Ryksa śląska. Polska księżniczka, która została cesarzową Hiszpanii

Ryksa śląska była polską księżniczką, córką Władysława II Wygnańca, która została żoną najpotężniejszego władcy na Półwyspie Iberyjskim. Jako żona Alfonsa VII Imperatora, została cesarzową Hiszpanii.

Władysław II Wygnaniec

Władysław II Wygananiec

Najstarszym synem Bolesława III Krzywoustego był Władysław II Wygnaniec. Jego matką i pierwszą żoną księcia Polski była Zbysława, księżniczka ruska, córka wielkiego księcia kijowskiego, Świętopełka II. Po jej śmierci Bolesław II poślubił niemiecką hrabinie, Salomeę z Bergu. Z drugiego małżeństwa miał polski książę doczekał się kilkorga dzieci.

Jednak to Władysław II, jako pierworodny syn, aktywnie uczestniczył w zarządzaniu państwem. Prawdopodobnie, jeszcze za życia Bolesława III, sprawował rządy na Śląsku.

Agnieszka Babenberg

Być może bliskość Niemiec z dzielnicą Władysława II spowodowała, że jego żoną w 1125 r. lub 1127 r. została Agnieszka Babenberg, córka Leopolda III Świętego i Agnieszki von Waiblingen. Była to kobieta bardzo ambitna, co zapewne wynikało z jej cesarskiego pochodzenia. Wszak jej matką była córka Świętego Cesarza Rzymskiego, Henryka IV Salickiego. Z ich związku urodzili się: Bolesław I Wysoki, Mieszko I Plątonogi, Konrad Laskonogi oraz Ryksa Śląska.

Testament Krzywoustego

Podział kraju wg Testamentu Krzywoustego. Kolor czerwony - dzielnica senioralna, pod władzą najstarszego

Umierając 28 października 1138 r. Bolesław III zostawił testament. Dzielił w nim swoje księstwo pomiędzy synów pochodzących z dwóch małżeństw. Księciem seniorem, sprawującym władzę zwierzchnią nad państwem, został Władysław II, a po nim księciem zwierzchnim miał zostać najstarszy syn. Jego dzielnicą dziedziczną, poza dzielnicami senioralnymi (Małopolska, wschodnia Wielkopolska i Kujawy), został Śląsk. Bolesław IV Kędzierzawy otrzymał Mazowsze, a Mieszko III Stary Wielkopolskę. Macocha Władysława II, Salomea, otrzymała Łęczycę. Szybko przeciwko Władysławowi II zawiązał się sojusz przyrodnich braci, inspirowanych przez Salomeę. Wydawało się, że Władysław II ma wszelkie umiejętności, siły i zasoby, by pokonać rodzeństwo. Jednak przez błędne posunięcia i otoczenie się niewłaściwymi ludźmi poniósł w 1146 r. klęskę. Ratując się przed niewolą, uciekł do Niemiec, do rodziny swojej żony. Panował tam przyrodni brat Agnieszki, Konrad III Hohenstauf.

Ryksa śląska

Wraz z ojcem do Niemiec udała się Ryksa, będąca trzecim dzieckiem Władysława II i Agnieszki. Księżniczka urodziła się miedzy 1130 r. a 1140 r. Pierwsze lata spędzała prawdopodobnie na Śląsku i w stołecznym Krakowie przy matce.

Nie zachowały się źródła historyczne dotyczące jej pobytu w Polsce, bo tak naprawdę zachować się nie mogły. Już jako kilkuletnia (kilkunastoletnia) dziewczynka w 1146 r. opuściła Polskę. Można sądzić, że do ojczyzny już nigdy nie powróciła.

Żona Alfonsa VII Imperatora. Cesarzowa Hiszpanii

Alfons VII Imperator

Ryksa przebywała na dworze Konrada III, gdy do Niemiec przybyło poselstwo z Hiszpanii.Wysłał je Alfons VII Imperator, owdowiały w 1149 r. król Galicji, Leonu i Kastylii, który w 1135 r. został koronowany na cesarza Hiszpanii. Ryksa została Alfonsowi VII zaproponowana na żonę. Był to mariaż polityczny, pomiędzy dwoma znaczącymi królestwami. Stanowiło pieczęć nad zawartym między władcami sojuszem. Cesarz Hiszpanii, jako najpotężniejszy władca na Półwyspie Iberyjskim, musiał być uznawany za atrakcyjnego kandydatem na męża.

Alfons VII rządził Królestwem Galicji, a następnie został królem Leonu i Kastylii. Jego władzę uznali także władcy Aragonii, Nawarry i Barcelony, a także części regionów w południowej Francji. Był niewątpliwie jednym z budowniczych zjednoczonej Hiszpanii. Za jego panowania chrześcijanie odnieśli duże sukcesy w rekonkwiście. Alfonsowi VII ok. 1140 r. udało się m.in. zdobyć Kordobę. W 1149 r. umarła jego pierwsza żona, Berengaria z Barcelony. Miał z nią pięciu synów i dwie córki1.

