Plan wystaw Muzeum Narodowego w Warszawie na 2025

Najstarsza drukowana księga Europy i autoportrety współczesnych twórców, wąskie uliczki Jerozolimy prowadzące do Alej Jerozolimskich w Warszawie, a także polskie artystki w paryskiej szkole rzeźby i niepokojący teatr karnawałowego korowodu masek – wśród wystaw Muzeum Narodowego w Warszawie w 2025 roku każdy odnajdzie coś dla siebie. Nadchodzący czas to również zmiany w stałej Galerii Sztuki XIX Wieku: rok Olgi Boznańskiej będziemy świętować poszerzoną prezentacją jej dzieł, a Gabinet Fotografii zaprosi na kolejne odsłony.

GMACH GŁÓWNY

Biblia Gutenberga
pokaz Biblii Gutenberga w Galerii Sztuki Średniowiecznej

7 lutego – 23 marca 2025

Biblia ze zbioru Muzeum Diecezjalnego w Pelplinie / fot. CC-BY-SA 4.0

Biblia drukowana w Moguncji przez Johannesa Gutenberga w latach 1452–1455 stanowi świadectwo, a zarazem symbol przełomu, jaki dokonał się w Europie dzięki zastosowaniu wynalazku ruchomej czcionki. Nowa technika umożliwiła szybszą produkcję książek, a co za tym idzie łatwiejszą wymianę informacji, przyczyniła się do upowszechnienia wiedzy i popularyzacji nowych idei. Dwutomowa Biblia jest pierwszym w Europie wielkim tekstem drukowanym tą metodą, a jej pojawienie zbiega się z rozwojem prądu zwanego humanizmem.

Technologia Gutenberga szybko rozprzestrzeniła się, na terenie Cesarstwa powstały liczne oficyny drukarskie sprzedające książki w całej Europie. Z kilkudziesięciu zachowanych woluminów Biblii Gutenberga za najcenniejsze i najciekawsze uznaje się te przechowywane do dziś w Muzeum Diecezjalnym w Pelplinie. O ich wartości przesądza nie tylko fakt, że należą do najwcześniejszych prac mogunckiego drukarza. Decydująca okazała się drobna usterka: na jednej z kart pierwszego tomu, na marginesie, odbił się kształt czcionki, która musiała wypaść z mocowania. Badacze zyskali tym samym nieocenione źródło wiedzy na temat warsztatu ówczesnego impresora. Okazuje się, że niekiedy popełniony błąd może przynieść nieoczekiwane korzyści. W ostatnim stuleciu losy pelplińskiej Biblii Gutenberga splatały się z burzliwą historią Polski. W obliczu zagrożenia wojennego w 1939 księga została wywieziona przez Warszawę, Paryż i Wielką Brytanię do Kanady. Podczas drugiej wojny światowej znajdowała się w skarbcu Bank of Montreal w Ottawie.

Do Polski wróciła w 1959, nim jednak trafiła do Pelplina, przez kilka dni była eksponowana w Muzeum Narodowym w Warszawie. W rocznicę tego wydarzenia, 7 lutego 2025, rozpocznie się w MNW pokaz Biblii Gutenberga, będący okazją do przyjrzenia się także innym zabytkom w Galerii Sztuki Średniowiecznej.

Specjalnie przygotowana ścieżka poświęcona średniowiecznej kulturze pisma poprowadzi zwiedzających śladem malarskich i rzeźbiarskich wyobrażeń ksiąg, osób czytających lub piszących, a także inskrypcji o rozmaitych formach i funkcjach. Zostaną również zaprezentowane zabytki zazwyczaj niedostępne, przechowywane w muzealnych magazynach. W serwisie Cyfrowe MNW pojawią się też artykuły poświęcone skutkom rewolucji wywołanej przez wynalazek Gutenberga, a także funkcjonowaniu wczesnych druków.

Kurator: Marcin Bogusz / Muzeum Narodowe w Warszawie

Autoportrety

21 marca – 20 lipca 2025

Wystawa Autoportrety zaprezentuje współczesne realizacje tego gatunku, wykraczające poza przedstawienia podobizn artystów z klasycznej historii sztuki. Wśród prac wykonanych w różnych technikach (malarstwo, rzeźba, fotografia, instalacja dźwiękowa i in.) znajdziemy zarówno dzieła bardzo osobiste, jak i te wpisujące się w szerszą analizę dotyczącą miejsca artysty w społeczeństwie.

