„Saladyn. Pogromca chrześcijaństwa” – G. Hindley – recenzja

Na kartach historii średniowiecznej niewielu wojowników odznaczało się prawdziwie rycerskimi przymiotami. Wśród nich niewątpliwie należy wymienić tego, którego pełne imię i tytulatura brzmiała Al-Malik an-Nasir Salah ad-Dunjawa-ad-Din Abu al-Muzaffar Jusuf ibn Ajjub ibn Szazi al-Kurdi, w skrócie – Saladyn – „Dobro wiary”.

Długo zastanawiałem się jak zatytułować niniejszą recenzję. Okładka omawianej pozycji zakłada, że mam do czynienia z książką Saladyn. Pogromca krzyżowców. Jednak już otwierając lekturę, oczom moim ukazuje się duży napis Saladyn. Pogromca chrześcijaństwa. Wątpliwości co do tytułu rozwiewa przedruk okładki pierwszego wydania (bowiem miałem styczność z drugim), który pojawia się na kolejnej stronie. Tam oraz pośród technicznych detali książki niniejszy tytuł zostaje powtórzony. Tak więc będę i ja tytułował recenzowaną pozycję. Zaznaczam, że oryginalny tytuł wydania angielskiego, ukazującego się kilkukrotnie na przestrzeni lat 1976 – 2016 to Saladin. Hero of Islam. Polską przywarą jest chyba błędne tłumaczenie tytułów filmów i książek. Każdy, kto zapozna się z niniejszą pozycją, zda sobie sprawę, że określenie bohater islamu zdecydowanie lepiej pasuje do tej nietuzinkowej postaci, aniżeli pogromca chrześcijaństwa.

Omawiając kwestię okładki, należy nadmienić, że wszystkie pozycje wydawnictwa RM są elegancko oprawione. Cykl historyczny charakteryzuje żółta tylna okładzina, grzbiet oraz fragment okładziny przedniej. W oczy rzuca się również nazwa cyklu – „Sekrety historii”. Czytelnik, trzymając książkę w ręku, spogląda w oczy Saladyna. Wyobrażenie to stworzone zostało przez artystę ze szkoły Fatymidów około 1180 roku i pojawi się raz jeszcze na kartach książki.

Sam autor, Geoffrey Hindley, to historyk, specjalizujący się z zakresu wiedzy o średniowieczu. W ramach tej epoki szczególnie upodobał sobie tematykę wypraw krzyżowych, pielgrzymek z nią związanych, ale także zamków i bezpośrednio z nimi związanej sztuki oblężniczej. Do jego najbardziej znanych publikacji należą choćby A Brief History of the Crusades”,„Medieval Sieges & Siegecraft, Castles of Europe czy właśnie Saladin. Hero of Islam, pierwotnie wydany przed ponad czterdziestoma laty, obecnie zaktualizowany o wyniki nowszych badań. 

Recenzowana pozycja posiada kilka istotnych atutów. Pierwszy to mapy, które znajdują się na początku książki, zaraz po spisie treści. Dla czytelnika, któremu obce są nazwy własne większości miast Ziemi Świętej, szczególnie użyteczna będzie pierwsza i najważniejsza rycina, prezentująca właśnie ten region. Niemal wszystkie nazwy miejsc, które pojawiają się na kartach książki, są wyszczególnione właśnie tam. Warto również odnotować obecność słowniczka, który wieńczy pozycję, a jest nieodzownym elementem w przypadku omawiania kultury innej niż europejska. Przed bibliografią znajdują się również uwagi do każdego z rozdziałów, co dodatkowo uzupełnia lekturę. Samych rozdziałów jest czternaście, poprzedza je wprowadzenie, kończy zaś epilog.

