„Oskarżam Auschwitz. Opowieści rodzinne” – M. Grynberg – recenzja

II wojna światowa to jeden z tych tematów na książkę, które zdają się nie mieć końca. Mikołaj Grynberg w Oskarżam Auschwitz zdecydował się na serię nieoczywistych wywiadów – przeprowadził rozmowy z dziećmi żydowskich rodziców, którzy ocaleli z Holokaustu. Chociaż wszyscy bohaterowie są do siebie podobni, ich historie bardzo się różnią.

Lekturę książki powinno się zacząć od krótkiego wstępu autora. Ważny jest szczególnie pierwszy akapit: „Bohaterów mojej książki łączy to, że wychowani zostali tak jak ja, przez ocalałych z Holokaustu. Łączy nas też to, że jesteśmy Żydami i to, że mieliśmy nie istnieć, bo już naszych rodziców miało nie być”. Te dwa zdania pozwolą lepiej zrozumieć kilka kwestii, w tym: dlaczego respondenci zaufali autorowi, a także dlaczego wydaje się, że pisarz ma naturalną umiejętność w prowadzeniu tych trudnych rozmów. Grynberg jako dziecko ocalałych doskonale wie, przez co musieli przechodzić jego bohaterowie. Takiego stopnia zrozumienia z rozmówcami nie dałyby mu żadne książki.

W 24 wywiadach zawarta jest historia ludzi, na których życie bardzo duży wpływ miał Holokaust, nawet jeśli nigdy nie musieli się ukrywać ani uciekać przed nazistami. Same wywiady mogą niejednokrotnie zaskoczyć czytelnika. Wśród rozmówców są osoby, które niechętnie mówią o swoich rodzinach, ale znajdują się również takie o diametralnie innym podejściu. Książkę kończy bardzo tajemniczy wywiad, który z pewnością zmusił do refleksji autora i zapewne zachęci do nich także czytelników.

Ci, którzy oczekują suchych rozmów zgodnych z kanonami, gdzie Grynberg zadaje pytania, a rozmówcy grzecznie odpowiadają, już teraz mogą się przygotować na odejście od tego schematu. Autor wychodzi poza konwencję. Jest stosunkowo sporo dyskusji, które zaczynają się od słów dzieci ocalałych. Grynberg stara się, by każdy wywiad nie tylko przekazywał wiedzę, ale także pokazywał osobowość mówiącego. Nie brakuje sytuacji, w których następuje zamiana ról, a także wywiadu, który musiał zostać wcześniej zakończony.

Przed sięgnięciem po Oskarżam Auschwitz warto się zastanowić nad tym, czy na pewno pragnie się poznać tragiczne historie wojenne i powojenne ocalałych Żydów. Lektura ma w sobie duży ładunek emocjonalny i może być bardzo wymagająca pod tym względem dla wszystkich, których cechuje nadmierna empatia. Emocje w czasie lektury są tym większe, że chociaż autor rozmawia z osobami dorosłymi, to opowiadają one m.in. o swoim dzieciństwie.

Oskarżam Auschwitz to kolejna książka Mikołaja Grynberga, która dotyka trudnego tematu sytuacji Żydów w czasie II wojny światowej. Wywiady, które autor przeprowadził z bohaterami, zmuszają do refleksji nie tylko na temat Holokaustu, ale także szeroko rozumianej pamięci. Choćby z tego powodu warto sięgnąć po tę książkę.

Plus minus:

Na plus:

+ różnorodność historii

+ ładunek emocjonalny

+ momentami niecodzienna konwencja wywiadów

+ zrozumienie autora

Na minus:

- brak

Tytuł: Oskarżam Auschwitz. Opowieści rodzinne

Autor: Mikołaj Grynberg

Wydawca: Wydawnictwo Czarne

Rok wydania: 2018

ISBN: 978-83-8049-657-6

Liczba stron: 296

Okładka: twarda

Cena: 39,90 zł

Ocena recenzenta: 8,5/10

^{Redakcja merytoryczna: Adrianna Szczepaniak}

^{Korekta: Agata Polte}