„Trzecia Rzesza w 100 przedmiotach” – R. Moorhouse – recenzja

Wydawać by się mogło, że o III Rzeszy napisano już wszystko. Historię państwa zbudowanego przez Adolfa Hitlera analizowano po zakończeniu II wojny światowej na różne sposoby, a postać führera badacze rozłożyli na czynniki pierwsze, poddając dokładnej wiwisekcji jego decyzje polityczne, życie prywatne, a nawet kondycję psychiczną. Mimo to co jakiś czas na rynku księgarskim napotkać można nowe publikacje mówiące o hitlerowskich Niemczech. Nieliczne jednak są godne polecenia.

Jednym z historyków zajmujących się od dawna problematyką III Rzeszy jest Brytyjczyk Roger Moorhouse, polskiemu czytelnikowi z pewnością znany z takich bestsellerów jak: Pakt diabłów. Sojusz Hitlera i Stalina, Stolica Hitlera. Życie i śmierć w wojennym Berlinie czy napisanej wraz z Normanem Davisem monografii Wrocławia Mikrokosmos: Portret miasta środkowoeuropejskiego.

W swojej najnowszej książce Moorhouse postanowił zmierzyć się ze sztampowym tematem historycznym, opowiadając o III Rzeszy przez pryzmat stu wyselekcjonowanych wcześniej przedmiotów. Wybory autora nie były jednak wcale takie oczywiste. Rzecz jasna w pracy – zgodnie z przewidywaniami – odnaleźć można rozważania na temat Mein Kampf, odznaki gestapo i pierwszej strony tygodnika „Der Stürmer”, ale prócz tego przeczytamy także o elastolinowej figurce Hitlera, aparacie fotograficznym Heinricha Hoffmanna czy, co może szczególnie dziwić, kalesonach Rudolfa Hessa. Mnie osobiście zainteresowały passusy o kartkach pocztowych z malunkami Wolfganga Willricha i skarbonkach Pomocy Zimowej – rzucające nieco więcej światła na życie codzienne Niemców w burzliwym okresie przełomu lat 30. i 40. XX w.

Warto zauważyć, że opisywane artefakty są dla autora najczęściej odskocznią do omówienia ważnych problemów społecznych związanych z funkcjonowaniem kraju rządzonego przez nazistów – najlepiej widać to w podrozdziałach o roli radioodbiorników i Volkswagena Garbusa w nazistowskiej propagandzie oraz o przeciwnikach politycznych NSDAP w rozdziale dotyczącym oznaczeń więźniów w obozach koncentracyjnych.

Książka nie ma ściśle uporządkowanej struktury, co akurat jest jej mocną stroną. Brytyjczykowi udało się bowiem uciec przed narzucającą się pokusą podzielenia prezentowanych obiektów na kategorie, jak np. militaria, budowle, dokumenty czy przedmioty codziennego użytku. Zwyciężyła w nim raczej chęć zbudowania poprzez omawiane artefakty chronologicznej narracji – przygoda z Trzecią Rzeszą w 100 przedmiotach zaczynamy więc od pudełka farb należącego do Adolfa Hitlera, kończymy zaś na wpisie o ampułce z cyjankiem, za pomocą której 15 października 1946 r. samobójstwo popełnił Hermann Göring.

Praca Rogera Moorhouse’a nie rości sobie prawa do bycia wyczerpującym opracowaniem na temat historii III Rzeszy, trzeba jednak nadmienić, że przypisy odsyłające czytelnika do literatury uzupełniającej ułatwiają dalsze poszerzanie wiedzy poprzez lekturę bardziej szczegółowych i obszerniejszych publikacji.

Komu można polecić Trzecią Rzeszę w 100 przedmiotach? Zawodowcy i historycy amatorzy na pewno nie odnajdą w niej nic nowego, formuła książki jest raczej zachętą do tego, ażeby sięgnęła po nią młodzież lub osoby, które do tej pory nie interesowały się dziejami najnowszymi.

Mówi się bardzo często, że najlepiej przybliżać przeszłość przez opowieść o losach zwykłych ludzi – Roger Moorhouse udowadnia, że przedmioty należące do nich są także znakomitym sposobem na opowiedzenie ciekawej historii.

Plus minus:
Na plus:
+ oryginalny sposób opowiedzenia o historii III Rzeszy
+ liczne ciekawostki
+ przypisy odsyłające do literatury uzupełniającej
+ doskonała pozycja dla laików, którzy chcieliby poszerzyć swoją wiedzę o państwie Hitlera
Na minus:
- zawodowi historycy nie znajdą w niej nic ciekawego

Tytuł: Trzecia Rzesza w 100 przedmiotach

Tytuł oryginalny: The Third Reich in 100 Objects

Autor: Roger Moorhouse

Tłumaczenie (z j. angielskiego): Roman Sidorski

Wydawca: Znak Horyzont

Rok wydania: 2018

ISBN: 978-83-240-5467-1

Liczba stron: 304

Okładka: twarda z obwolutą

Cena: 59,90 zł

Ocena recenzenta: 8,5/10

^{Redakcja merytoryczna: Marcin Petrynko
Korekta językowa: Aleksandra Czyż}