W MNW będzie można zobaczyć prace dwudziestu artystek i artystów: Pawła Althamera, Mirosława Bałki, Agnieszki Brzeżańskiej, Rafała Bujnowskiego, Barbary Falender, Izabelli Gustowskiej, Zuzanny Janin, Łukasza Korolkiewicza, Katarzyny Krakowiak-Bałki, Zbigniewa Libery, Rafała Milacha, Jarosława Modzelewskiego, Agnieszki Polskiej, Katarzyny Przezwańskiej, Karola
Radziszewskiego, Joanny Rajkowskiej, Wilhelma Sasnala, Jadwigi Sawickiej, Aleksandry Waliszewskiej, Artura Żmijewskiego.

Prezentacja współczesnych autoportretów stanowi nawiązanie do zrealizowanego przez hr. Ignacego Karola Korwin-Milewskiego przed stu laty zamysłu stworzenia zbioru wizerunków własnych polskich malarzy XIX wieku.

Te korespondujące ze sobą przedsięwzięcia pokazują ciągłość tradycji kultury artystycznej i wagę mecenatu prywatnego. Wystawa jest zwieńczeniem projektu zainicjowanego przez poprzedniego dyrektora MNW Łukasza Gawła oraz Stowarzyszenie „Przyjaciele MNW”. Stowarzyszenie poprzez charytatywne aukcje dzieł sztuki, uroczyste kolacje dobroczynne oraz inne formy działalności statutowej zebrało wśród swoich sympatyków, partnerów i członków środki na zakup prezentowanych na wystawie prac. Ekspozycja zaprosi do dialogu na temat najnowszych nurtów w sztuce, XXI- wiecznej redefinicji roli artysty, dzieła sztuki i samej instytucji muzeum.

Kuratorzy: Katarzyna Szydłowska-Schiller, Tomasz Jeziorowski / Muzeum Narodowe w Warszawie
Współorganizator wystawy: Stowarzyszenie „Przyjaciele MNW”

Drogi do Jerozolimy

10 kwietnia – 20 lipca 2025

Wystawa Drogi do Jerozolimy to próba ukazania fenomenu Jerozolimy jako miasta świętego trzech wielkich kultur: żydowskiej, chrześcijańskiej i muzułmańskiej. Pokaże ona Jerozolimę w konkretnej rzeczywistości geograficznej, historycznej i kulturowej oraz jako przestrzeń wyobrażoną - metafizyczny cel pielgrzymek, fantazmat podróżników, eschatologiczny kres życiowych wędrówek pokoleń wiernych. Wedle religijnych tradycji to właśnie w Jerozolimie świat miał swój początek i tam któregoś (sądnego) dnia miałby mieć swój koniec. Jerozolima jest pełna sprzeczności i paradoksów. To miasto zarówno wspólne, jak i podzielone, którego status od stuleci jest związany z duchowością i pobożnością wyznawców różnych religii, a zarazem z gwałtownymi politycznymi konfliktami.

Wystawa jest pomyślana jako otwarta i wielokulturowa przestrzeń wiedzy oraz dialogu, w której sztuka i rękodzieło dawnych epok spotykają się z pracami artystek i artystów współczesnych. Zaprezentujemy dzieła sztuki i artefakty, które powstały w Jerozolimie – i szerzej, w Palestynie – jak również takie, które są wyrazem fascynacji i tęsknoty za tym terytorium, przywołują wspomnienia i symboliczne wyprawy. Refleksję nad uniwersalną historią, odwiecznym mitem i skomplikowaną współczesnością Jerozolimy będziemy prowadzić z lokalnej perspektywy Warszawy. Tytuł ekspozycji odwołuje się do Jerozolimy jako celu wędrowania i pielgrzymowania, ale też do szczególnej lokalizacji, w której odbędzie się wystawa – gmachu głównego Muzeum Narodowego w Warszawie, znajdującego się pod adresem Aleje Jerozolimskie 3.

Kuratorzy: Marcin Romeyko-Hurko, Aleksandra Sulikowska-Bełczowska/Muzeum Narodowe w Warszawie

Czarny karnawał. James Ensor i Witold Wojtkiewicz

2 października 2025 – 11 stycznia 2026

Ekspozycja ma na celu konfrontację dwóch znaczących artystów przełomu XIX i XX wieku, poruszających problematykę maskarady, teatru i cyrku, sennych marzeń, erotyki i śmierci. Twórcy ci, wyróżniający się skłonnością do fantazji, ironii i groteski, zakorzenieni są we własnych kulturach i środowiskach artystycznych: w modernistycznych kręgach Młodej Belgii i Młodej Polski.

