Boso, z mieczem przy szyi przed cesarzem. Czyli upokarzający Piastów hołd w Krzyszkowie

Upokarzający hołd w Krzyszkowie i zawarty tam pokój jest symbolem podporządkowania Piastów niemieckiemu cesarzowi Świętego Cesarstwa Rzymskiego. Polski władca musiał stanąć przed cesarzem boso, z mieczem u szyi. Jednak mimo wizerunkowej katastrofy, Bolesław Kędzierzawy zachował władzę i bez konsekwencji nie dotrzymał większości przyrzeczonych układem postanowień.

Wygnaniec ucieka do Niemiec przegrywając wojnę z braćmi

Władysław II Wygananiec

Po śmierci w 1138 r. Bolesława III Krzywoustego księciem (princepsem, seniorem) Polski został, jego najstarszy syn, Władysław II Wygnaniec. Zgodnie z wolą ojca musiał jednak podzielić się rządami z braćmi. Wygnaniec jako princeps otrzymał Śląsk oraz ziemię lubuską na wyłączność. Dodatkowo jako książę zwierzchni sprawował rządy w ziemi krakowskiej, łęczyckiej, sieradzkiej oraz na Pomorzu Gdańskim oraz być może także nad częścią Kujaw i Wielkopolski. Pozostali bracia Wygnańca otrzymali: Bolesław Kędzierzawy Mazowsze oraz Kujawy (lub ich część), Mieszko Stary Wielkopolskę (lub jej część), Henryk Sandomierski ziemię sandomierską.

Czytaj także → Dlaczego w Polsce doszło do rozbicia dzielnicowego? Testament Bolesława Krzywoustego i jego skutki

Wygnaniec szybko skonfliktował się z przyrodnimi braćmi, którzy byli synami Salomei z Bergu. Natomiast Władysław II był synem Zbysławy Światopełkówny. Po kilku latach konfliktu ostatecznie juniorzy wygrali wojnę, ą Wygnaniec uciekł do Niemiec. Tam spotkał się z przychylnym przyjęciem ze względu na koneksje swojej małżonki. Była nią Agnieszka Babenberg, będąca wnuczką cesarza (Świętego Cesarstwa Rzymskiego) Henryka IV (cesarz w latach 1111-1125) oraz siostrą przyrodnią króla niemieckiego Konrada III (król w latach 1138-1152).

Bolesław Kędzierzawy władcą Polski

Bolesław IV Kędzierzawy

Po wygnaniu Władysława II seniorem, czyli władcą Polski został Bolesław IV Kędzierzawy. Zgodnie z zasadą senioratu-pryncypatu był wówczas najstarszym przedstawicielem rodu. Jeszcze w 1146 r. Konrad III zorganizował wyprawę w celu przywrócenia władzy Wygnańca, ale zakończyła się militarnym niepowodzeniem. Bowiem ostatecznie nie doszło do ataku na Polskę. Aczkolwiek politycznie Konrad odniósł częściowy sukces. Bowiem Kędzierzawy zobowiązał się zapłacić okup i stawić się na sąd cesarski. Polski książę tych zobowiązań nie wypełnił. Cechą charakterystyczną stosunków Kędzierzawego do niemieckich władców będzie ukorzenie się w sytuacji kryzysowej i podjęcie zobowiązań, które następnie nie zostaną wykonane.

W kolejnych latach Kędzierzawy dzięki zgodnym rządom z braćmi odsunął niemieckie zagrożenie. W 1148 r.  zorganizowali zjazd w Kruszwicy, na którym obecny był Albrecht Niedźwiedź, margrabia Marchii Północnej. Podczas narad zdecydowano się na wydanie siostry Bolesława IV za Ottona, syna Niedźwiedzia. Dodatkowo Piastowie współpracowali także z margrabią Miśni, Konradem Wielkim. Tym samym od zachodu zapewnili sobie spokój.

