Największe i najambitniejsze programy inwestycyjne w historii Polski

Największe i najambitniejsze programy inwestycyjne w historii Polski - od czasów pierwszych Piastów, przez średniowiecze, aż po dynamiczne zmiany XX i XXI w., Polska nieustannie realizowała ambitne programy inwestycyjne, które miały na celu wzmocnienie jej pozycji zarówno na mapie Europy, jak i na świecie.

W tym tekście przyjrzymy się kilku z najbardziej znaczących projektów, które odmieniły oblicze kraju, przynosząc mu rozwój i bezpieczeństwo. Zaczynając od rewolucji piastowskiej, przez program fortyfikowania Polski przez Kazimierza Wielkiego, budowę portu w Gdyni, inwestycje czasów Gierka, aż po nową erę po wejściu do Unii Europejskiej - każdy z tych etapów odzwierciedla dążenie Polski do bycia nowoczesnym państwem, gotowym stawić czoła wyzwaniom przyszłości.

X w. rewolucja piastowska

Rekonstrukcja grodu Słowian zachodnich z IX-X w. / fot. wikipedia.org

Prawdopodobnie za panowania Lestka rozpoczęła się tzw. rewolucja piastowska polegająca na wznoszeniu nowego typu, potężnych grodów wczesnopiastowskich, którą z racji intensywności nazywamy rewolucją piastowską.

Grody takie jak Grzybowo, Poznań, Giecz, Ląd i Ostrów Lednicki zaczęły powstawać na początku X w., tuż po roku 920. Kolejne lata przyniosły intensywne prace, podczas których doświadczono pierwszych większych przebudów, w tym Giecza, Grzybowa, Lądu i Poznania, a także powstania nowych grodów, jak Gniezno, Bnin i Moraczewo.

W połowie X w., Poznań zyskał wielki, składający się z trzech części zespół grodów, a Ostrów Lednicki został połączony z lądem dzięki budowie dużych mostów. Te ważne budowy pokazują, jak ważna stała się droga łącząca Poznań, Ostrów Lednicki i Gniezno.

XIV w. murowanie państwa przez Kazimierza Wielkiego

Zamek w Będzinie na litografii Napoleona Ordy

Budowlaną ofensywę Kazimierza Wielkiego trudno porównać z jakąkolwiek podobną akcją w polskich dziejach czy to przed panowaniem ostatniego Piasta, czy też po nim. Świadectwem tego wspaniałego programu inwestycyjnego polskiego króla są zapisy w Kronice Janka z Czarnkowa oraz Rocznikach Jana Długosza. Obaj kronikarze wymienili łącznie 53 zamki i 27 ufortyfikowanych murem obronnym miast, powstałych za czasów Kazimierza Wielkiego.

Rozmach programu króla najlepiej pokazuje fragment kroniki Jana Długosza, w której autor przestawił najważniejsze inwestycje Kazimierza Wielkiego:

Oto też po raz pierwszy uświetnił zamek królewski wspaniałymi budowlami, komnatami, wieżami i fosami, rzeźbami, malowidłami i dachami. Wybudował też połączone z Krakowem miasto Kazimierz, również miasta, twierdze i grody: Wieliczkę, Skawinę, Olkusz, Będzin, Lelów, Sandomierz, Wiślicę, Szydłów, Radom, Opoczno, Wąwolnicę, Lublin, Kalisz, Pyzdry, Stawiszyn, Wieluń, Konin, Piotrków, Łęczycę, Płock, Inowłódź, Lwów, Sanok, Krosno i Czchów. Także zamki i dwory: w Poznaniu, Kaliszu, Sandomierzu, Lublinie, Lwowie, w Pyzdrach, Sieradzu, Wieluniu, Łęczycy, Kole, Płocku, Niepołomicach, Szydłowie, Przedborzu, Brzeźnicy, Bolesławcu, Ostrzeszowie, Przemyślu, Lanckoronie, Będzinie, Lelowie, Czorsztynie, Oćcu, Krzepicach, Sieciechowie, Solcu, Zawichoście, Nowym Mieście zwanym Korczynem, Koninie, Nakle, Wieluniu, Kruszwicy, Złotorii, Przedeczu, Bydgoszczy, Lubaczowie, Trembowli, Haliczu, Tustaniu, Opocznie, Szydłowie, Przyszowie, Rawie, Wyszogrodzie. Nadto kościoły i świątynie, mianowicie dwie kolegiaty na zamku krakowskim, a to św. Michała i św. Jerzego, szpital na Stradomiu, kolegiaty w Sandomierzu i Wiślicy, a także kościoły w Stobnicy, Szydłowie, Łapczycach, Kargowie, Niepołomicach, Solcu, Opocznie, Korczynie i św. Stanisława na Skałce. Wzniósł również murowane klasztory w Piotrkowie, Łęczycy i w Nowym Mieście Korczynie, nie szczędząc malowidła i dachy.

XX w. budowa portu w Gdyni, magistrali węglowej i Centralnego Okręgu Przemysłowego w okresie II RP

Molo węglowe w okresie międzywojennym w Gdyni

Inicjatywa budowy portu w Gdyni i powiązanej z nim magistrali węglowej w dwudziestoleciu międzywojennym stanowi jeden z najambitniejszych programów inwestycyjnych w dziejach Polski. W obliczu problematyczności portu w Gdańsku, niepodległa Polska postanowiła zbudować nowe, strategiczne wyjście na morze. Wybór padł na rybacką wioskę Gdynia, która w ekspresowym tempie przekształciła się w jeden z najnowocześniejszych portów Europy. Towarzysząca inwestycja, czyli budowa magistrali węglowej z Górnego Śląska, miała za zadanie nie tylko zabezpieczyć transport węgla – ówczesnego „czarnego złota” – ale również umocnić gospodarcze i strategiczne znaczenie Polski na arenie międzynarodowej.

