Bitwa pod Cedynią. Fortel dał Mieszkowi I wielkie zwycięstwo nad Niemcami

Dzięki zręcznemu fortelowi w bitwie pod Cedynią armia Mieszka I pokonała wojska margrabiego Hodo zapewniając sobie panowanie nad terytoriami na wschód od Odry.

Wyprawa Wichmana

Niemiecki wielmoża Wichman to organizator wyprawy na ziemie Mieszka I. W 964 r. lub 965 r. sprzymierzony ze słowiańskim plemieniem Wieletów dwukrotnie najechał na Polskę. Podczas tych wypraw Wichman dwukrotnie pokonał Mieszka I, zdobywając ogromne łupy. Podczas jednej z bitew zginął także nieznany z imienia brat polskiego księcia.

Wichman poddaje się Mieszkowi (w rzeczywistości poległ w trakcie ucieczki z pola bitwy), grafika według Franciszka Smuglewicza

Mimo tych porażek Mieszko I nadal parł ku rozszerzeniu swoich granic na północy i zachodzie. To budziło niepokój Wieletów, którzy w 967 r. ponownie zorganizowali wyprawę przeciwko Mieszko I. Na jej czele ponownie stanął Wichman. Jako, że w 966 r. Polska przyjęła chrzest z czeskich rąk, a także Mieszko I był mężem czeskiej księżniczki, to Czesi udzielili Polakom wsparcia.

Wicham zorganizował spore siły, które powiększały się w miarę zbliżania do terenów Mieszka I. Ostatecznie na przeciw siebie stanęły liczące po kilka tysięcy wojska i jazdy armie. Nie zachowały się w kronikach opisy miejsca, gdzie bitwa została stoczona, ale możliwe, że odbyła się niedaleko grodu Santok. Bitwę wygrał Mieszko I. Zwycięstwo było zupełne. Polski książę doskonale przygotował się do starcia i doprowadził do okrążenia oddziałów Wieletów, co umożliwiło zupełne rozbicie sił Wichmana, który zginął w trakcie ucieczki. Skutkiem sukcesu Mieszka I było jego umocnienie się u ujściu Odry.

Wyprawa margrabiego Hodo

Mieszko I, rysunek Jana Matejki

Wzrost siły Mieszka był solą w oku dla niemieckich margrabiów. Jeden z nich, margrabia Marchii Łużyckiej Hodo wyprawił się przeciwko Polsce. Nie wiemy, czy Hodo działał za cichym przyzwoleniem cesarza, ale niewątpliwie nie miał jego oficjalnej zgody. Dodatkowo Mieszko I płacił trybut cesarzowi, aż po rzekę Wartę, zatem cesarz nie miał powodów do atakowania polskiego księcia. Do Hodona dołączył niemiecki możnowładca, Zygfryd von Walbeck.

Bitwa pod Cedynią

Mieszko I prawdopodobnie zastawił pułapkę na niemieckie wojska. Jedna z części jego armii, którą polski książę dowodził samodzielnie, broniła przeprawy na Odrze. Gdy armii Hodona udało się przeprawić przez rzekę, wojowie Polan zaczęli wycofywać się do grodu w Cedyni. Był to gród leżący na strategicznym polsko-niemieckim szlaku handlowym. Strzegł on polskiej zachodniej granicy. Droga do niego wiodła przez teren z jednej strony otoczony bagnami, a z drugiej wzgórzami.

Z niemieckiego punktu widzenia wydawało się, że sytuacja jest pod kontrolą. Margrabiemu Hodo udało się przeprawić przez Odrę, a następnie bez wątpienia zmierzał pod Cedynię. Jej zdobycie było koniecznym elementem, by kontynuować wyprawę w głąb terenów Polan.

Chrzest Czcibora przez św. Wojciecha.
Fragment symbolicznego obrazu Zaprowadzenie chrześcijaństwa Jana Matejki

Wówczas Niemcy zostali ostrzelani ze wzgórza, a wraz z gradem strzał ruszyła na nich za wczasu schowana polska jazda pod wodzą Czcibora, brata Mieszka I. Jednocześnie nastąpił kontratak z grodu, co spowodowało, że Hodon znalazł się w kleszczach. Z wielkim trudem Niemcy wyrwali się jednak z okrążenia i wycofali się za Odrę. Jednak jak podaje niemiecki kronikarz, a syn Zygfryda, wojowie pod wodzą Czcibora położyli trupem wszystkich najlepszych rycerzy Hodona. Polacy bitwę rozegrali znakomicie, w pełni wykorzystując sprzyjające im walory terenu.

Skutki bitwy pod Cedynią

Cesarz Otton I w momencie klęski Hodona przebywał we Włoszech. Gdy powrócił do Kwedlinburga chciał, by się z niej wytłumaczyli zarówno Hodo, jak i Mieszko I, co pośrednio świadczy o tym, że wyprawa Hodona była jego osobistą inicjatywą. Ostatecznie jednak Pomorze Zachodnie zostało w polskich rękach, co było sukcesem polskiego księcia. Jednak musiał, jako zabezpieczenie przyjaźni z cesarstwem, wysłać swojego syna Bolesława Chrobrego na dwór cesarza. Pełnił tam rolę zakładnika przyjaznych stosunków.

Polska za panowania Mieszka I według Stanisława Zakrzewskiego („Mieszko I jako budowniczy państwa polskiego”, Warszawa, 1921)

Jednocześnie po bitwie pod Cedynią granica z cesarstwem była co do zasady zabezpieczona, co pozwoliło Mieszko I na prowadzenie ekspansji na południu. Efektem tego było zdobycie Śląska oraz uwolnienie Małopolski od czeskich wpływów. Zatem zasadzka pod Cedynią w ostatecznym rozrachunku miała znacząco większe skutki niż tylko poskromienie wojowniczego margrabiego Marchii Łużyckiej.

Bibliografia:

1. K. Jabłonka, 100 polskich bitew na lądzie, morzu i powietrzu, Warszawa 2021.
2. G. Labuda, Pierwsze państwo polskie, Kraków 1989.
3. K. Olejnik, Cedynia, Niemcza, Głogów, Krzyszków, Kraków 1988.
4. S. Zakrzewski, Mieszko I jako budowniczy państwa polskiego, Kraków 1921.

Więcej informacji o historii  polski bitew znajduje się w książce Krzysztofa Jabłonki, która ukazała się nakładem wydawnictwa Zona Zero.