Mała epoka lodowcowa doprowadziła do upadku Rzeczpospolitej Obojga Narodów? Ciekawy spór badaczy

Czy mała epoka lodowcowa, która zapanowała nad klimatem Starego Kontynentu w XVII i XVIII wieku, doprowadziła do katastrofy gospodarczej Rzeczpospolitej Obojga Narodów? Najnowsze badania międzynarodowego zespołu naukowców, opublikowane na łamach prestiżowego Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS) – czasopisma amerykańskiej National Academy of Sciences – przeczą tej tezie.

Zamarznięta Tamiza, Thomas Wyke

Zdaniem wybitnego historyka XVII wieku, Geoffreya Parkera, Rzeczpospolita Obojga Narodów stanowi przykład państwa, które bardzo silnie odczuło skutki niezwykle długich i mroźnych zim okresu nowożytnego.

Najnowsze wyniki badań międzynarodowego zespołu, w którym znaleźli się również polscy badacze, przeczą jednak tezie, jakoby to tzw. mała epoka lodowcowa była kluczowym powodem katastrofy gospodarczej na ziemiach dawnej Rzeczpospolitej.

Złoty wiek Rzeczpospolitej

W połowie XVII w., kiedy to w Rzeczpospolitej zaczynają wybuchać wojny, już od około stu lat kraj powinien odczuwać skutki małej epoki lodowcowej - a tymczasem jest to złoty okres historii Polski – wyjaśnił dr Piotr Guzowski z Uniwersytetu w Białymstoku, będący jednym ze współautorów tekstu opublikowanego na łamach PNAS.

Gospodarka rozwijała się wówczas świetnie, eksportowaliśmy coraz więcej zboża, rosła liczba ludności. Nawet, jeśli negatywna zmiana klimatu występowała – to do połowy XVII w. w gospodarce nie ma po niej śladu, ludzie się po prostu do niej dostosowali – dodaje Guzowski.

Zdaniem badacza, zapaść gospodarcza i społeczna Rzeczpospolitej, a także utracenie przez nią „odporności” na panujące warunki klimatyczne, nastąpiły dopiero w wyniku potopu szwedzkiego oraz wojny z Rosją z lat 1654-1667.

Historia z klimatycznego punktu widzenia

Wpływ klimatu na gospodarczą kondycje Rzeczpospolitej Obojga Narodów zbadany został przez międzynarodową grupę naukowców, wśród których znalazło się dwóch Polaków – dr Piotr Guzowski oraz dr Adam Izdebski z Uniwersytetu Jagiellońskiego. Badania te stanowiły część szerszego projektu, który zainicjowany został przez toczącą się na świecie dyskusję poświęconą zmianą klimatycznym.

Dyskusja ta zrodziła wiele teorii co do roli zmian klimatycznych w przełomowych momentach historii. Jak tłumaczy Guzowski, w ostatniej dekadzie powstało wiele koncepcji wskazujących na klimat, jako główny powód upadku Imperium Rzymskiego czy rozpoczęcia wędrówek ludów. – W literaturze historycznej ostatnich lat, pod wpływem m.in. dyskusji o ociepleniu klimatu, zaczęto zwracać większą uwagę na to, w jaki sposób zmiany klimatu mogły wpływać na różne koncepcje historyczne – tłumaczy Guzowski.

Nowe podejście badawcze

Jak zaznacza Guzowski, tego rodzaju badania wymagały od zespołu badawczego zupełnie nowego podejścia w analizowaniu przeszłości. – Przy takiej tematyce historyk nie może polegać tylko na źródłach historycznych, które są często niepełne lub niedopasowane do naszych potrzeb.

W projekcie, poza historykami, wzięli więc udział także specjaliści z dziedzin nauk przyrodniczych. Ich wiedza i umiejętności pozwoliły na zbadania nie tylko źródeł pisanych, ale także materiałów przyrodniczych pochodzących z tamtego okresu.

„Polska i Litwa” E. Adelbauer, Johan Doppelmajero, Jan Homann i Szymon Starowolski, Norymberga 1739

^{Źródło: Serwis Nauka w Polsce - www.naukawpolsce.pap.pl}