„Pan od poezji. O Zbigniewie Herbercie” – J. Siedlecka– recenzja

W 1996 r. to Zbigniew Herbert miał otrzymać Nagrodę Nobla w dziedzinie literatury. Wtedy rozpętała się wielka akcja dyskredytowania polskiego poety w kraju i za granicą. Ukazywano Herberta jako alkoholika i mającego kłopoty psychiczne samotnika.

Do sztokholmskiej komisji powędrowała więc inna kandydatura – Wisławy Szymborskiej, a wiele pozytywnego na jej temat mieli wówczas do powiedzenia Helena Wolińska, Włodzimierz Brus, a nawet Stefan Michnik. W ten sposób to Szymborska (która w swoich wczesnych wierszach uwielbiała partię, Lenina i Stalina) otrzymała prestiżową Nagrodę Nobla, a Zbigniew Herbert (który hołdował pamięć o Żołnierzach Wyklętych) musiał obejść się smakiem.

W 2018 r. trafiła do księgarń biografia Herberta zatytułowana Pan od poezji. Jest to poszerzone i uzupełnione drugie wydanie książki, której autorką jest Joanna Siedlecka (ur. 1949 r. w Białymstoku), polska eseistka, reportażystka i specjalistka od biografii oraz członkini Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Autorka ukończyła studia na Wydziale Psychologii i Pedagogiki oraz dziennikarstwo na Uniwersytecie Warszawskim. Zasłynęła wyjątkowymi biografiami znanych pisarzy (Jaśnie-panicz o Witoldzie Gombrowiczu, Mahatma Witkac o Stanisławie Ignacym Witkiewiczu, Czarny ptasior o Jerzym Kosińskim), publikacjami na temat oddziaływania bezpieki na życie artystów (Obława. Losy pisarzy represjonowanych, Kryptonim „Liryka”. Bezpieka wobec literatów, Biografie odtajnione) oraz dwoma tomami Wypominków (o pisarzach przemilczanych). Była laureatką m.in. Nagrody Specjalnej Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (2007), Nagrody Literackiej im. Józefa Mackiewicza (2016 r. za Biografie odtajnione), a jej pierwsze wydanie książki o Herbercie zostało nominowane do Nagrody Literackiej Nike (2003).

Pan od poezji to nie sucha, bezbarwna biografia, prezentująca beznamiętnie daty, zdarzenia i nazwiska. Autorka w swoich książkach przyzwyczaiła czytelnika do tego, że jej narracja i prezentacja wielkich postaci całkowicie odbiega od oklepanych schematów i utartych ścieżek. Podobnie i teraz – biografia Zbigniewa Herberta nie jest spiżowym pomnikiem wystawionym poecie czy też jego bezbarwnym przydługim i nudnym życiorysem. To bardziej wnikliwy reportaż, w którym autorka dociera tam, gdzie nikt przed nią się nie dostał – opisuje Herberta z krwi i kości, ale też wnika w jego duszę, uzewnętrznia jego myśli i pragnienia, przedstawia jego najskrytsze marzenia. Joanna Siedlecka zebrała wiele relacji osób, które bezpośrednio spotkały się z Panem Cogito w najróżniejszych etapach jego życia. I dlatego zamiast sztywnej książki biograficznej dane jest czytającemu zetknąć się z pasjonującą opowieścią o jednym z największych polskich poetów. Reporterskie zacięcie i styl autorki gwarantują wiele godzin przyjemnej lektury o człowieku i jego poezji, a wszystko to ukazane na tle totalitarnego komunistycznego systemu oraz trudnych czasów III RP.

W stosunku do pierwszego wydania (2002 r.) aktualna publikacja zawiera sześć całkowicie nowych rozdziałów (Czarne słońca, Przepraszam za męża, Sopot. Bieruta 8, Odwoływać nie będziemy, Dosięgnie mnie ręka tych panów, Przystań). Mnie jako historyka najbardziej zainteresował ten przedostatni z wymienionych, w którym autorka opisała działanie bezpieki w stosunku do Herberta. To bardzo interesujący kawałek książki, w którym można dostać odpowiedzi na pytania: co zawierają teczki Herberta? Kto na niego donosił? W jakim celu przypinano mu łatkę chorego psychicznie, alkoholika, antysemity i faszysty? Kto w końcu wyszedł zwycięsko ze starcia SB kontra Herbert?

Pracę Joanny Siedleckiej uzupełniają liczne zdjęcia archiwalne, skany dokumentów oraz przedstawiony na końcu książki indeks. Podoba mi się układ graficzny publikacji, który jest przejrzysty i nowoczesny. Nie mam uwag do pracy redakcji i korekty – w książce nie znalazłem błędów. A wielkość czcionki jest jak dla mnie w sam raz. Kartki zostały zszyte i oprawione w twardą okładkę, a wydanie wydaje się być bardzo solidne.

Biografia Zbigniewa Herberta pióra Joanny Siedleckiej to znakomita praca napisana bardzo dobrym stylem i z wnikliwym reporterskim zacięciem. Obok poznania życia znakomitego polskiego poety czytelnik ma możliwość prześledzenia chociażby kulis pracy agentów SB nad Herbertem. To także zaprezentowanie szerokiej perspektywy trudnych komunistycznych czasów i niekoniecznie łatwiejszych lat III RP. Polecam.

Plus minus:

Na plus:

+ nieszablonowa biografia wielkiego poety
+ dodatkowe rozdziały w stosunku do I wydania
+ obszerny fragment o działaniu bezpieki
+ reporterski styl autorki
+ ciekawy układ graficzny książki i solidne, staranne wydanie

Na minus:

- brak

Tytuł: Pan od poezji. O Zbigniewie Herbercie

Autor: Joanna Siedlecka

Wydawca: Fronda

Rok wydania: 2018

ISBN: 978-83-8079-396-5

Liczba stron: 664

Okładka: twarda

Cena:59,90 zł

Ocena recenzenta: 8/10

^{Redakcja merytoryczna: Marcin Petrynko
Korekta: Patrycja Grempka}