Toledo, dawna stolica Hiszpanii / fot. Dmitry Dzhus, CC-BY-SA 3.0

Do Hiszpanii Ryksa wyjechała po 1151 r., bowiem pod koniec 1152 r. doszło do królewskiego ślubu. Polska księżniczka z dynastii Piastów została cesarzową Hiszpanii.

Jako żona cesarza mogła liczyć nie tylko na szacunek, ale także na wszelkie wynikłe z zajmowanej pozycji korzyści. Stolicą państwa Alfonsa VII było miasto Toledo, zdobyte w 1085 r. przez Alfonsa VI.

Czytaj także → Rekonkwista w Hiszpanii. 780 lat walk chrześcijan z Arabami na Półwyspie Iberyjskim

Dzieci Alfonsa VII i Ryksy

Alfons II Arragoński i Sancha Kastylijska

W trakcie małżeństwa z Alfonsem VII, Ryksa urodziła dwójkę dzieci, Ferdynanda i Sanchę Kastylijską. Ferdynand urodził się w 1153 r. w Toledo. Prawdopodobnie zmarł niedługo po porodzie. Dwa lata później na świat przyszła Sancha. Alfons VII zmarł 21 sierpnia 1157 r. podczas jednej z wypraw przeciwko Maurom.

Sancha Kastylijska została narzeczoną Alfonsa II Aragońskiego, którą poślubił w 1174 r. Jej narzeczony był przyszłym hrabią Barcelony, królem Aragonii i hrabią Prowansji oraz kilku innych hrabstw na pograniczu hiszpańsko-francuskim.

Podobnie jak teść Ryksy, Alfons VII podzielił swoje państwo pomiędzy synów. Sancho III otrzymał Kastylię obejmującą wschodnią Asturię, Rioję, Kraj Basków, Starą Kastylię oraz stołeczne Toledo, a Ferdynand II został królem Leonu otrzymując zachodnią Asturię, Galicję i Leon.

Hrabina Barcelony

Rajmund Berengar IV Święty

Syn męża Ryksy, Sancho III, nie był jej przychylny. Nad ich stosunkami ciążył związek córki cesarzowej z hrabią Barcelony. Bowiem Sancho III toczył wojnę z ojcem Alfonsa II, Rajmundem Berengarem IV Świętym. W dodatku drugi z synów Alfonsa VIII, Ferdynand II, miał napięte stosunki z niemieckim cesarzem Fryderykiem I Barbarossą, następcą króla Henryka IV.

Ze względu na pogarszające się relacje i niechęć, Ryksa w 1159 r. przeniosła się do zięcia, do Królestwa Aragonii.

W Barcelonie poznała swojego drugiego męża, hrabiego Prowansji, Rajmunda Berengara II Prowansalskiego. Ich związek również miał znacznie polityczne. Ze względu na rodzinne koneksje Ryksy. Cesarzowa stała się przedmiotem gry między cesarzem Niemiec, a królestwami Hiszpanii, które po śmierci Alfonsa VII rywalizowały między sobą. Fryderyk I chciał sojuszu z hrabią Barcelony, by w ten sposób zrównoważyć ewentualny sojusz Króla Leonu, Ferdynanda II, z królem Francji Ludwikiem VII Kapetyngiem.

Półwysep Iberyjski ok. 1150 r., na żółto hrabstwo Barcelony

Ostatecznie ślub został zawarty w 1161 r. Ryksa została hrabiną Prowansji, zachowując jednak tytuł cesarzowej Hiszpanii. Para doczekała się jednej córki. Była nią Douce II, która po śmierci ojca w 1166 r. objęła rządy w Prowansji. Szybko została jednak zdetronizowana przez Alfonsa II, hrabiego Barcelony i króla Aragonii.

Ostatnie lata

Po 1166 r. nie ma wiarygodnych informacji co do dalszych losów Ryksy. Pewne hipotezy mówią o jej małżeństwie z hrabim Tuluzy, Rajmundem V. Zmarła prawdopodobnie 16 czerwca 1186 r.

Bibliografia:

1. O. Balzer, Genealogia Piastów, Kraków 1895.
2. T. Miłkowski, P. Machcewicz, Historia Hiszpanii, Wrocław 1998.
3. Piastowie. Leksykon biograficzny, pod red. S. Szczur, K. Ożóg, Kraków 1999.

Więcej o historii Hiszpanii przeczytasz klikając na poniższą grafikę:

1. Sancho, Ramon, Ferdynand II, Sancha, Konstancja, Garcia, Alfons. [↩]