Ensor przypomina tradycje sztuki niderlandzkiej z jej rubasznym poczuciem humoru, przewrotnością i moralizatorstwem oraz ludowy teatr jarmarczny i żywy we Flandrii uliczny karnawał. Wojtkiewicz, zanurzony w świecie baśni i somnambulicznych wizji, odkrywa świat kabaretu, teatrzyku Zielony Balonik, krakowskiej szopki. Poddajemy te dwie indywidualności, traktowane zazwyczaj jako osobliwe i wyizolowane zjawiska, przekornej konfrontacji. Pojęcie karnawału pełni tu rolę metafory życia-widowiska, świata na opak, szaleństwa, anarchii, chaosu, wolności od norm i konwencji.

Ekspozycja będzie podzielona na kilka kluczowych wątków, ilustrujących najważniejsze obszary malarskiego imaginarium Ensora i Wojtkiewicza, którzy wizualizują uniwersalne problemy sztuki, literatury, teatru przełomu wieków: Cyganeria; Przebierańcy nicości – karnawał, teatr, cyrk; Baśnie i dziecięce fantazje; Thanatos.

Czarny karnawał. James Ensor i Witold Wojtkiewicz to pierwsza wystawa oparta na współpracy polsko-belgijskiej w MNW. Kontekstowo zaprezentujemy również obrazy, rysunki i grafikę innych twórców polskich i belgijskich, współczesnych głównym bohaterom ekspozycji, oraz marionetki, maski i stroje karnawałowe.

Kuratorki: Joanna Kilian-Michieletti, Agnieszka Lajus, Kamila Pijanowska/Muzeum Narodowe w Warszawie

MUZEUM RZEŹBY W KRÓLIKARNI

Kierunek Paryż. Polskie artystki z pracowni Bourdelle’a

9 maja – 26 października 2025

Od początku XX wieku w Polsce możemy zaobserwować niezwykłe zainteresowanie rzeźbiarstwem wśród młodych kobiet, dyscypliną, która, z racji wymaganego wysiłku fizycznego, brudu i kurzu, uchodziła wciąż za typowo męską. Przyszłe rzeźbiarki musiały też mierzyć się z barierami edukacyjnymi. W Warszawie kobiety mogły studiować w Szkole Sztuk Pięknych dopiero od 1904 roku, a w Krakowie od 1920. Wcześniej uczyły się tylko w prywatnych szkołach oraz w pracowniach artystów. Dlatego wiele z nich obierało „kierunek Paryż” .

Rzeźbiarki, które podróżowały do artystycznej stolicy świata, często wybierały pracownię Antoine’a Bourdelle’a, profesora Académie de la Grande Chaumière, orędownika dążeń Polski do niepodległości i twórcy pomnika Adama Mickiewicza w Paryżu. Bourdelle był wybitnym pedagogiem, nauczycielem takich artystów, jak Germaine Richier czy Alberto Giacometti. Nigdy nie narzucał uczennicom swoje wizji, ale pozwalał im rozwijać własny styl i wspierał. Wiele jego polskich studentek zapisało się na stałe w historii sztuki, m.in.: Jadwiga Bohdanowicz, Janina Broniewska, Luna Drexler, Helena Głogowska, Maria Lednicka-Szczytt, Kazimiera Pajzderska-Małaczyńska, Olga Niewska, Mika Mickun czy Mela Muter.

Wystawa będzie ukazywać twórczość wybranych artystek, ich związki ze sztuką mistrza, poszukiwania własnej, indywidualnej drogi, różnorodność form, materiałów i tematów. Ekspozycję wzbogacą fotografie archiwalne i dokumenty.

Wystawa Kierunek Paryż. Polskie artystki z pracowni Bourdelle’a to druga wystawa z cyklu – po ekspozycji Bez gorsetu. Camille Claudel i polskie rzeźbiarki XIX wieku (zrealizowana w 2023 r. w MNW) – przygotowana w ramach projektu badawczego Polskie rzeźbiarki XIX–XX wieku, realizowanego we współpracy z Musée Rodin w Paryżu, Musée Camille Claudel w Nogent-sur-Seine i Musée Antoine Bourdelle w Paryżu.

Kuratorka: Ewa Ziembińska / Muzeum Rzeźby w Królikarni, oddział MNW

Współpraca merytoryczna: Alicja Gzowska / Muzeum Rzeźby w Królikarni, oddział MNW