Śmierć i pogrzeb Władysława Łokietka. Pierwszy król pochowany na Wawelu |
Władysław Łokietek był pierwszym władcą, która został koronowany na Wawelu. Tam też ‚jako pierwszy polski król, spoczął na wieki. Przed swoim odejściem pozostawił Kazimierzowi testament, który ten wypełnił.
Ostatnia wyprawa Łokietka
Sędziwy, bo mający już przeszło 70 lat władca do końca swoich dni toczył zapoczątkowaną w 1327 r. wojnę z zakonem krzyżackim. Jednakże jej przebieg latem 1332 r. doprowadził strony konfliktu do rokowań, których efektem było zawarcie rozejmu mającego trwać do maja roku następnego.
Władysław Łokietek
W ten sposób zabezpieczywszy się Łokietek, ruszył do Wielkopolski na - jak się okaże - swoją ostatnią wyprawę. Siły jakimi dysponował wykorzystał do rozrachunku z książętami głogowskimi, którzy w toczonej wojnie wspierali zakon. Przy dużym udziale królewskiego syna, Kazimierza, Polacy zdobyli Kościan, wcześniej niszcząc 50 grodów. Jeśliby przyjąć relację Długosza za autentyczną, to powracających z wyprawy Władysława i Kazimierza witały procesje wszystkich kościołów, klasztorów i stanów.
Choroba i śmierć króla
Wkrótce po tym triumfie Łokietek nagle zachorował. Choroba jednak nie zmogła monarchy od razu, król żywota dopełnił w marcu 1333 r. Przyjmuje się, że powodem jego śmierci był wylew, o czym świadczą przytaczane przez historyków relacje o paraliżu i trudnościach z mową króla.
Jednak zanim Władysław umarł, miał prosić najwyższych dostojników, by polecili panom Królestwa jego syna Kazimierza, na następcę tronu. Jednocześnie prosił ich o otoczenie królewicza opieką. Z kolei Kazimierzowi powierzył troskę o obecnych dostojników. Jan Długosz nawet w swoim Roczniku przytoczył kwestie jakie wówczas miały być wypowiedziane. Oczywistym jest, że nawet jeśli do takiej rozmowy króla z możnymi doszło, to kronikarze nie odtworzyliby jej z takimi szczegółami.
Testament Łokietka
Nie mniej prof. Jerzy Wyrozumski zwraca uwagę na dokument Kazimierza Wielkiego z 1344 r., w którym król podkreślił, iż „godzi się królowi wykonywać poruczenia i zalecenia jego przodków, aby i on mógł pozostawić swoim sukcesorom troskę o działanie zgodne z jego przedsięwzięciami i przykładem.” Dalej Wyrozumski powołując się na ten dokument relacjonuje czytelnikowi, iż Kazimierz zawarł w nim informacje o testamencie złożonego chorobą ojca oraz wymienia jego punkty. Wśród nich znalazły się w szczególności te, dotyczące ziemi kujawskiej i miasta Brześć. Gdy te powrócą do polskich granic, wówczas następca Łokietka miał bez sprzeciwów, konkretnym osobom, zwrócić wymienione posiadłości na Kujawach. Gdy w 1343 r. Kujawy powróciły do Korony, Kazimierz spełnił ostatnią wolę ojca. Królewski syn obejmując tron korzystał także z doradców ojca, a Ci jako prawdziwi mężowie stanu odpłacili mu wzorową służbą dla Korony.
Kazimierz Wielki
Powyższe pozwala nam sądzić, że Łokietek pozostawił skonkretyzowany testament Kazimierzowi. Nigdy nie dowiemy się, czy Władysław wytyczne przekazywał na łożu śmierci i w obecności dostojników, czy też odbyło się to w innych okolicznościach. Pewne jest jednak, że Łokietek przygotowywał syna do roli króla. Nadał mu namiestnictwo nad Wielkopolską, wysłał go z misją dyplomatyczną na Węgry, czy zabierał na wyprawy wojenne. Kwestia następstwa była raczej pewna, zgodnie z ówczesnym zwyczajem. Najstarszy syn Łokietka miał „zagwarantowaną” koronę.
Katedra na Wawelu widziana z Baszty Sandomierskiej / fot. Wojtek Duch
Pierwszy królewski pochówek na Wawelu
Nie jest znana dokładna data pogrzebu Władysława ani opis jego przebiegu. Tak naprawdę zwyczaj pogrzebowy wykształcił się po śmierci Kazimierza Wielkiego, gdy Ludwik Węgierski wyprawił mu spektakularny pochówek. Można jednak sądzić, że pogrzeb odbył się przed kwietniową koronacją Kazimierza. Najpewniej miał miejsce kilka dni po zgonie Władysława i odbył się w Katedrze na Wawelu, gdzie spoczęły szczątki króla. Są jednak historycy, tacy jak Edmund Długopolski, którzy twierdzą, że pochówek nastąpił dopiero po koronacji Kazimierza.
Nagrobek Władysława Łokietka na rysunku Michała Stachowicza / fot. Poznaniak, CC-BY-SA 3.0
Jak podaje Janko z Czarnkowa „króla pochowano po lewej stronie chóru naprzeciw ołtarza wielkiego”. Ciało Władysława umieszczono pod posadzką, a kamienny nagrobek w stylu gotyckim z fundacji Kazimierza, powstał w kilka lat po zgonie Władysława, najprawdopodobniej w latach 1341-1346. Usytuowanie nagrobka nie było przypadkowe. Wybrane miejsce pozwalała na jego widoczność zarówno dla modlących się kanoników, jak i dla wiernych. Tam też szczątki pierwszego koronowanego i pochowanego na Wawelu władcy spoczywają do dziś.
Bibliografia:
- Jana Długosza Roczniki czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego, ks. 9, oprac. D. Turkowska i M. Kowalczyk, Warszawa 2009.
- Kronika Jana z Czarnkowa, Kraków 2016.
- Dąbrowski J., Kazimierz Wielki: twórca Korony Królestwa Polskiego, Wrocław 1964.
- Długopolski E., Władysław Łokietek na tle swoich czasów, Wrocław 1951.
- Wyrozumski J., Kazimierz Wielki, Wrocław 2004.
- Nagrobek Władysława Łokietka http://www.wirtualnakatedra.pl/katedra-krolow/nagrobek-wladyslawa-lokietka/, dostęp 31 grudnia 2017 r.
Te artykuły również mogą Cię zainteresować:
Znajdujące się w portalu artykuły nie zawsze prezentują opinie zgodne ze stanowiskiem całej redakcji. Zachęcamy do dyskusji nad treścią przeczytanych artykułów, by to zrobić wystarczy podać swój nick i wysłać komentarz. O naszych artykułach możesz także porozmawiać na naszym forum. Możesz także napisać własny artykuł i wysłać go na adres naszej redakcji.
Paweł Jasienica („Polska sugeruje, że pogrzeb Łokietka był 50 dni po jego śmierci, co wydaje się prawdopodobne wobec zwyczajów związanych z obchodzeniem Wielkanocy.
Wątpliwe by, aż tyle czekano z pochówkiem. Raczej pochowano szybko Łokietka by mógł koronować się nowy król. Ponadto co robić z ciałem przez 50 dni?
Skąd się biorą takie fakty???