Hilary Koprowski. Polak, który opracował szczepionkę przeciwko wirusowi polio

Wśród twórców szczepionek znajduje się dwóch Polaków. Jednym z nich jest Hilary Koprowski, który wynalazł szczepionkę przeciwko polio, a także ulepszył szczepionkę przeciwko wściekliźnie zwierząt. Do szczepionki na polio wykorzystał koktajl z mózgu zarażonych gryzoni.

Choroba Heinego-Medina i jej historia

Egipska stella przedstawiająca chorego na polio (charakterystyczna laska) / fot. CC-BY-SA 3.0

Choroba Heinego-Medina jest wywoływana przez wirusa polio. Choroba atakuje dzieci, stąd nazywana jest także ostrym nagminnym porażeniem dziecięcym (poliomyelitis). Zakażenie wirusem polio może doprowadzić do zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych oraz do porażenia mięśni. Chorobę opisali w 1840 roku Jakob Heine - jako porażenie dziecięce oraz w 1890 roku Karl Medin - jako chorobę zakaźną. Stąd jej nazwa.

Choroba występowała już w okresie starożytnego Egiptu. Wiemy o tym, gdyż malowidła i rzeźby z tego okresu przedstawiają dzieci chodzące przy pomocy lasek. To pośrednio wskazuje na skutek zachorowania na polio. Do XIX wieku choroba występowała sporadycznie i nie stanowiła poważnego problemu społecznego. Od XIX wieku jednak liczba zachorowań rosła, powodując światową pandemię wirusa polio. To spowodowało, że rozpoczęto intensywnie badania nad szczepionką na polio. Jako pierwszy wynalazł ją Polak, Hilary Koprowski.

Szczepionka Koprowskiego

Hilary Koprowski

Był to urodzony w Warszawie lekarz, absolwent Uniwersytetu Warszawskiego. Gdy wybuchła II wojna światowa wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie prowadził badania, w tym nad szczepionką przeciwko wirusowi polio. Jego praca została uwieńczona sukcesem w postaci opracowania pierwszej skutecznej szczepionki.

W jej produkcji zastosował metodę wynalezioną przez Ludwika Pasteura, czyli doprowadził do takiego osłabienia wirusa, iż można go było bezpieczenie podać człowiekowi. Swoje osiągnięcie Koprowski zawdzięcza bawełniakom. Są to gryzonie z rodziny chomikowatych, zamieszkujące obie Ameryki. To z zarażonych zwierząt pobierał wycinki z mózgu, które następnie odpowiednio spreparowane wstrzykiwał kolejnym bawełniakom. Po kilkunastu takich zabiegach wirus był znacząco osłabiony. Zatem nadawał się do podania nawet dzieciom.

Szczepionka Koprowskiego była szczepionką doustną, co pozwalało na prowadzenie wygodnej i szybkiej akcji szczepień. Zawierała bardzo osłabionego, ale wciąż żywego wirusa. Problemem było stężenie szczepionki, by nie wywołała choroby. Ostatecznie Koprowski zaryzykował i w styczniu 1948 roku przyjął własną szczepionkę. Po kolejnych dwóch latach testów klinicznych, 27 lutego 1950 roku, szczepionka została podana dwudziestu dzieciom w Letchworth Village. Żadne z nich nie zachorowało na polio, a w ich organizmach wytworzyły się skuteczne przeciwciała.

Wykorzystanie szczepionki Koprowskiego

Szczepionka Koprowskiego nie została jednak dopuszczona na rynek farmaceutyczny w Stanach Zjednoczonych. Skuteczniejszy w zabiegach o niego okazał się Jonas Salk i jego zespół, który także opracował szczepionkę przeciwko polio (1952 rok). Natomiast preparat Koprowskiego został wykorzystany w Afryce. W 1958 roku jego szczepionkę podano kilkuset tysiącom dzieci w Kongo.

Także szczepionka Koprowskiego została wykorzystana w Polsce, w której w latach 50-tych trwała epidemia polio. Na skutek podania szczepionki liczba zachorowań na polio w Polsce z kilku tysięcy rocznie spadła do kilkudziesięciu w 1963 roku.

Koprowski jest też wynalazcą ulepszonej szczepionki na wściekliznę, która w Stanach Zjednoczonych została dopuszczona w 1980 roku.

Do śmierci, w wieku 97 lat, kierował Instytutem Biotechnologii i Zaawansowanej Medycyny Molekularnej oraz Centrum Neurowirusologii na Uniwersytecie Thomasa Jeffersona w Filadelfii. Opublikował ponad 800 prac naukowych.