowane są opowieści z drugiej ręki, przytaczane przez internautów. Dyskusja na temat wykorzystania oral history jest wciąż żywa, ale jaką wartość mają te historie? Często zasłyszane od krewnych bezpośrednich świadków, niezweryfikowane, przepisane bez komentarza czy kontaktu z ich autorami? Pozwolę sobie tego nie skomentować.

Uwagi co do treści książki są liczne. Po przeczytaniu tej publikacji mam wrażenie, że autor nie zapoznał się dobrze z literaturą przedmiotu i bazował na: pogłoskach, zasłyszanych informacjach czy newsach. Nie konfrontował umieszczanych informacji z innymi pozycjami, a tym bardziej ze źródłami. Jak można napisać: „Do absurdalnej sytuacji doszło we Wrocławiu, gdzie Sowieci oparli swoją administrację na lokalnych urzędnikach niemieckich. Niemiecki burmistrz nakazał rozwiesić w mieście plakaty, które wzywały wszystkich Żydów, pół-Żydów i Polaków do zgłaszania się w urzędach celem przydziału pracy!. Dopiero przybycie polskiego burmistrza Bolesława Drobnera, który, kolokwialnie mówiąc, »obił pysk« aroganckiemu Niemcowi i kazał go aresztować, położyło kres niemieckiemu »samorządowi«”³?. Wielokrotnie D. Kaliński używa kolokwializmów i wykazuje brak podstawowej wiedzy dotyczącej przejmowania władzy na Ziemiach Zachodnich i Północnych. Polecałabym autorowi zajrzeć do licznych publikacji Marka Ordyłowskiego, Joanny Nowosielskiej-Sobel i Grzegorza Straucholda.

Pomimo krótkiego podrozdziału z neutralnymi i pozytywnymi opowieściami dot. Armii Czerwonej, książkę uważam za jednostronną. D. Kaliński próbował przygotować czytelnika, stopniowo podając relacje świadków – najpierw osób, które witały entuzjastycznie wojska sowieckie, potem neutralne, a końcowa cześć jest najobszerniejsza i dotyczy negatywnych wspomnień. Na całość składa się kilkadziesiąt zindywidualizowanych historii zwykłych ludzi. Prawdą są: strach, grabieże, gwałty, wywożenie majątków, demontaż fabryk. Brutalność i prostactwo niejednokrotnie towarzyszyły Krasnej Armii. Jednak moim zdaniem niedopuszczalne jest pisanie o ziemiach przyłączonych i majątku pozostawionym na nich jako polskim czy o Niemcach wysiedlonych, że się „panoszyli”. Brakuje informacji o tym, że inżynierom i specjalistom niemieckim nakazywano zostawać na tych ziemiach, bo nie było innych osób do obsługi np. wodociągów czy elektrowni. Zabrakło informacji wyjaśniających, dlaczego niektórzy pozytywnie relacjonowali działania Armii Czerwonej. Publikacja cierpi także na brak krytyki historycznej źródeł. Niektóre relacje były sporządzone już w czasach trwania PRL, co samo w sobie powinno zastanowić autora nad ich treścią. Brak precyzyjnych informacji o miejscach, gdzie miało dochodzić do aktów przemocy i powiązanych z nimi stacjonujących oddziałów Armii Czerwonej. Wszyscy i wszystko zostało wrzucone do jednego worka.

Plus minus:

Na plus:

+ wspomnienia i cytaty

+ dobry format czcionki, sprzyjający czytaniu

Na minus:

- brak rzetelnej analizy i krytyki historycznej

- brak podstawowych informacji historycznych od autora

- brak charakterystyki wojsk Armii Czerwonej wkraczających na tereny polskie

- brak podstawowych informacji dotyczących Armii Czerwonej/Radzieckiej

- książka „pop-historyczna”

- mająca szokować

- informacje zaczerpnięte z forów internetowych

- język

- jednostronność i emocjonalność

Tytuł: Czerwona zaraza. Jak naprawdę wyglądało wyzwolenie Polski?

Autor: Dariusz Kaliński

Wydawca: Seria Wydawnicza Ciekawostki Historyczne.pl

Rok wydania: 2017

ISBN: 978-83-240-4194-7

Liczba stron: 300

Okładka: twarda

Cena: 39,90 zł

Ocena recenzenta: 3/10

^{Korekta merytoryczna: Marcin Tunak}

^{Korekta: Klaudia Orłowska}