Dużą zaletą tejże pozycji jest fakt, że czytelnik nie znajdzie tu tylko suchych faktów, dotyczących życia Jusufa zwanego też Saladynem. Każdy z nich znakomicie wprowadza odbiorcę w kolejne etapy życia tytułowego bohatera. Autor w zarysie przedstawia dzieje Ziemi Świętej właściwie od pierwszej krucjaty po kres życia bohatera islamu. Dzięki temu czytelnik łatwo może zorientować się w aktualnej sytuacji politycznej Bliskiego Wschodu, poznać motywacje Saladyna oraz członków jego bezpośredniego oraz dalszego otoczenia – rodziny, przyjaciół oraz chrześcijańskich i muzułmańskich oponentów. Wydarzenia z życia Jusufa, syna Ajjuba, przeplatane są licznymi ciekawostkami z życia dowódcy, całości dopełnia zaś barwny i kwiecisty styl, jakim posługuje się Hindley. Książka, mimo iż przepełniona jest nazwami własnymi, charakterystycznymi dla kultury arabskiej, nie jest trudna w odbiorze, co więcej łatwo przyswoić wiedzę w niej zawartą. 

Biografię Saladyna autor rozpoczyna od niezwykle plastycznego opisu zdobycia Jerozolimy przez jego wojska. Kolejne trzy rozdziały poświęcone są przedstawieniu sytuacji panującej na Bliskim Wschodzie w przededniu narodzin tytułowego bohatera. Każda kolejna część, począwszy od rozdziału piątego opisującego rodzinę Ajjubidów, z której wywodził się Jusuf, po rozdział ostatni poświęcony śmierci Saladyna, traktuje już o jego życiu. I tak czytelnik pozna najważniejsze historie, jak nieudane wyprawy celem zajęcia Kairu, finalne przejęcie władzy w Egipcie a następnie w Damaszku po Nur ad-Dinie, zdobycie Jerozolimy czy Akki. Przeplatają je liczne ciekawostki z życia władcy, jak śmierć wuja Saladyna z przejedzenia, pasowanie Jusufa na rycerza, próba rozprawienia się z sektą asasynów czy opisy licznych szlachetnych czynów głównego bohatera. Warto nadmienić, że każdy z rozdziałów oddzielony jest od następnego dwustronicową reprodukcją grafiki z epoki i tytułem – jest to bardzo ciekawe i estetyczne rozwiązanie. Co kilka stron odbiorca znajdzie również liczne, dobrze opisane ryciny i zdjęcia zamków, postaci, zabytków z opisywanego okresu.

Jedyne uwagi, które mam do niniejszej książki, to zamieszanie spowodowane tytułem, które opisałem we wstępie oraz drobne błędy w tekście. Przykładowo – Imad ad-Din Zanki nie wkroczył do Aleppo w 1228 roku a 100 lat wcześniej (strona 51), zaś wcześniej mowa jest o „saraceńskich rycerzach” (strona 18), co przez wzgląd na omawianą epokę i realia jest stosunkowo dziwnym określeniem. Zastanawiające jest również, dlaczego niektóre cytaty zostały estetycznie wyszczególnione w tekście, inne zaś nie (strony 66-67). Niemniej jednak są to kwestie, które nie wpływają na generalny odbiór książki, który w moim przypadku jest bardzo pozytywny.

Recenzowaną pozycję z czystym sercem polecić mogę każdemu – niezależnie czy interesuje go historia całego średniowiecza i dzieje Ziemi Świętej traktował dość pobieżnie, czy też nigdy wcześniej nie miał do czynienia z omawianą tematyką. Lekkie pióro autora oraz wydarzenia ukazane w interesujący sposób wciągną czytelnika na długie godziny, a także rzucą trochę światła na sylwetkę Saladyna, którego działania „zasłużyły na uznanie zarówno żydów, jak i chrześcijan oraz muzułmanów”.

Plus minus:
Na plus:
+ lekkie i plastyczne opisy dziejów Saladyna,
+ każdorazowo rys epoki, otoczenia, wprowadzający czytelnika w świat Bliskiego Wschodu,
+ mapy, ryciny,
+ słowniczek oraz uwagi do każdego z rozdziałów,
+ bibliografia.
Na minus:
- problem z tytułem książki,
- drobne uwagi techniczne, które nie wpływają na odbiór pozycji.

Tytuł: Saladyn. Pogromca chrześcijaństwa

Autor: Geoffrey Hindley

Wydawca: RM

Rok wydania: 2018

ISBN: 978-83-7773-922-8

Liczba stron: 232

Okładka: miękka

Cena: 29,90 zł

Ocena recenzenta: 9.5/10