Jak Władysław Jagiełło walczył o sukcesję dla synów. Droga do tronu Władysława Warneńczyka

Władysław Jagiełło, jeden z najdłużej panujących polskich monarchów, przez wiele lat nie miał męskiego potomka, co budziło obawy o przyszłość dynastii. Dopiero jego czwarte małżeństwo z młodą Zofią Holszańską dało mu dwóch synów – Władysława i Kazimierza, co zapewniło trwałość rodu. Zabezpieczenie sukcesji stało się kluczowym celem króla, który dążył do uznania pierworodnego syna, Władysława, jako następcy tronu. Proces ten napotkał liczne przeszkody polityczne, ale zakończył się jego koronacją w 1434 roku.

Synowie Władysława Jagiełły

Chrzest Władysława Warneńczyka w 1425 roku na obrazie Jana Matejki

Władysław Jagiełło długo nie mógł doczekać się następcy tronu. Jego pierwsze dziecko wraz z matką, królową Jadwigą, zmarło wkrótce po porodzie. Kolejną małżonką polskiego króla była Anna Cylejska. Para doczekała się tylko jednego dziecka, córki Jadwigi, która zmarła jeszcze przed ojcem. Kolejną miłością władcy była Elżbieta Granowska. Kobieta miała w momencie ślubu z Jagiełłą 47 lat. Wkrótce i ona zmarła, a polski monarcha nadal nie miał następcy tronu.

Ostatnią żoną Jagiełły była młodziutka Zofia Holszańska. Księżniczka litewska miała 17 lat, a polski władca 70. Już w dwa lata po ślubie małżonkowie doczekali się pierwszego dziecka. Był to syn, a więc i możliwy następca tronu. Otrzymał imię Władysław (później znany będzie jako Władysław Warneńczyk). Kilka lat później w 1426 r. królowa urodziła Kazimierza, który zmarł w następnym roku. Trzeci syn urodził się w 1427 roku i również otrzymał imię Kazimierz.

Zabiegi o koronę dla syna. Zjazd w Brześciu

Zbigniew Oleśnicki

Przyjście na świat Władysława spowodowało u sędziwego króla chęć zabezpieczenia dla niego następstwa tronu. 25 kwietnia 1425 r. w Brześciu odbył się zjazd walny. Król chciał postawić obradujących przed faktem dokonanym, ale spotkał się z mocną opozycją. Uczestnicy zobowiązali się do uznania Władysława (lub drugiego z królewskich synów) za króla i pana, ale dopiero gdy ten poświadczy i zatwierdzi ponownie wolności i przywileje. Jednocześnie postanowiono, że spisany w Brześciu akt zostanie powierzony na przechowanie biskupowi krakowskiemu, Zbigniewowi Oleśnickiemu. Był to z jednej strony doradca króla Jagiełły, ale też samodzielny gracz polityczny, za którym stało całe stronnictwo.

W Brześciu nie zapadły decyzje, co do regencji małoletniego króla. Ta wobec wieku króla stawała się bardzo realna. Zamiast tego uzgodniono, że koronacja Władysława będzie mogła się odbyć dopiero, gdy osiągnie wieku piętnastu lat i zatwierdzi wspomniane wolności i przywileje.

Królewska gra. Zjazd w Łęczycy

Król jednak po przemyśleniu sprawy, kolejnego roku, na zjeździe w Łęczycy wycofał się z zaakceptowanych warunków. Miał powiedzieć do zgromadzonych, że ani nie potwierdzi dawnych praw, ani nie nada nowych.

Wtedy jak opisuje Jan Długosz Oleśnicki wyciągnął akt spisany w Brześciu, a zebrani panowie natychmiast go pochwycili i zniszczyli. Rokowania wróciły do punktu wyjścia.

