Nazistowscy zbrodniarze, którzy uniknęli Trybunału w Norymberdze

Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze (1945-1946) został powołany, by osądzić głównych zbrodniarzy nazistowskich Niemiec. W kolejnych latach odbyły się także kolejne procesy, w których skazywano zbrodniarzy. Jednak części z nich udało się uciec od sprawiedliwości.

Heinz Reinefarth (1903-1979). Kat Warszawy

Heinz Reinefarth

Heinz Reinefarth brał udział w niemieckiej inwazji na Polskę, a rok później brał udział w kampanii francuskiej. Po jej zakończeniu odszedł do rezerwy, ale już w 1941 r. powrócił do służby i walczył na froncie wschodnim. Do SS wstąpił już w 1932 r., ale jego kariera w tej organizacji nabrała tempa po powrocie z rezerwy. W 1942 r. awansował na stopień SS-Brigadeführera (odpowiednik stopnia generalmajora w Wehrmachcie). Od stycznia 1944 r. był członkiem sztabu wyższego dowódcy SS i Policji w Kraju Warty (region administracyjny utworzony przez Niemcy podczas II wojny światowej na okupowanym terytorium Polski).

W trakcie powstania warszawskiego Reinefarth sformował zgrupowanie bojowe złożone z 16 kompanii policji, które wysłano do Warszawy. Za tę nominacją stał szef SS Heinrich Himmler. Oddziały dowodzone przez Reinefartha brały udział w rzezi Woli, gdy Niemcy wymordowali ok. 50 tys. cywilnych mieszkańców Warszawy. W trakcie tej masakry Reinefarth raportował, że jego żołnierzom zabrakło amunicji do rozstrzeliwania Polaków - „Co mam robić z cywilami? Mam mniej amunicji niż jeńców.”

W kolejnych tygodniach jego oddziały brały udział w walkach na Starym Mieście, Powiślu i Czerniakowie. Za swoje zbrodnie został nagrodzony. Pod koniec 1944 r. został dowódcą XVIII Korpusu Armijnego SS, który walczył z Armią Czerwoną w rejonie środkowej Odry i bronił twierdzy Kostrzyn.

Po zakończeniu II wojny światowej Polacy żądali wydania zbrodniarza. Przeciwni temu byli Brytyjczycy i Amerykanie uznając, że Reinefarth może być użytecznym świadkiem podczas procesu norymberskiego. W 1951 r. został burmistrzem miasta Westerland na wyspie Sylt. W 1958 r. został wybrany do landtagu w Szlezwiku-Holsztynie. Mimo wielokrotnych wniosków ze strony Polski, RFN odmówiło ekstradycji Reinefartha, co więcej otrzymał on także rentę generalską. Zmarł 1979 r. nigdy nie osądzony za swoje zbrodnie.

Otto Wächter (1901-1949)

Otto Wächter

Otto Wächter do SS przystąpił w 1932 r. Dwa lata później kierował spiskiem mającym obalić austriackiego kanclerza Engelberta Dollfussa. Po inwazji Niemiec na Polskę, jeszcze we wrześniu 1939 r., został gubernatorem dystryktu krakowskiego w Generalniej Gubernii.

3 marca 1941 r. wydał zarządzenie o utworzeniu „dzielnicy zamkniętej” na terenie Podgórza, czyli krakowskiego getta dla żydowskiej ludności miasta. Przez getto w Krakowie przeszło ok. 20 tys. Żydów, prawie wszyscy zginęli w obozach zagłady.

Od lewej: Ernst Kundt, Ludwig Fischer, Hans Frank, Otto Wächter, Ernst Zörner i Richard Wendler

Był także zaangażowany w grabież polskich dóbr kultury. Niemcy zorganizowali specjalną grupę do oceny dzieł sztuki znajdujących się w polskich muzeach, zamkach, pałacach, bibliotekach i kościołach. Akcję koordynowali Arthur Seyss-Inquart wraz z Otto Wächterem.

