„Igrzyska życia i śmierci” – A. Cubała – recenzja

Polscy sportowcy gremialnie włączyli się w walkę o wolność Polski w czasie II wojny światowej, częstokroć płacąc za pracę konspiracyjną najwyższą cenę życia. Każdy zna historię Janusza Kusocińskiego czy Heleny Marusarzówny. Autorka książki Igrzyska życia i śmierci zajęła się interesującym tematem udziału sportowców w Powstaniu Warszawskim.

Agnieszka Cubała to pasjonatka historii Powstania Warszawskiego, absolwentka Szkoły Głównej Handlowej i marketingowiec. Pracowała w Muzeum Powstania Warszawskiego, opracowywała hasła do Wielkiej Ilustrowanej Encyklopedii Powstania Warszawskiego i była konsultantką historyczną dwóch rozdziałów książki Normana Davisa Powstanie’44. Oprócz recenzowanej pracy jest autorką wydanych wcześniej książek: Ku wolności… Międzynarodowe, polityczne i psychologiczno-socjologiczne aspekty Powstania Warszawskiego (2003), Sten pod pachą, bimber w szklance, dziewczyna i… Warszawa. Życie codzienne powstańczej Warszawy (2015), Skazani na zagładę? 15 sierpnia 1944. Sen o wolności a dramatyczne realia (2016).

W swojej najnowszej pracy po długim wstępie i wprowadzeniu do tematu (rozdział Sport w okupowanej Warszawie), autorka przedstawiła 34 biogramy sportowców – uczestników Powstania Warszawskiego. Przy czym zwiększyła bazę bohaterów swojej pracy również o osoby cywilne pozostające w mieście (także na Pradze) podczas sierpniowych i wrześniowych walk. Jest to w pewnym sensie zrozumiałe, ponieważ automatycznie rozszerza potencjalną bazę sportowców – bohaterów książki. Ale równocześnie autorka z przyczyn dla mnie niezrozumiałych wyklucza z tej grupy uczestników powstania, chociażby z Puszczy Kampinoskiej (Grupa „Kampinos„ należała organizacyjnie do Grupy „Północ„, a po reorganizacji jako 13 pp była częścią składową 8 DP AK), uznając za uczestnika Powstania ”osobę, która pomiędzy 1 sierpnia a 3 października 1944 r. przebywała na terenie lewo- i/lub prawobrzeżnej Warszawy (jako powstaniec lub ludność cywilna)”1. Nie wiem, czy w składzie Grupy „Kampinos” byli jacyś sportowcy, ale partyzanci tego zgrupowania z pewnością walczyli w Powstaniu i byli uczestnikami tej wielkiej batalii o Warszawę. Autorka nie powinna na wstępie zawężać uczestników Powstania wyłącznie do samego miasta.

A czyje konkretnie biografie czytelnik otrzymuje na kartach książki? Na pierwszym planie sytuuje się polski sportowiec i fotograf czasu Powstania – ppor. Eugeniusz Lokajski „Brok„. Ten znakomity oszczepnik, siatkarz, wieloboista i uczestnik olimpiady 1936 r. w Berlinie (7. miejsce w rzucie oszczepem), podczas Powstania Warszawskiego był oficerem łącznikowym i dowódcą plutonu w Kompanii Sztabowej Warszawskiego Obszaru AK „Koszty„. W czasie sierpniowych i wrześniowych walk praktycznie nie rozstawał się z aparatem fotograficznym i dzięki temu pozostawił po sobie setki niesamowitych zdjęć dokumentujących walkę i życie codzienne w Śródmieściu. Zginął 25 września 1944 r. od wybuchu pocisku artyleryjskiego. Kolejną bohaterką książki jest słynna polska lekkoatletka (rzut dyskiem) – Jadwiga Wajsówna, która przeżyła Powstanie z ludnością cywilną, a wspomagała walczących choćby poprzez budowę barykad i rowów łącznikowych. Inną postacią opisaną w książce jest uprawiający jeździectwo przedwojenny olimpijczyk (Paryż 1924 r. i Berlin 1936 r.), sam Komendant Główny AK, gen. Tadeusz Komorowski ”Bór”. A te trzy znane nazwiska to tylko początek historii sportowców – uczestników Powstania, których biogramy zamieszczone zostały w recenzowanej książce.

Pracę opublikowaną przez Wydawnictwo Napoleon V cechuje staranne i trwałe wydanie z szytymi kartkami oraz twardą oprawą. Treść książki uzupełniają liczne archiwalne zdjęcia, aneks z danymi kilkuset sportowców pozostających w powstańczej Warszawie (dokładnie 386 nazwisk), wykaz skrótów, szeroka bibliografia oraz indeks osobowy.

Podsumowując, książka Agnieszki Cubały to ogrom pracy zmieszczony w zgrabnym woluminie i ciekawe informacje wplecione w treść. Duża liczba biogramów oraz różnorodność opisywanych osób i sportów sprawiają, że nie jest nużąca. To nowatorskie spojrzenie na Powstanie Warszawskie może spowodować inne odbieranie sierpniowego zrywu. Nie tylko przez pryzmat dwumiesięcznych walk i gehenny stolicy, ale również pozawojskowych zainteresowań żołnierzy Powstania. Ta uwidoczniona czysta radość czerpana ze sportów uprawianych w każdych warunkach, również w czasie nocy niemieckiej okupacji, powinna nawet teraz oddziaływać silnie na młodych ludzi i skłaniać ich do refleksji nad historią i współczesnością naszego kraju.

Polecam, ponieważ jest to książka dla wszystkich.

Plus minus:

Na plus:

+ interesujący temat – sportowcy w Powstaniu Warszawskim

+ ciekawy pomysł na popularny wątek książki

+ wartość merytoryczna pracy oraz wiedza autorki

+ biogramy znanych i nieznanych sportowców

+ bogata bibliografia

+ staranne wydanie

Na minus:

- brak

Tytuł: Igrzyska życia i śmierci. Sportowcy w Powstaniu Warszawskim

Autor: Agnieszka Cubała

Wydawca: Napoleon V

Rok wydania: 2018

ISBN: 978-83-7889-722-4

Liczba stron: 378

Okładka: twarda

Cena: 47,99 zł

Ocena recenzenta: 8/10

^{Redakcja merytoryczna: Malwina Lange
Korekta: Klaudia Orłowska}

1. A. Cubała, Igrzyska życia i śmierci. Sportowcy w Powstaniu Warszawskim, Oświęcim 2018, s. 11. [↩]