Przywilej jedleński

Władysław Jagiełło

Zgodę na wybór Władysława na króla Jagiełło uzyskał na zjeździe w Jedlni w 1430 roku (później w 1433 roku król go potwierdził). Tam zapłacił za to cenę, dając szlachcie istotne przywileje. Powrócono do koncepcji z Brześcia. Zatem w Jedlni król potwierdzał następujące szlacheckie gwarancje: nienaruszalność osobistą bez wyroku sądowego, zakaz uwięzienia bez wyroku sądowego, a także zrównanie wszystkich ziem Królestwa Polskiego według jednego prawa i kodeksu. Dla porównania podobne gwarancje angielska szlachta uzyskała dopiero w 1679 roku.

W zamian szlachta zobowiązywała się do uznania syna Jagiełły za swojego pana i władcę.

Regencja nad małoletnim Władysławem

Władysław Warneńczyk jako dziecko

Jagiełło zmarł 1 czerwca 1434 roku w Gródku. Przed śmiercią zdążył w ostatniej woli do zebranych wokół niego możnowładców powierzyć w opiekę Władysława. Wieść o śmierci władcy zastała Oleśnickiego w Poznaniu, gdzie szykował się do drogi na sobór w Bazylei. Oleśnicki postanowił czym prędzej pognać do Krakowa, aby dopilnować spraw królestwa.

O ile kwestia koronacji Władysława nie była kwestionowana, to otwarta była sprawa regencji i daty koronacji. Władysław miał bowiem zaledwie dziesięć lat, a więc nie mógł sprawować samodzielnych rządów. Biskup siebie wiedział jako regenta, co jeszcze bardziej umocniłoby jego pozycję w państwie. Nie wszystkim to odpowiadało. Opozycja względem Oleśnickiego wysunęła kandydaturę księga mazowieckiego Siemowita V. Ostateczne wybrano rozwiązanie kompromisowe. Regencję miała sprawować cała rada koronna, a zarząd nad poszczególnymi ziemiami mieli sprawować nominanci o szerokich uprawnieniach.

Z kolei w kwestii daty koronacji Oleśnicki szybko uzyskał w Wielkopolsce zgodę na rychłą koronację Władysława. Sprzeciwiała się temu Małopolska, której szlachta zebrała się w Opatowie. Podnoszono pod wątpliwość, że król po ukończeniu lat 15 potwierdzi wszystkie przywileje. Dopiero przysięga matki przekonała dotąd nieprzekonanych. Ustalenie tych kwestii umożliwiło szybką koronację Władysława.

Koronacja Władysława Warneńczyka

Władysław Warneńczyk

Po zaspokojeniu roszczeń szlachty w dniu 25 lipca 1434 roku, Władysław został w Katedrze na Wawelu koronowany na króla Polski przez prymasa Polski Wojciecha Jastrzębca.

Na czele regencji stanęli przedstawiciele najważniejszych rodów i duchowieństwa w ramach rady koronnej. Najważniejszą postacią tego okresu był biskup krakowski Zbigniew Oleśnicki, który miał znaczący wpływ na politykę państwa i ukształtowanie młodego króla, co miało dalekosiężne skutki podczas panowania Władysława, szczególnie w kontekście jego późniejszej wyprawy przeciwko Turkom.

W 1438 roku sejm w Piotrkowie uznał Władysława za pełnoletniego, a ten jednocześnie potwierdził dotychczasowe prawa i przywileje szlachty.

Bibliografia:

1. J. Długosz, Jana Długosza kanonika krakowskiego Dziejów polskich ksiąg dwanaście, Kraków 1868.
2. A. Garlicki (pod red.), Poczet królów i książąt polskich, Warszawa 1998.
3. T. Jurek, E. Kizik, Historia Polski do 1572, Warszawa 2019.
4. J. Krzyżanowska, J. Ochmański, Władysław II Jagiełło, Wrocław 1990.
5. M. Rożek, Groby królewskie na Wawelu, Kraków 2008.
6. K. Szczur, Historia Polski. Średniowiecze, Kraków 2002.
7. J. Wyrozumski, Historia Polski do 1505, Warszawa 1982.