Po klęsce Niemiec uciekł do Włoch pod zmienionym nazwiskiem Otto Reinhardt. W kwietniu przybył do Rzymu, gdzie za pośrednictwem pronazistowskiego biskupa Aloisa Hudala, znalazł schronienie na południowych obrzeżach miasta pod nazwiskiem Alfredo Reinhardt. Na skutek codziennych porannych kąpieli w zanieczyszczonym Tybrze doznał zakażenia, które spowodowało żółtaczkę. Wächter po uprzednim otrzymaniu ostatniego namaszczenia przez Hudala zmarł 14 lipca 1949 r. w Rzymie. Za swoją działalność nigdy nie został osądzony.

Josef Mengele (1911-1979). Anioł Śmierci

Josef Mengele

W 1940 r. Josef Mengele został oficerem medycznym w jednostce wojskowej w Kassel. Latem został wcielony do Waffen-SS i wysłany na front wschodni. Następnie w okupowanej Polsce został urzędnikiem Urzędu Genealogicznego do spraw Rasy i Osadnictwa. W styczniu 1942 r. ponownie został wysłany na front wschodni. Pod koniec 1942 r. po raz kolejny został oddelegowany do Urzędu Rasy i Osadnictwa SS, ale tym razem w Berlinie.

Mengele z powodu choroby jednego z lekarzy w Auschwitz w maju 1943 r. został przeniesiony do obozu, by go zastąpić. Początkowo pracował jako lekarz obozu kobiecego w Birkenau. Jedną z jego pierwszych decyzji było wysłanie do komór gazowych ponad 1000 Romów chorych na tyfus, gdyż jego zdaniem lepiej było ich zabić niż leczyć. Uczestniczył w kilkudziesięciu selekcjach osób przybywających do obozu. Decydował o ich życiu lub śmierci. Podobne selekcje wykonywał w szpitalu, gdzie podejmował decyzję o zabiciu pacjentów. Szybko zyskał wśród osadzonych miano Anioła Śmierci.

W obozie przeprowadzał także pseudomedyczne eksperymenty w ścisłej współpracy z Instytutem Cesarza Wilhelma do Spraw Antropologii, Nauki o Dziedziczeniu i Eugeniki w Berlinie-Dahlem. Chciał znaleźć sposób na genetyczne warunkowanie cech aryjskich u dzieci i zwiększenie liczby ciąż mnogich. Z tego powodu w Auschwitz-Birkenau zbrodniczym testom poddał ok. 1500 bliźniąt. Przeprowadzał także eksperymenty związane z fizjologią i patologią skarlenia. W trakcie eksperymentów bez znieczulenia wykonywano amputacje i punkcje. Mengele także celowo zarażał osoby poddawane eksperymentom bakteriami tyfusu.

Po ucieczce z obozu Mengele przybrał mundur zwykłego żołnierza Wehrmachtu. Jako jeden z nielicznych członków SS i Waffen-SS nie posiadał tatuażu, który identyfikował go jako członka tych organizacji. Dlatego mimo dostania się do amerykańskiej niewoli  udało mu się nie trafić pod sąd za zbrodnie. Mimo, że poszukiwano go w całej Europie to przy pomocy pronazistowskiego biskupa Aloisa Hudala wyjechał do Argentyny. Został wytropiony przez Mosad, ale władze Izraela uznały, że ważniejszym celem jest Adolf Eichmann. Mengele zmarł w 1979 r. niedaleko Santosu w Brazylii. Nigdy nie został osądzony za swoje zbrodnie.

Walter Rauff (1906-1984)

Walter Rauff

Walter Rauff w 1924 r. wstąpił do Marynarki Wojennej Republiki Weimarskiej, z której odszedł w 1937 r. na skutek skandalu seksualnego. Był przyjacielem Reinharda Heydricha, który również służył w w marynarce wojennej w latach 20-tych. Heydrich został szefem  kontrwywiadu SS, więc kiedy Rauff zrezygnował z marynarki w 1937 r., Heydrich ściągnął Rauffa do SS.

Wziął udział w niemieckiej agresji na Polskę. Był odpowiedzialny za techniczne wyposażenie i przygotowanie jej grup operacyjnych. W 1940 r. został kierownikiem Grupy Urzędowej I G w Głównym Urzędzie Bezpieczeństwa Rzeszy. W 1941 i 1942 r. Rauff był zaangażowany w rozwój furgonetek gazowych i ruchomych komór gazowych, służących do zabijania przez zatrucie lub uduszenie osób uznanych za wrogów państwa niemieckiego.

