W okresie II RP były budżety Polski bez deficytu. Realizację ostatniego z nich przerwała wojna

Pod koniec II RP polski rząd przedstawiał do realizacji budżety państwa bez deficytu. Suma zapisanych w nich dochodów nieznacznie przekraczała wydatki. Wykonanie ostatniego nadwyżkowego budżetu zostało przerwane agresją Niemiec na Polskę. Dla porównania w okresie III RP żaden rząd nie przygotował budżetu bez deficytu.

Wydatki państwa

Na zdjęciu prezydent Ignacy Mościcki w otoczeniu rządu gen. Składkowskiego. Od lewej stoją: Emil Kaliński, Eugeniusz Kwiatkowski, Tadeusz Kasprzycki, Józef Beck, Felicjan Sławoj-Składkowski, Ignacy Mościcki, Marian Zyndram-Kościałkowski, Witold Grabowski, Wojciech Świętosławski, Juliusz Poniatowski oraz Juliusz Urlich.

Ustawa skarbowa z dnia 29 marca 1939 r. na okres od 1 kwietnia 1939 do 31 marca 1940 r. zakładała wydatki państwa na łączną kwotę 2 525 908 560 zł. Na tę kwotę składały się: zwyczajne wydatki administracji do kwoty 2 485 173 810 zł, nadzwyczajne wydatki administracji do kwoty 34 540 950 zł oraz wydatki na dopłaty ze skarbu do przedsiębiorstw i zakładów państwowych do kwoty 6 193 800 zł,

Dochody państwa

Jednocześnie ustawa zakładała na pokrycie powyższych wydatków dochody w łącznej kwocie 2 525 945 145 zł. Na budżet składały się: dochody administracji w kwocie 1 695 871 695 zł, wpłaty do skarbu przedsiębiorstw i zakładów państwowych w kwocie 105 056 750 zł oraz wpłaty do skarbu monopolów państwowych w kwocie 725 016 700 zł.

Brak deficytu

Zatem w roku podatkowym 1939/1940 zakładane dochody przewyższały wydatki o stosunkowo niewielką kwotę 36 585 zł. Zatem budżet przygotowany przez ministra skarbu Eugeniusza Kwiatkowskiego, będącego jednocześnie wicepremierem w rządzie Felicjana Sławoja Składkowskiego należy ocenić za zrównoważony. Dla porównania w okresie III RP żaden rząd nie przygotował budżetu bez deficytu. Obecna zapowiedź uchwalenia takiego budżetu byłaby precedensem w najnowszej historii Polski.

Dla porównania w roku podatkowym 1938/1939 wydatki wynosiły 2 474 935 020 zł, a dochody 2 475 129 535 zł. Nadwyżka budżetowa wyniosła wówczas 194 515 zł. Brak deficytu występował także w budżetach na lata 1936/1937 oraz 1937/1938. Ostatni raz deficyt w przedwojennej ustawie skarbowej pojawił się w roku podatkowym 1935/1936 i wynosił 76 953 760 zł.

Kwestią już do rozważań ekonomistów jest ocena, czy brak deficytu budżetowego (trzymanie wydatków w ryzach) był dla polskiej gospodarki korzystny.

Cel wydatków i źródło ich finansowania

Gmach państwowego Monopolu Tytoniowego iluminowany z okazji Święta Dziesięciolecia Niepodległości (ul. Nowy Świat w Warszawie)

Najwięcej pieniędzy w budżecie 1939/1940 przeznaczonych było na wydatki: Ministerstwa Spraw Wojskowych - 800 000 000 zł, Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego - 401 111 520 zł oraz Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji - 211 480 000 zł.

Największe dochody państwo czerpało z: danin publicznych - 1 261 741 300 zł oraz monopoli państwowych - 725 016 700 (wpływy monopoli wynosiły 1 222 565 200 zł, a wydatki 497 548 500 zł). Co wskazuje na istotną rolę monopoli w gospodarce II RP, w tym przede wszystkim najwięcej pieniędzy do budżetu przynosiły: monopol tytoniowy (wpływy 534 000 000 zł), spirytusowy (wpływy 481 375 400 zł) oraz loteryjny (wpływy 109 516 000 zł).

Źródła:

1. Ustawa skarbowa z dnia 24 marca 1935 r. na okres od dnia 1 kwietnia 1935 r. do dnia 31 marca 1936 r.
2. Ustawa skarbowa z dnia 30 marca 1936 r. na okres od 1 kwietnia 1936 r. do 31 marca 1937 r.
3. Ustawa skarbowa z dnia 29 marca 1937 r. na okres od 1 kwietnia 1937 do 31 marca 1938 r.
4. Ustawa skarbowa z dnia 29 marca 1938 r. na okres od 1 kwietnia 1938 r. do 31 marca 1939 r.
5. Ustawa skarbowa z dnia 29 marca 1939 r. na okres od 1 kwietnia 1939 r. do 31 marca 1940 r.

Czytaj także: