Rudolf Weigl. Polski wynalazca szczepionki na tyfus

Wśród twórców szczepionek znajduje się dwóch Polaków. Jednym z nich jest Rudolf Weigl, który wynalazł szczepionkę na tyfus. Był kilkukrotnie zgłaszany do nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny.

Tyfus i jego historia

Rudolf Weigl - polski zoolog i bakteriolog, wynalazca szczepionki na tyfus

Tyfus to choroba bakteryjna, która wywoływana jest prze wszy ludzkie lub przchły przenoszone przez szczury. Nieleczona doprowadza do zapalenia płuc, opon mózgowych, nerek, a także odleżyn. Charakterystyczną cechą tyfusu jest wysypka na skórze w formie czerwonych plam.

Jest chorobą, której pierwszy opis pochodzi już z XI wieku. Od XV wieku w Europie wybuchały cykliczne epidemie tyfusu. Pierwsza z nich związana jest z oblężeniem Granady z 1489 roku. Wówczas miasto oblegali królowie katoliccy, które ostatecznie zdobyli w 1492 roku. Jednak kilkukrotnie większe straty ponieśli na skutek epidemii tyfusu, niż w wyniku działań zbrojnych. Epidemia tyfusu występowała także podczas angielskiej wojny domowej, wojny trzydziestoletniej i wojen napoleońskich. Ogromne żniwa zebrała także podczas I wojny światowej, gdzie mógła spowodować śmierć nawet trzech milionów osób. Tyfus spowodował miliony ofiar także podczas wojny domowej w Rosji w latach 1917-1922. Podczas II wojny światowej tyfus zabił kilkaset tysięcy żołnierzy. Generalnie działania wojenne drastycznie obniżały poziom higieny, a za żołnierzami w okopach ciągnęły się szczury, przenoszące zarazę. Dopiero wynalezienie szczepionki przez Rudolfa Weigla przyniosło oczekiwaną obronę przeciwko tyfusowi.

Szczepionka Weigla

Rudolf Weigl

Szczepionkę na tyfus opracował Polak. Był nim Rudolf Weigl. Jako absolwent studiów przyrodniczych w okresie I wojny światowej został delegowany do badań nad pasożytami. Stąd jego zainteresowanie tyfusem, który był chorobą szczególnie nękającą żołnierzy walczących w okopach. W swojej pracy wykorzystywał wszy, stając się prekursorem używania owadów w badaniach laboratoryjnych. Wiedział bowiem, że choroba jest roznoszona przez wszy lub pchły. W 1930 roku opracował metodę produkcji szczepionki. Polegała na miażdżeniu i mieleniu wnętrzności zakażonych wesz. Mimo, że sama szczepionka była skuteczna, to proces jej tworzenia był niebezpieczny, gdyż powodował ryzyko zachorowania u osób, które uczestniczyły w produkcji.

Produkcja i pierwsze szczepienia

Laboranci podczas karmienia zakażonych wszy w pracowni badań nad durem plamistym prof. Rudolfa Weigla

Niemniej szczepionka zaczęła być wykorzystywana na świecie. Duże szczepienia przeprowadzone zostały w Chinach, za pośrednictwem belgijskich misjonarzy. Zaszczepiono tam tysiące Chińczyków. Poprzez tę akcję Weigl zyskał duży rozgłos i szacunek na świecie. Otrzymał m.in. Order Leopolda - najwyższy i najstarszy order Królestwa Belgii. Wielokrotnie był zgłaszany do nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny, ale nagrody nigdy nie otrzymał.

Jego wiedza była na tyle kluczowa, że zarówno Sowieci, jak i Niemcy, korzystali z niej podczas II wojny światowej. Niemcy proponowali Weiglowi podpisanie Volkslisty. Ten jednak odmówił. Dodatkowo zgodził się produkować szczepionkę dla armii niemieckiej, ale tylko pod warunkiem swobodnego doboru współpracowników. To umożliwiło mu uratowanie wielu ludzi przed śmiercią, a także, wbrew niemieckiemu zakazowi, przekazywał szczepionkę także polskim cywilom. Po wojnie był zwalczany przez władze komunistyczne. Do końca życia zajmował się badaniami naukowymi i produkcją swojej szczepionki.