Po wojnie wyjechał do Syrii, gdzie był jednym z liderów grupy niemieckich ekspertów doradzających syryjskim władzom  w kwestiach wojskowych. Po zamachu stanu w Syrii w 1949 r. musiał opuścić Syrię, gdyż nowy rząd nie był zainteresowany niemieckimi doradcami. Dzięki pomocy kleru katolickiego pod fałszywym nazwiskiem wyjechał do Ekwadoru, a potem do Chile. W 1962 r. został aresztowany, ale chilijski sąd nie zgodził się na jego ekstradycję. Po puchu w Chile w 1973 r. został jednym z doradców tajnej policji DINA. Chilijski dyktator i generał, przywódca junty wojskowej Augusto Pinochet także odmawiał jego wydania do Izraela. Rauff zmarł w 1984 r. na raka płuc. Nigdy nie odpowiedział za swoje zbrodnie.

Klaus Barbie (1913-1991). Rzeźnik z Lyonu

Klaus Barbie

Klaus Barbie zaraz po ukończeniu studiów w Instytucie im. Fryderyka Wilhelma w Bonn wstąpił do SS. W trakcie kampanii francuskiej w 1940 r. był członkiem wywiadu. Brał udział w przygotowywaniu planów ataku na Wielką Brytanię. W getcie w Amsterdamie był dowódcą plutonu egzekucyjnego. Po rozpoczęciu niemieckiej okupacji Francji został szefem Gestapo w regionie  Rodan-Alpy. Ze względu na swoje zaangażowanie w eksterminację żydowskiej ludności Lyonu, otrzymał przydomek Kata Lyonu lub Rzeźnika z Lyonu. Popełnił liczne zbrodnie, w tym odpowiadał za deportację tysięcy Żydów do obozów zagłady oraz za masowe egzekucje ludności cywilnej.

Dokonał aresztowania Jeana Moulina, najwyższego z członków Ruchu Oporu, jakiego udało się złapać Niemcom. Barbie nadzorował śledztwo i tortury Moulin, który ostatecznie został skatowany w pociągu przewożącym go do Niemiec.

Po zakończeniu wojny nie został aresztowany, gdyż Amerykanie i Brytyjczycy korzystali z jego wiedzy wywiadowczej. Jednak w 1955 r., gdy nie był już potrzebny, dzięki pomocy biskupa Aloisa Hudala uciekł do Argentyny. Następnie wyjechał do Boliwii, gdzie zajął się handlem narkotykami. Został nawet szefem jednej z grup zajmujących się wytarzaniem i przemytem narkotyków. W 1971 r. został wytropiony przez poszukiwaczy nazistów. Boliwia deportowała go w 1983 r. Wtedy dopiero stał się możliwy jego proces. Ten rozpoczął się w 1987 r. Barbiego skazano na dożywocie. Zmarł w więzieniu w 1991 r. Był jednym z nielicznych niemieckich zbrodniarzy, którym bezpośrednio po wojnie udało się uciec od sprawiedliwości, ale z czasem zostali złapani i osądzeni.

Bibliografia:

1. P. Batorski, Za murem w kształcie nagrobków. Likwidacja getta w Krakowie, https://www.jhi.pl/artykuly/likwidacja-getta-w-krakowie,2758.
2. A. Beevor, Druga wojna światowa, Kraków 2013.
3. M. Gilbert, Druga wojna światowa, Poznań 2011.
4. P. Sands, Szlak szczurów Historia ucieczki nazistowskiego oprawcy, Kraków 2022.
5. Klaus Barbie, 77, Lyons Gestapo Chief, „New York Times”, 26 września 1991.
6. Josef Mengele, http://www.auschwitz.org/historia/eksperymenty/josef-mengele/.

Historia Otto Wächtera, nazistowskiego zbrodniarza, założyciela krakowskiego getta i przyjaciela Hansa Franka, po wojnie ukrywającego się przed sprawiedliwością została opisana w książce Philippe’a Sandsa Szlak szczurów Historia ucieczki nazistowskiego oprawcy. Publikacja ukazała się nakładem Wydawnictwa Uniwersytetu Jagiellońskiego.