Władysław Jagiełło władcą Cypru? Zapomniany epizod z historii Polski i Cypru

Ta nieprawdopodobna, lecz prawdziwa historia dotyczy polskiego króla Władysława Jagiełły, który otrzymał propozycję udzielenia pożyczki zabezpieczonej zastawem na wyspie Cypr. Wszystko miało zostać scementowane małżeństwem córki Jagiełły z władcą cypryjskim, a w przypadku niespłacenia pożyczki, polski władca miał stać się panem tej wyspy.

Tło historyczne. Wprowadzenie w historię Cypru

Gwidon z Lusignan

Cypr do 1191 r. był składową cesarstwa bizantyjskiego, co zmienił król Anglii Ryszard Lwie Serce, gdy zajął wyspę i sprzedał ją templariuszom. Ci z kolei w 1192 r. odsprzedali ją Gwidonowi de Lusignan, który po śmierci żony Sybilli utracił prawa do Królestwa Jerozolimskiego. Niejako na otarcie łez został władcą Cypru, pierwszym z rodu de Lusignan.

Jednakże w pierwszej połowie XV w. Królestwo Cypru zmagało się z trudnościami spowodowanymi zagrożeniem ze strony Mameluków (sułtanat mameluków obejmujący zasięgiem Egipt i Lewant), którzy pragnęli podporządkować sobie kolejne chrześcijańskie ziemie. Cypr z racji położenia był ważnym miejscem pozwalającym wpływać na handel we wschodniej części Morza Śródziemnego. Dlatego sułtan Bajbars przedsięwziął kilka wypraw na Cypr i w efekcie w 1426 r. zajął całą wyspę.

Mapa Morza Śródziemnego. Cypr znajduje się na jego wschodnich krańcach

Król Cypru Janus dostał się do niewoli i został sprowadzony do Kairu. Tam Bajbars zgodził się uwolnić Janusa za cenę 200 tys. dukatów, przy czym połowa była płatna z góry, a druga po dotarciu na wyspę. Do tego dochodził coroczny trybut w wysokości 5 tys. dukatów. Dodatkowo sułtan został wicekrólem Cypru. Sumę król Cypru pożyczył, a także otrzymał pomoc ze strony papieża, który rozpoczął zbieranie środków na jego wykup. Mimo, że ostatecznie udało się zebrać fundusze to Cypr i jego gospodarka była w ruinie. Genua i Wenecja udzieliły tylko symbolicznego wsparcia przy odbudowie państwa.

Poselstwo na dworze Jagiełły

Janus Cypryjski przedstawiony na witrażu / fot. Rama, CC-BY-SA 3.0

Janus znalazłszy się w dramatycznym położeniu, gdy Wenecja i Genua odmówiły mu pomocy, nie chcą narażać na szkodę swoich kontaktów handlowych z Mamelukami, wysłał liczące 200 osób poselstwo do króla Polski. Do spotkania Cypryjczyków z Jagiełłą doszło w małopolskiej Wiślicy.

Poselstwo prowadzone przez Baldwina de Noris przybyło do Polski w marcu 1432 r. Aby dotrzeć na miejsce musiało pokonać trudną drogę przez Rodos, Wołoszczyznę, Mołdawię i Ruś. Jak opisuje w Rocznikach Jan Długosz, polski władca przyjął poselstwo z należnym szacunkiem, a posłowie złożyli dary od króla Janusa, w tym tkaniny, drzewo aloesowe, kadzidła i zioła wydające zapach pod wpływem ognia. Następnie Baldwin de Noris przedstawił propozycję króla Cypru na udzielenie pożyczki w wysokości dwukrotnie po sto tysięcy złotych czerwonych, w zamian za co Cypr miałby zostać zastawiony Jagielle. Dodatkowo, proponowano małżeństwo między dziećmi obu władców. Na czas spłaty pożyczki Jagiełło miał otrzymywać 2/3 dochodów Królestwa Cypru.

Odpowiedź Władysława II Jagiełły

Władysław Jagiełło

Władysław II Jagiełło wyraził swoje współczucie dla trudnej sytuacji, w jakiej znalazł się król Janus i jego królestwo. Polski władca wyraził chęć pomocy cypryjskiemu królowi, ale obiektywne czynniki to utrudniały.

Tłumaczył, że nie może udzielić pożyczki, gdyż jego królestwo samo boryka się z własnymi problemami, zwłaszcza związanymi z koniecznością obrony granicy przed najazdami Tatarów. Polski władca dążył do utrzymania spokoju na swoich terenach oraz skupienia się na sprawach wewnętrznych, co uniemożliwiało mu wzięcie na siebie dalszych zobowiązań finansowych wobec innych państw.

Jadwiga Jagiellonka

Co więcej, propozycja małżeństwa między potomkami obu królów nie mogła zostać zrealizowana, gdyż córka Władysława Jagiełły, Jadwiga, zmarła przed przybyciem poselstwa cypryjskiego. Jagiełło wyraził, że gdyby córka żyła, z przyjemnością rozważyłby związek małżeński z tak zacnym królem, jakim był Janus Cypryjski.

Mimo że Władysław II Jagiełło nie mógł udzielić wsparcia finansowego ani zaakceptować innych warunków przedstawionych przez poselstwo, obie strony pozostały przyjazne i zakończyły swoje rozmowy na wymianie upominków między dworami. Cypryjskie poselstwo otrzymało od Jagiełły cenne dary w postaci futer i naczyń.

Śmierć Janusa

Jan II Cypryjski

Baldwin de Noris wrócił na Cypr, zabierając ze sobą dary od polskiego króla. Janus zmarł już 29 czerwca 1432 r. Zatem gdyby porozumienie zostało zawarte to po przybyciu na Cypr córka Jagiełły byłaby już żoną jego króla. Tym samym Jagiełło mógłby się stać dziadkiem kolejnego władcy Cypru. Do układu jednak nie doszło, a ta historia pozostaje ciekawym epizodem w stosunkach polsko-cypryjskich.

Bibliografia:

1. Ł. Burkiewicz, „Polski epizod w cypryjskich dążeniach do zrzucenia zwierzchnictwa sułtanatu mameluków”, Studia Gdańskie Tom XXIX.
2. J. Długosz, Roczniki czyli kroniki przesławnego Królestwa Polskiego, Księga XI, Warszawa 2009.
3. J. Krzyżanowska, J. Ochmański, Władysław II Jagiełło, Wrocław 1990.