Gdzie leżał Jomsborg? Kolonia legendarnych Jomswikingów

O Jomsborg historycy i archeolodzy spierają w kwestiach czy to tylko mityczna kraina z islandzkich sag, czy też rzeczywista osada wikingów u ujścia Odry do Morza Bałtyckiego. Spór dotyczy także tego kto założył Jomsborg, oraz czy należał on do wikingów, czy tylko przebywali w nim czasowo.

Wikingowie na Pomorzu

Wikingowie na swoich okrętach

Skoro wikingowie byli obecni nie tylko w Skandynawii, ale także wojowali na Wyspach Brytyjskich i pisali swoją historię na odległej Rusi, a nawet w Konstantynopolu, to dlaczego miałoby ich nie być na wybrzeżu Bałtyku? Byli i to na pewno, co potwierdzają liczne odkrycia z Rostocka, Kamienia Pomorskiego, Janowa Pomorskiego i innych miejsc wzdłuż bałtyckiego wybrzeża. Co więcej ich obecność nie ograniczała się tylko do Pomorza. Pchany kolejami losu Harald Srogi walczył u boku Jarosława Mądrego przeciwko Mieszkowi II. To kulturowe przenikanie Słowian i wikingów było dwustronne. Oto Świętosława, córka Mieszka I, poprzez małżeństwa z Erykiem Zwycięskim i Swenem Widłobrodym została królową szwedzką, duńską, norweską i angielską.

Czytaj także → Harald Sigurdsson zwany Srogim. Wiking, który po powrocie z Rusi zostałem królem Norwegii

Jomswikingowie podczas bitwy

Jomsborg, czyli Wolin

Najprawdopodobniej Jomsborg (znany także jako Jom) był Wolinem położonym na wyspie o tej samej nazwie. Zanim jednak osiedlili się lub przebywali tam czasowo wikingowie, był to gród słowiański. 22 września 967 r. miała miejsce bitwa Mieszka I z Wichmanem i Wolinianami. Zwycięstwo polskiego księcia zapewniło mu hegemonię na Pomorzu Zachodnim. Arabski podróżnik, który dokonał opisu Europy Środkowej w swoich przekazach napisał o wielkim mieście położonym nad Oceanem, czyli Morzem Bałtyckim. Prawdopodobnie pisał tak właśnie o Wolinie. Kolejne dostępne źródła mówią o Wolinie w 1007 r., gdy to jego przedstawiciele przybyli na audiencję do króla niemieckiego Henryka II.

Założenie Jomsborgu i i jego historia

Kiedy zatem wikingowie mogli przebywać w Wolinie? Prawdopodobną datą jest koniec X w. lub przełom X i XI w. Wówczas do Jomsborga uciekł duński król Harald Sinozęby. To władca, który zaprowadził w Danii chrześcijaństwo. Jednak na skutek konfliktu z Niemcami, a także reakcji pogańskiej wewnątrz jego państwa, został obalony przez swojego syna, Swena Widłobrodego. Niemiecki kronikarz Adam z Bremy zanotował, że raniony w bitwie Harald uciekł do słowiańskiego miasta Wolin. Zatem zgodnie z tym przekazem Wolin nie należał do wikingów, a do Słowian. Jednak skoro Harald uciekał właśnie tam, to znaczy, że co najmniej kontakty wikingów z Jomsborgiem były znaczące. Duński kronikarz Saxo Grammaticus w Haraldzie widzi zdobywcę słowiańskiego Jomsborga, a jego dowódcą w mieście miał być wikiński wódz Styrbjorn.

Harald Sinozęby

Harald Sinozęby bez wątpienia jest postacią historyczną. Inaczej jest z Palnatokim, który według jednej z islandzkich sag był założycielem Jomsborga na ziemi, którą otrzymał od króla kraju Słowian, Burysława. Mógł nim być dla autora sagi Mieszko I lub Bolesław Chrobry. Niemniej Palnatoki to raczej postać fikcyjna, której historia być może była inspirowana duńskim wodzem Toke.

Bitwa morska pod Svold

Osobna historia Jomswikingów dotyczy półlegendarnej bitwy w zatoce Hjorungavagr, która miała się odbyć w 986 r. Miała zostać stoczona między duńskimi siłami wspieranymi przez Jomswikingów, a norweskimi jarlami. Krwawa bitwa została wygrana przez Norwegów, którzy zatopili duńsko-jomsborską flotę. Jomsborgami miał dowodzić Jarl Sigvaldi, który był następcą legendarnego Palnatokiego.

Z Jomsborgiem związana jest historia jeszcze jednego władcy wikingów. Był nim Olaf I Tryggvason, król Norwegii w latach 995-1000. Jedno ze źródeł mówi o tym jak w Jomsborgu miał zimowe leże dla swojej armii, która rosła dzięki napływowi Norwegów, Duńczyków, Gotów i Słowian. Nota bene Olaf zginął w bitwie morskiej pod Svold, gdzie został zdradzony przez Jomswikingów, którzy przeszli na stronę sił duńsko-szwedzkich.

Magnus I Dobry

Koniec Jomsborga z kolei związany jest z duńskim królem Magnusem I Dobrym, który w 1043 r. miał zdobyć i doszczętnie zniszczyć Jomsborg. Jednak źródła piszą kolejny raz o słowiańskim mieście.

Badania archeologicznie w Wolinie

Badania archeologiczne w Wolinie potwierdziły obecność także artefaktów związanych z kulturą wikingów. Większość z nich pochodzi z końca X lub z początku XI w., co potwierdza możliwość przebywania w Jomsborgu Haralda i Olafa.

Można zatem stwierdzić, że rzeczywiście Jomsborg należy łączyć ze słowiańskim Wolinem, ale z rezerwą należy podchodzić do tez, że była to osada wikińska. Owszem z racji położenia miasto odgrywało rolę w polityce Słowian i wikingów. Jednak Ci drudzy raczej tam po prostu przebywali, może czasowo nawet przejmowali władzę w mieście. Jednak co do zasady Jomsborg był miastem słowiańskim.

Bibliografia:

1. B. Stanisławski, Sztuka wikińska z Wolina, „Średniowiecze Polskie i Powszechne 4”, 2007.
2. J. Strzelczyk, Mity, podania i wierzenia dawnych Słowian, Poznań 1998.
3. Mare Integrans. Studia na dziejami wybrzeży Morza Bałtyckiego. Materiały z I Sesji Naukowej Dziejów Ludów Morza Bałtyckiego, Wolin 6-7 sierpnia 2005, pod red. M. Bogackiego, M. Francza, Z. Pilarczyka, Warszawa 2005.