Matura z historii – cz. IX – „Narodziny oraz rozpad imperium arabskiego”

Historia Mahometa, podboje, cechy charakterystyczne oraz przyczyny upadku imperium arabskiego. Zapraszamy do lektury części dziewiątej w serii naszego portalowego Vademecum!

Półwysep Arabski

Zdjęcie satelitarne Półwyspu Arabskiego

Na terenie dzisiejszego Półwyspu Arabskiego w czasach starożytnych przebiegały bardzo istotne szlaki handlowe z północy na południe, krzyżowały się tu również wpływy gospodarcze Rzymian oraz Persów, jak i mieszały się tam najróżniejsze wierzenia i religie – judaizm, chrześcijaństwo, hinduizm czy też filozofie chińskie. Ludność zamieszkująca tamte tereny zajmowała się przede wszystkim hodowlą wielbłądów, kóz, owiec oraz handlem. Beduini, czyli mieszkańcy ówczesnego Półwyspu Arabskiego, parali się koczowniczym trybem życia, rzemieślnictwem oraz wspomnianym wyżej handlem (charakterystyczne dla Beduinów były kupiecke karawany, czyli przemarsze kupców, wozów oraz wielbłądów, mające zazwyczaj na celu przewożenie towarów z jednego punktu do drugiego).

Na Półwyspie Arabskim od starożytności najważniejszymi ośrodkami miejskimi były Mekka oraz Medyna (pierwotnie Jasrib, nazwa Medyna, czyli „miasto proroka”, pojawiła się po raz pierwszy ok. 622 r.). W Mekce znajdowała się świątynia Al.-Kaaba, która według legendy została wzniesiona przez samego Adama (męża Ewy). Po wielu latach istnienia zniszczyć miał ją święty potop biblijny, po czym została ona odbudowana przez tzw. ojca trzech wielkich religii monoteistycznych, czyli Abrahama (arab. Ibrahim), który to następnie osadzić miał w niej słynny Czarny Kamień, podarowany mu przez Archanioła Gabriela (również do dzisiaj to właśnie Czarny Kamień w Mekce stanowi najświętsze miejsce dla muzułmanów).

Mahomet

Mahomet podczas modlitwy przy Al-Ka’bie – miniatura z Siyer-i Nebi

Prorok Mahomet urodził się w Mekce na przełomie VI i VII w. n.e. Początkowo zajmował się przede wszystkim handlem. Ok. 610 r. miał objawić mu się Archanioł Gabriel, który opowiedział mu o Bogu, oraz przekazał mu, że będzie on największym jego prorokiem. Mahomet opracował wówczas – w oparciu o judaizm, chrześcijaństwo i lokalne wierzenia arabskie – nowy system religijny, który nazwał islamem. W 622 r. w wyniku głoszenia przez Mahometa nowej religii, został on zmuszony do opuszczenia Mekki. Udał się wtedy do Medyny, gdzie jego nauki padły na bardzo podatny grunt – zyskiwać zaczął tam coraz więcej wyznawców i zwolenników nowej wiary. Ucieczka Mahometa z Mekki nazywana jest przez wyznawców Allaha „hidżra”, i to ona właśnie rozpoczyna w islamie początek ery muzułmańskiej. Mahomet jednoczył wówczas liczne plemiona arabskie, udało mu się z czasem podbić Mekkę oraz przejąć kontrolę nad większością Półwyspu Arabskiego. Jego państwo określane bywa państwem teokratycznym, czyli pełnia władzy świeckiej należała do kapłana/proroka. Mahomet zmarł w 632 r. w Medynie.

Imperium arabskie

Mahomet pozostawił po sobie ogromną armię oraz Koran – świętą księgę islamu, która stanowić miała duchowy przewodnik w życiu każdego muzułmanina. Po jego śmierci jego poplecznicy rozpoczęli walkę o władzę. Podział, który pojawił się wówczas wśród muzułmanów – na szyitów (uznawali, że władza powinna pozostać w rękach ludzi spokrewnionych z Mahometem) i sunnitów (uważali, że od pokrewieństwa z prorokiem ważniejsze są zalety moralne i zdolności przywódcze przyszłego władcy) – trwa do dziś. Następcy Mahometa nosili tytuł kalifa. O wspomniany wyżej tytuł jako pierwsi walczyli ze sobą Ali (kuzyn Mahometa) oraz Abu Bakr (teść Mahometa). Zwyciężył jego teść, lecz rządził on nad imperium bardzo krótko, bo jedynie przez blisko dwa lata (632–634).

Koran - święta księga islamu

Podboje arabskie:

633–640 – Podbój Syrii, Palestyny, początek walk z Cesarstwem Wschodniorzymskim (635 r. – zdobycie Damaszku)
637–651 – Podbój Mezopotamii, Armenii, Persji
640–646 – Zdobycie Egiptu oraz początek budowy floty arabskiej
649 – Podbój Cypru
693–700 – Zajęcie Afryki Północno-Zachodniej
705–715 – Opanowanie Azji Środkowej oraz dotarcie do Indusu
711–Podbój Płw. Iberyjskiego (dzisiejszej Hiszpanii), dotarcie do terenów dzisiejszej Francji południowej
732 – Bitwa pod Poitiers (nazywana także bitwą pod Tours). Frankijski władca, Karol Młot, pokonał wówczas wielką armię arabską, zatrzymując w ten sposób podbój Europy Zachodniej przez wojska kalifa
750–900 – Zajęcie Krety, Rodos, Sycylii, Sardynii, Korsyki oraz Wysp Kanaryjskich

Podboje arabskie (622-632 - czasy Mahometa - kolor ciemny), nast. lata 632-661 oraz 661-750 (szczyt imperium, kolor jasny)

Najważniejsze terminy:

Omajjadzi – ród arystokratyczny pochodzący z Mekki, była to pierwsza wielka dynastia rządząca imperium arabskim. W połowie VIII w. wybuchł bunt przeciw wyjątkowo nietolerancyjnej polityce wewnętrznej Omajjadów, w związku z czym zostali oni obaleni.

Karol Młot w bitwie pod Tours, fragment obrazu Charlesa de Steuben

Abbasydzi – przejęli władzę nad imperium arabskim po Omajjadach. Dynastia ta wywodziła się z tego samego rodu, co Mahomet.

Damaszek – stolica państwa arabskiego oraz siedziba dynastii Omajjadów

Rozpad imperium arabskiego

W 756 r. w Kordobie (Płw. Iberyjski) powstał pierwszy niezależny od imperium emirat. Omajjadzi, którzy zdecydowali się wówczas oderwać od kontrolowanego przez Abbasydów państwa, spowodowali pierwszy trwały podział w świecie islamu. W X w. ród Fatymidów – panujący w tym czasie na terenie dzisiejszej Tunezji – także zdecydował się oderwać od imperium i ustanowić własny kalifat. Podobne wydarzenia miały następnie miejsce na obszarze Mezopotamii (kalifat bagdacki) oraz w północnej Afryce i Syrii (kalifat kairski). W rzeczywistości do końca X w. n.e. wielkie imperium arabskie zostało podzielone na różne, często zwalczające się nawzajem państwa (kalifaty arabskie).

→ CZĘŚĆ X.

Bibliografia:

1. Jarosz J., Historia: vademecum gimnazjalisty, Warszawa 2002.
2. Kręc A., Noskowiak J., Zapiór B., Vademecum Maturzysty Historia, Kraków 2016.
3. Manteuffel T., Historia powszechna: średniowiecze, Warszawa 1998.