Koniec II wojny światowej w Europie i kapitulacja Niemiec. 8 czy 9 maja 1945? |
Akt kapitulacji Niemiec był dokumentem prawnym, który zakończył II wojnę światową w Europie. Pierwsza wersja tekstu została podpisana podczas uroczystości w Reims. Jednak na żądanie Stalina ceremonia została powtórzona w Berlinie. Wynikiem powtórzonej kapitulacji jest różnica w obchodzeniu dnia zakończenia wojny w Europie. Większość państw świętuje ją 8 maja, a Rosja 9 maja.
Porażka Niemiec w II wojnie światowej
Gdy dla niemieckiej generalicji stało się jasne, że wojna jest przegrana i to przegrana z kretesem, rozpoczęły się próby kontaktów z alianckim dowództwem, by to przed nim podpisać akt kapitulacji. Rozmowy ułatwiła śmierć Hitlera, która nastąpiła 30 kwietnia 1945 r. Karl Dönitz, na mocy testamentu Hitlera, został prezydentem Niemiec oraz naczelnym dowódcą Wehrmachtu. To on wydawał pełnomocnictwa niemieckim delegacjom do podpisywania kapitulacji.
Niemcom zależało, aby znaleźć się wyłącznie na łasce państw zachodnich, z pominięciem ZSRR. Zdawali sobie bowiem sprawę, że los jeńców niemieckich pojmanych przez Armię Czerwoną jest nieporównywalnie inny niż w przypadku dostania się do niewoli amerykańskiej lub brytyjskiej.
Częściowa kapitulacja Niemiec (29 kwietnia i 4 maja 1945 r.)
Podpisanie aktu częściowej kapitulacji niedaleko Lüneburg
Pierwszą z majowych kapitulacji, aczkolwiek tylko częściową, była kapitulacja wojsk niemieckich w Holandii, Dani i północnych Niemczech (29 kwietnia skapitulowały wojska niemieckie we Włoszech). Jej akt został podpisany 4 maja 1945 r. w kwaterze polowej brytyjskiego marszałka Bernarda Lawa Montgomery’ego, która znajdowała się niedaleko miasta Lüneburg. Na czele niemieckiej delegacji stał Admirał Hang-Georg von Friedeburg, od 1 maja następca Dönitza na stanowisku Naczelnego Dowództwa Kriegsmarine.
Jednak w kwestii podpisania aktu bezwarunkowej kapitulacji odnoszącej się do wszystkich sił niemieckich, Montgomery wysłał Niemców do Naczelnego Dowództwa Alianckich Sił Ekspedycyjnych (SHAEF) w Reims we Francji.
Pierwsza kapitulacja Niemiec (7 maja 1945 r.)
Podpisanie aktu kapitulacji Niemiec w Reims / fot. CC-BY-SA 3.0
Józef Stalin nie był zadowolony z wydarzeń z Lüneburga, gdyż nie chciał, by ZSRR zostało pominięte jako strona przed którą Niemcy podpiszą bezwarunkową kapitulację. Alianci nie chcąc drażnić Stalina do negocjacji w SHAEF dopuścili najwyższego rangą radzieckiego oficera łącznikowego na froncie zachodnim, generała Iwana Susłoparowa.
Negocjacje po stronie aliantów prowadził amerykański generał Walter Bedell Smith. Alianci w toku rozmów dali Niemcom dwie doby na rozpowszechnienie rozkazu złożenia broni wśród wojsk. Niemcy wykorzystali ten czas na przerzucenie dodatkowych wojsk na zachód, by jak najwięcej z nich nie znalazło się w rękach radzieckich. W dniu 6 maja do Reims z Flensburga przyleciał gen. Alfred Jodl z pełnomocnictwem od Dönitza do podpisania bezwarunkowej kapitulacji.
Ostatecznie akt kapitulacji został podpisany 7 maja o godz. 02:41. Jego pierwszy punkt brzmiał następująco:
„My niżej podpisani, działając z upoważnienia Naczelnego Dowództwa Niemieckich Sił Zbrojnych, niniejszym bezwarunkowo poddajemy przed Najwyższym Dowództwem Alianckich Sił Ekspedycyjnych i jednocześnie przed Najwyższym Dowództwem Armii Sowieckiej wszystkie siły na lądzie, morzu i powietrzu, które pozostają w dniu dzisiejszym pod niemiecką kontrolą.”
Po stronie aliantów podpisali się pod nim gen. Walter Bedell Smith i gen. Iwan Susłoparow. Natomiast w imieniu Niemiec akt podpisali gen. Alfred Jodl, mjr Wilhelm Oxenius i adm. Hang-Georg von Friedeburg.
