„Niezwykły świat przedwojennego futbolu” – R. Piotrowski – recenzja

Handlowanie meczami, animozje pomiędzy kibicami poszczególnych klubów, kontrowersyjne transfery, zamiłowanie piłkarzy do nadmiernego imprezowania, mieszanie się polityków do sportu – te wszystkie zjawiska, będące nieodłącznym elementem piłkarstwa na ziemiach polskich, próbuje przybliżyć w swojej najnowszej książce Remigiusz Piotrowski.

Nakładem Wydawnictwa Naukowego PWN na polskim rynku wydawniczym ukazała się publikacja autorstwa Remigiusza Piotrowskiego Niezwykły świat przedwojennego futbolu. Jak można się dowiedzieć z notki biograficznej zawartej na końcu książki, autor jest przede wszystkim pisarzem i popularyzatorem historii. Jego zainteresowania skupiają się głównie na okresie dwudziestolecia międzywojennego. Jest także autorem pracy wydanej z okazji 110-lecia powstania Łódzkiego Klubu Sportowego.

Recenzowana publikacja ma za zadanie przybliżyć czytelnikowi historię piłki nożnej w międzywojniu. Nie ma charakteru kronikarskiego, dokumentującego poszczególne mecze. Tym zajmują się encyklopedie piłki nożnej, takie jak wydawana od wielu lat Encyklopedia Piłkarska FUJI. Autor stara się spojrzeć na piłkarstwo tamtego okresu od strony kulis. Opisuje wybrane mecze, podróże piłkarzy, życie prywatne, metody selekcji graczy do reprezentacji i wiele, wiele innych aspektów ówczesnego piłkarstwa, na czele z plagami. Największą z nich w opisywanym okresie była kwestia zawodowstwa wśród piłkarzy. Stanowiło to bolączkę, nie tylko na gruncie polskim, lecz także całej piłkarskiej Europy. Dość długo przed zawodowstwem wzbraniali się niemal wszyscy, na czele z ojczyzną nowoczesnego futbolu – Anglią. O ile jednak na zachodzie Europy pod presją piłkarzy i działaczy sprawę tę rozwiązano dość szybko, legalizując zawodowstwo, a tym samym odchodząc od płacenia „pod stołem”, o tyle w II RP problem ten nie został nigdy zlikwidowany.

Druga Rzeczpospolita stała na stanowisku, że dżentelmen nie powinien za swoją grę pobierać wynagrodzenia. Otwierało to furtkę do zakłamywania rzeczywistości, gdyż często dochodziło do sytuacji, w których piłkarze otrzymywali za swoją grę wynagrodzenie, niekoniecznie w formie pieniężnej. Nie mając możliwości zatrzymania kwitnącego procederu, polski związek piłkarski nakładał kary na przyłapanych zawodników bądź działaczy, pozostali zaś nic sobie z tego nie robili. Tym samym w 1937 r. PZPN został zmuszony do wydania dyrektywy uprawniającej zawodnika do ekwiwalentu za utracone w miejscu pracy zarobki.

Dwudziestolecie międzywojenne to także czas, kiedy rodziły się animozje pomiędzy klubami. Właśnie wtedy zaczęto używać sformułowania „święta wojna” na określenie meczów derbowych dwóch krakowskich klubów. We Lwowie z kolei duży ciężar gatunkowy niosły ze sobą spotkania Pogoni i Czarnych. Antagonizmy pojawiały się też na linii różnych miast, jak np. Lwów kontra Poznań czy Kraków kontra Katowice. Autor, kreśląc przyczyny antypatii, powołuje się na liczne anegdoty i ciekawostki – dla przykładu niechęć Lwowa do Poznania wynikała z tego, że lwowiacy uważali Poznań za niemieckie miasto.

Tak jak w nowoczesnej piłce nożnej, tak i w tej międzywojennej dla klubów oprócz aspektów sportowych liczyły się też finansowe. Kluby nie miały jednak takiej możliwości zarobkowania, jak współcześnie. Dlatego najpopularniejszą metodą podreperowania budżetu były mecze towarzyskie, lecz i tutaj nie obywało się bez kontrowersji. Niektóre kluby łamały ustalenia, przysyłając na takie spotkanie swój drugi skład.

Innym ważnym problemem ówczesnej piłki nożnej było handlowanie meczami. Jak pisze autor recenzowanej publikacji, zjawisko to nie było tak powszechne, jak w dzisiejszych czasach, ale kładło się cieniem na przedwojennym futbolu.

Wraz z rosnącą popularnością piłki nożnej coraz częściej na stadionach pojawiały się elity polityczne, widząc w tym szansę na zdobycie większej popularności. Wielu polityków i wojskowych często pełniło też kierownicze funkcje w klubach piłkarskich. Polityka wkraczała do futbolu również w relacjach międzynarodowych. W okresie walki o Śląsk polskie kluby wysyłano w ten rejon, aby popularyzowały polskość, a tym samym przyczyniły się do wygrania plebiscytów. Najsłynniejszy jednak przypadek, kiedy sport przegrał z polityką, miał miejsce w eliminacjach do mistrzostw świata w 1934 r., kiedy to Polacy oddali walkowerem mecz rewanżowy z reprezentacją Czechosłowacji. W tle był spór o Zaolzie.

Przedstawione powyżej problemy są tylko niewielkim wycinkiem tego, co czytelnik znajdzie w książce Remigiusza Piotrowskiego. Z recenzowanej publikacji można się też dowiedzieć, jak piłka nożna wpływała na stosunek do mniejszości narodowych, co decydowało o tym, że dany piłkarz był powoływany do kadry, jak piłkarze spędzali wolny czas, leczyli kontuzje, jaki mieli stosunek do taktyki i do samych trenerów.

Książka, jak zaznacza we wstępie jej autor, nie aspiruje do miana pracy naukowej, lecz posiada jej cechy. Podzielona została na 18 rozdziałów podobnej długości, zawiera przypisy i dość obszerną bibliografię. Całość jednak napisana jest raczej językiem potocznym, a nie naukowym, co sprawia, że z jej lekturą i zrozumieniem nikt nie powinien mieć problemu. Piotrowski opiera się na opracowaniach historycznych, ale częściej przywołuje wspomnienia działaczy i piłkarzy. Szatę graficzną można zaliczyć na plus, w książce znajdują się liczne fotografie przedwojennych ludzi sportu oraz meczów. Uwagę przyciąga twarda oprawa z czarno-białym zdjęciem Romana Mrugały, bramkarza AKS Chorzów.

Podsumowując, książka Remigiusza Piotrowskiego jest obowiązkową lekturą dla wszystkich pasjonatów polskiej piłki nożnej, a także dla tych, którzy interesują się szeroko pojętą historią i kulturą II Rzeczypospolitej. Dla niej, podobnie jak i dla innych państw, futbol był jednym z ważnych elementów polityki. Chociażby z tego powodu warto się zapoznać z tym nieoczywistym aspektem stosunków międzynarodowych i polityki wewnątrzpaństwowej.

Plus minus:
Na plus:
+ prosty język
+ interesujące fotografie
+ liczne ciekawostki i anegdoty
+ wykorzystanie aparatu naukowego
Na minus:
- brak

Tytuł: Niezwykły świat przedwojennego futbolu

Autor: Remigiusz Piotrowski

Wydawca: PWN

Rok wydania: 2019

ISBN: 978-83-01-20638-3

Liczba stron: 382

Okładka: twarda

Cena: 49 zł

Ocena recenzenta: 10/10

^{Redakcja merytoryczna: Malwina Lange
Korekta: Edyta Chrzanowska}