Centralny Okręg Przemysłowy (COP), zainicjowany w połowie lat 30. XX w. był jednym z najbardziej ambitnych projektów gospodarczych II Rzeczypospolitej. Jego celem było zwiększenie potencjału przemysłowego Polski poprzez stworzenie nowego kompleksu przemysłowego w centralnej części kraju, z naciskiem na przemysł ciężki, w tym huty stali, fabryki maszyn i zakłady zbrojeniowe. Projekt ten miał na celu nie tylko przyspieszenie rozwoju gospodarczego, ale także zwiększenie bezpieczeństwa narodowego przez dywersyfikację produkcji przemysłowej.

W ramach COP-u powstały nowe zakłady przemysłowe skupione przede wszystkim na przemyśle ciężkim, w tym huty stali, fabryki maszyn i zakłady zbrojeniowe. Realizacja projektu przyczyniła się do modernizacji polskiej gospodarki, promując rozwój nowoczesnych technologii i przyciągając inwestycje zarówno krajowe, jak i zagraniczne. COP był nie tylko impulsem dla wzrostu gospodarczego, ale także stworzył tysiące nowych miejsc pracy, przyczyniając się do zmniejszenia bezrobocia i poprawy warunków życia wielu Polaków.

XX w. dekada Gierka

Budowa Huty Katowice

Okres rządów Edwarda Gierka w latach 70. XX wieku to czas jednego z najbardziej intensywnych programów inwestycyjnych w historii Polski Ludowej. Za cel postawiono sobie przekształcenie kraju w nowoczesne państwo przemysłowe, co miało się odbyć przez realizację wielkich projektów infrastrukturalnych i przemysłowych. Wśród najbardziej znaczących przedsięwzięć znalazła się budowa wielkich kombinatów przemysłowych, takich jak Huta Katowice, jedna z największych i najnowocześniejszych hut stali w Europie. Do innych inwestycji dekady Gierka należała Linia Hutniczo-Siarkowa, Dworzec Centralny w Warszawiem Rafineria w Gdańsku oraz Fabryka Samochodów Małolitrażowych.

Inwestowano również w rozwój infrastruktury mieszkaniowej, co przejawiało się w masowej budowie osiedli mieszkaniowych zapewniających milionom Polaków nowe, lepsze warunki życia. Chociaż inwestycje te miały na celu skokowy rozwój gospodarczy Polski, przyniosły również poważne skutki w postaci zadłużenia zagranicznego i problemów ekonomicznych, z którymi kraj zmagał się przez kolejne dziesięciolecia. Pomimo tych kontrowersji, wiele z realizowanych wówczas projektów miało trwały wpływ na oblicze Polski, modernizując ją i przekształcając w znaczący sposób jej infrastrukturę.

XX/XXI w. budowa infrastruktury po wejściu Polski do Unii Europejskiej

Odcinek Gliwice-Świerklany, A1 / fot. Mikołaj Welon vel Welones, CC-BY-SA 3.0

Wejście Polski do Unii Europejskiej w 2004 r. otworzyło nowe możliwości finansowania i realizacji ambitnych projektów infrastrukturalnych, które miały na celu nie tylko modernizację kraju, ale również zwiększenie jego integracji z Europą. Jednym z kluczowych aspektów tego procesu była budowa i modernizacja sieci autostrad i dróg ekspresowych, co znacząco poprawiło dostępność komunikacyjną i skróciło czas podróży między głównymi miastami oraz z resztą Europy.

Równolegle, w ramach dywersyfikacji źródeł dostaw energii i zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego kraju, zrealizowano projekt Baltic Pipe – gazociąg łączący system gazowy Polski ze złóż gazu w Norwegii przez Danię.

Kolejnym znaczącym przedsięwzięciem było uruchomienie terminala LNG w Świnoujściu, znanego również jako gazoport. Oddany do użytku w 2015 r. terminal umożliwia odbiór skroplonego gazu ziemnego (LNG) z całego świata, co stanowi kolejny krok w kierunku zwiększenia niezależności energetycznej Polski.

Bibliografia:

1. T. Jurek, E. Kizik, Historia Polski do 1572, Warszawa 2019.
2. A. Kaczmarek, Historia Polski 1914-1989, Warszawa 2014.
3. I. Kostrowicka, Z. Landau, J. Tomaszewski, Historia gospodarcza Polski XIX i XX wieku, Warszawa 1985.
4. G. Labuda, Państwo pierwszych Polan, „Dzieje narodu i Państwa Polskiego”, Kraków 1989.
5. A. L. Sowa, Historia polityczna Polski 1944-1991, Kraków 2011.
6. K. Szczur, Historia Polski. Średniowiecze, Kraków 2002.
7. P. Urbańczyk, Centralne funkcje grodów w społeczeństwach wczesnośredniowiecznych, Historia Slavorum Occidentis 2019, nr 2 (21).
8. J. Wyrozumski, Dzieje Polski piastowskiej, Kraków 1999.
9. J. Wyrozumski, Historia Polski do 1505, Warszawa 1982.
10. A. Garlicki (pod red.), Poczet królów i książąt polskich, Warszawa 1998.