Druga kapitulacja Niemiec (8 maja 1945 r.)
Podpisanie aktu kapitulacji Niemiec w Berlinie / fot. Bundesarchiv, Bild 183-J0422-0600-002, CC-BY-SA 3.0
Stalin na wieść o podpisaniu kapitulacji w Reims kategorycznie zażądał podpisania jeszcze jednej kapitulacji, gdyż nie mógł zgodzić się, by ta została podpisana na froncie zachodnim. Żądanie przywódcy ZSRR zostało spełnione i 8 maja o godz. 23:01 (w Moskwie była już godz. 01:01 9 maja) w kwaterze marszałka Gieorgija Żukowa w Berlinie zorganizowano ponowne podpisanie bezwarunkowej kapitulacji Niemiec. Postanowienia z Berlina w zasadzie powielały lub nieco rozszerzały zapisy przyjęte w Reims.
Po stronie zwycięzców podpis składali marszałek Gieorgij Żukow (ZSRR), generał Carl Andrew Spaatz (USA), marszałek Arthur Tedder (Wielka Brytania) i generał Jean de Lattre de Tassigny (Francja). W przeciwieństwie do wydarzeń z Reims do podpisu został dopuszczony przedstawiciel Francji. Po stronie Niemiec podpis złożyli feldmarszałek Wilhelm Keitel, admirał Hans-Georg von Friedeburg i generał Hans-Jürgen Stumpff.
Feldmarszałek Wilhelm Keitel podpisujący akt kapitulacji Wehrmachtu, 8/9 maja 1945 r.
Akt został sporządzony w języku angielskim, rosyjskim i niemieckim. Jednak wyłącznie wersje angielską i rosyjską uznano za autentyczne.
O uzgodnionej wcześniej godzinie (godz. 15:00 wg czasu londyńskiego), 8 maja Winston Churchill, Harry Truman i Charles de Gaulle wygłosili jednoczesne przemówienia radiowe, w których powiadomili słuchaczy o kapitulacji Niemiec i zakończeniu wojny w Europie. Jako, że w Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych ludzie w zasadzie spontanicznie już 8 maja gromadzili się na ulicach, to uroczystości z okazji zakończenia wojny w Europie odbyły się tam tego dnia.
Natomiast w ZSRR z racji podpisana aktu 9 maja czasu moskiewskiego w Moskwie uroczystości nie mogły się odbyć 8 maja. Taka formuła czczenia zakończenia II wojny światowej zachowała się do dzisiaj. W państwach zachodnich obchodzi się je 8 maja, a w Rosji (a wcześniej w ZSRR i krajach komunistycznych) 9 maja.
Współcześnie 8 maja w Europie jest obchodzony w Czechach, Francji, Polsce (od 2015), Słowacji i Wielkiej Brytanii, a 9 maja czci się m.in. w Rosji, Izraelu, Armenii, Kazachstanie, Mołdawii i Białorusi.
Bibliografia:
- A. Beevor, Druga wojna światowa, Kraków 2013.
- E. Czapiewski, J. Tyszkiewicz, Historia powszechna. Wiek XX, Warszawa 2022.
- P. Johnson, Historia świata XX wieku. Od Rewolucji Październikowej do „Solidarności”, Warszawa 2016.
- M. Mróz, 7-9 maja 1945. Koniec wojny w Europie, „Infos” nr 8/2015.
Te artykuły również mogą Cię zainteresować:
Znajdujące się w portalu artykuły nie zawsze prezentują opinie zgodne ze stanowiskiem całej redakcji. Zachęcamy do dyskusji nad treścią przeczytanych artykułów, by to zrobić wystarczy podać swój nick i wysłać komentarz. O naszych artykułach możesz także porozmawiać na naszym forum. Możesz także napisać własny artykuł i wysłać go na adres naszej redakcji.
Opóźnienie podpisania aktu kapitulacji wynikało z problemów w ustaleniu po której stronie podpisze Francja. Była zgoda by Francja podpisała po stronie kapitulujących, ale delegat Francji zagroził samobójstwem i Alianci zgodzili się by przyjmował kapitulację.
Alianci uważali, że delegat Francji powinien złożyć kapitulację wspólnie z delegacją niemiecką. Ostatecznie dano zgodę by Francja przyjmowała kapitulację, ale wg czasu moskiewskiego było to już 9 maja.
Mnie zainteresowały STRONY, które podpisały kapitulację. Śmiem twierdzić, że II WŚ wciąż trwa np. wobec Polski, Włoch czy Holandii. Tu sprawy pozostają otwarte.
Nikt niczego nie podpisał.