Zamek w Lanckoronie. Twierdza konfederatów barskich

Zamek w Lanckoronie powstał za panowania Kazimierza Wielkiego. Później zdobywał go Stefan Batory, gdy ten został odebrany prawowitej właścicielce. Na zamku rządził także Mikołaj Zebrzydowski, późniejszy rokoszan. Wreszcie to w tej warowni swoją twierdzę mieli konfederaci barscy.

Lanckorona

Fragment drewnianej zabudowy Lanckorony / fot. Wojtek Duch

Lanckorona to niewielka gmina położona na południe od Krakowa, od Myślenic dzieli ją 15 km. Słynie z zachowania drewnianej zabudowy datowanej na drugą połowię XIX w. Nad centrum wsi stoi Góra Lanckorońska, na której szczycie znajdują się ruiny średniowiecznej twierdzy. By dostać się do warowni najlepiej zostawić auto blisko rynku, a następnie udać się na kilkunastominutowy marsz pod górę. W Lanckoronie warto również rozglądnąć się za rękodziełem oraz wyrobami z ceramiki, które cieszą się sporym uznaniem.

Początki zamku

Ruiny Zamku w Lanckoronie, widać ruiny dwóch wież oraz fragment muru / fot. Wojtek Duch

Powstanie zamku przypada na okres panowania Kazimierza Wielkiego. Powstał przed 1361 r., gdy w dokumentach pojawia się nazwisko jego burgrabiego - Orzeszko. Następnie wiemy, że zamek przebywał w rodzinie z herbem Zadora, która w XV w. przybrała nazwisko Lanckorońskich.

Wojsk Stefana Batorego wyprawa na twierdzę

Ruiny Zamku w Lanckoronie / fot. Wojtek Duch

W 1560 r. zamek był we władaniu wdowy po kasztelanie czerskim, Zygmuncie Wolskim. Twierdza w roku 1574 r. została jej odebrana zbrojnie przez wojewodę sieradzkiego, Albrechta Łaskiego. Ten z zamku uczynił sobie bazę wypadową i łupił okolicę. Dowiedziawszy się o tym Stefan Batory na zamek wysłał oddziały królewskie, by te zamek zdobyły. Warownia została obsadzona przez wojska zaciężne, bronili jej Niemcy i Wołosi. Do zamku strzelano przez kilka dni, aż w murach powstały wyłomy. Wówczas sługa Łaskiego, Zachariasz Górecki, poddał twierdzę, wcześniej nie doczekawszy się obiecanych posiłków. Król rozgniewany zuchwałością Łaskiego chciał dla przykładu zniszczyć warownię. Jednak ostatecznie zwrócił ją wdowie. Po śmierci wdowy zamek otrzymał zasłużony węgierski dowódca, Kasper Bekiesz.

Mikołaj Zebrzydowski na zamku

Ruiny Zamku w Lanckoronie, fragment fundamentów jednej z wież / fot. Wojtek Duch

Starostą lanckorońskim w roku 1590 został Mikołaj Zebrzydowski. Ten sam, który w 1606 r. doprowadził do rokoszu przeciwko Zygmuntowi III Wazie. Bunt zakończył się porażką rokoszan w bitwie pod Guzowem w roku 1607. Zebrzydowski ukorzył się jednak przed królem i senatem, dzięki czemu nie stracił głowy. Zasłynął także ufundowaniem budowy klasztoru i zespołu kaplic Dróg Męki Pańskiej w Kalwarii Zebrzydowskiej. Zespół sanktuarium został w 1999  r.wpisany na listę światowego dziedzictwa kulturalnego i przyrodniczego UNESCO.

Podczas potopu szwedzkiego zamek został im poddany, przez co prawdopodobnie uniknął wówczas zniszczenia. Póżniej na zamku panowały rodziny Czartoryskich oraz Wielopolskich.

Konfederaci barscy na zamku

Ruiny Zamku w Lanckoronie / fot. Wojtek Duch

W 1768 r. warownia została opanowana przez konfederatów barskich, którzy dodatkowo ufortyfikowali go poprzez budowę ziemnego fortu. W 1769 r., jeden z konfederatów, późniejszy bohater narodowy Stanów Zjednoczonych, Kazimierz Pułaski, pokonał wojska rosyjskie w bitwie pod Lanckoroną. Kres konfederatom przyniósł rok 1772, gdy twierdzę zaczęły oblegać oddziały austriackie.

Ruiny zamku

Ruiny Zamku w Lanckoronie / fot. Wojtek Duch

W okresie rozbiorów władze austriackie uczyniły z zamku więzienie. Po jego przeniesieniu do Wadowic, twierdza została wysadzona. Następnie ruiny stopniowo rozbierano wykorzystując jako budulec. Do dziś zachowały się jedynie fundamenty dwóch wież oraz fragment muru obronnego od strony Lanckorony.

Bibliografia:

1. Guerquin B., Zamki w Polsce, Warszawa 1974.
2. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom V, red. B. Chlebowskie, W. Walewski, Warszawa 1888.