Interwencja Fryderyka Barabrossy w Polsce

Cesarz Fryderyk Barbarossa

Sytuacja zmieniła się, gdy rządy w Niemczech w 1152 r. objął Fryderyk Barbarossa (cesarz w latach 1155-1190, król od 1152), który postanowił zainterweniować w sprawy Polskie. Kronikarz Wincenty Kadłubek nazywał go „rudym smokiem”. Bezpośrednią przyczyną wojny była odmowa złożenia mu przysięgi wierności przez Bolesława i Mieszka Starego. Natomiast Wygnaniec mający formalne prawo do władzy w Polsce taką przysięgę złożył. Bracia Władysława nie chcieli go nawet dopuścić do rządów w swojej dzielnicy.

Dlatego w 1157 r. Barbarossa zorganizował atak na ziemie polskie. Kędzierzawy nie stawił czoła cesarzowi w przygranicznych grodach, tylko zastosował taktykę spalonej ziemi. Dlatego spalił grody w Głogowie i Bytomiu. Liczył, że w ten sposób rozciągnie linie zaopatrzenia cesarza. Taktyka okazała się błędna, wobec bardzo dobrze przygotowanej przez Barabrossę wyprawy. Jego wojska szybko dotarły do serca Wielkopolski i zaczęły oblegać Poznań.

Hołd w Krzyszkowie

Wówczas Kędzierzawy ponownie poprosił niemieckiego króla o negocjacje. Barbarossa zgodził się wycofać swoje siły, ale jego warunki były wygórowane.

Przede wszystkim Kędzierzawy udał się do podpoznańskiego Krzyszkowa, gdzie złożył hołd lenny cesarzowi. Przy czym ceremonia była upokarzająca dla polskiego władcy. Stanął przed Barbarossą boso, w worku pokutnym, z mieczem uwiązanym do szyi, po czym padł na kolana i błagał niemieckiego władcę o przebaczenie.

Pokój w Krzyszkowie

Następnie, 30 sierpnia 1157 r., doszło do zawarcia pokoju w Krzyszkowie. Zgodnie z jego postanowieniami Kędzierzawy musiał zapłacić olbrzymią kontrybucję, a także uznać się lennikiem niemieckim. Dodatkowo zobowiązał się do stawienia się w Magdeburgu na sąd cesarski, który miał rozstrzygnąć kwestie władztwa nad Polską pomiędzy Bolesławem a Wygnańcem. Kędzierzawy miał także dostarczyć cesarzowi posiłki podczas planowanej wyprawy do Włoch.

Jako zabezpieczenie postanowień Kazimierz II Sprawiedliwy, najmłodszy brat Kędzierzawego został przekazany na dwór cesarski w charakterze zakładnika. Jednakże podobnie jak w przypadku poprzednich obietnic Bolesław ich nie zrealizował. Nie stawił się w Magdeburgu, ani nie wysłał obiecanych posiłków.

Pokój mimo upokarzającego hołdu dał Kędzierzawemu faktycznie uznanie swojej władzy przez Barbarossę, który zadowolił się zhołdowaniem Polski, co podkreślało jego statut cesarza. Nie chciał prowadzić dalszej wojny. Dodatkowo biorąc pod uwagę, że większość postanowień nie została przez polskiego księcia dochowana można postawić tezę, że mimo upokorzenia i zapisów traktatowych faktycznie Kędzierzawy uzyskał cesarską aprobatę dla swoich rządów.

Jednym z postanowień była także zgoda Kędzierzawego na powrót Wygnańca do swojej dzielnicy rodowej, czyli na Śląsk. Jednak został on zrealizowany już po śmierci Wygnańca, która nastąpiła w 1159 r. W 1163 r. po kolejnej interwencji cesarza polski książę zgodził się oddać Śląsk synom (jako własne nadanie, a nie jako zwrot ojcowizny) Wygnańca, czyli Mieszkowi Plątonogiemu i Bolesławowi Wysokiemu. Spowodowało to jednak pogłębienie rozbicia dzielnicowego, gdyż dzielnica została podzielona między braci.

Bibliografia:

1. M. Maciorowski. B. Maciejewska, Władcy Polski. Historia na nowo opowiedziana, Warszawa 2018.
2. S. Szczur, Historia Polski. Średniowiecze, Kraków 2002.
3. J. Wyrozumski, Dzieje Polski piastowskiej, Kraków 1999.
4. J. Wyrozumski, Historia Polski do 1505, Warszawa 1982.